Bên cạnh đó, DN cũng dần đuối sức do phải xoay xở tiền trả nợ trái chủ trong bối cảnh nền kinh tế ảm đạm, khiến giá trị phát hành mới lao dốc không phanh...
Để đưa thị trường trái phiếu vào khuôn khổ, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ đưa vào vận hành thị trường thứ cấp cho trái phiếu phát hành riêng lẻ. Dự kiến sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ sẽ đưa vào vận hành trong tháng 7/2023.
Minh bạch thị trường, củng cố niềm tin trái chủ
Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) – đơn vị triển khai hệ thống đang hoàn thiện những bước cuối để đưa hệ thống đi vào hoạt động. Phương thức giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ dự kiến áp dụng là giao dịch thỏa thuận thông qua các thành viên giao dịch. Các giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ được thanh toán theo phương thức T+0 (thanh toán tức thời theo từng giao dịch), tương tự phương thức thanh toán đang áp dụng trên thị trường chứng khoán phái sinh.
Trước thông tin sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ sắp mở cửa, nhiều nhà đầu tư bày tỏ sự vui mừng, phấn khởi. Anh Nguyễn Chí Hào (Nam Từ Liêm) chia sẻ, 2 năm trước, sau khi đi gửi tiết kiệm, anh được nhân viên ngân hàng tư vấn từ khoản tiết kiệm chuyển sang mua trái phiếu DN.
Việc khai trương sàn giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ với cơ chế giao dịch tức thì T+0 sẽ giúp tăng thanh khoản trái phiếu trên thị trường và tạo dựng lại niềm tin đối với thị trường trái phiếu DN.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi
Tuy nhiên sau khi chứng kiến một loạt vụ việc xảy ra tại Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát và hàng loạt DN lớn không trả được gốc, lãi trái phiếu đúng hạn, khiến anh hoàn toàn mất niềm tin vào thị trường này. “Vì vậy, khi biết thông tin về sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ sắp vận hành, tôi rất mừng. Đây sẽ là cơ hội tốt để tôi có thể giao dịch mua bán trái phiếu sau thời gian để không” – anh Hào cho hay.
Tương tự, ở góc độ nhà đầu tư, anh Phạm Văn Nam (Hà Đông) kỳ vọng, khi sàn đi vào vận hành sẽ giúp giao dịch thuận lợi hơn trước, tiếp cận thông tin DN dễ dàng và minh bạch hơn. Bên cạnh đó sẽ có thêm kênh để lựa chọn đầu tư giao dịch. Theo anh Nam, sàn giao dịch sẽ tạo lập cơ sở dữ liệu giúp nhà đầu tư có đủ thông tin cho từng lô chào, mua bán, nhất là thông tin về các cam kết tuân thủ mà bên bán đưa ra, đồng thời có biện pháp, chế tài xử lý khi một bên vi phạm cam kết thuân thủ này.
Sau khi hệ thống này đi vào hoạt động, đại diện HNX cho biết, sẽ có hệ thống thông tin đầy đủ về toàn bộ các giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ. Đồng thời, thông tin về giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ sẽ được công bố công khai tại chuyên trang thông tin về trái phiếu DN riêng lẻ.
Nhờ đó, các cơ quan quản lý có thông tin đầy đủ và cái nhìn tổng thể hơn về trái phiếu DN riêng lẻ, từ khâu phát hành trên thị trường sơ cấp đến giao dịch trên thị trường thứ cấp. Việc được tiếp cận thông tin đầy đủ hơn đối với trái phiếu DN riêng lẻ cũng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
Ở góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho biết, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 30/2023/TT-BTC ngày 17/5/2023, hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu DN chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước.
Theo đó, DN đưa trái phiếu lên đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ đăng ký giao dịch và các thông tin công bố có liên quan. DN phải giải thích cho nhà đầu tư các thông tin liên quan đến phương án phát hành, các rủi ro pháp lý, rủi ro đầu tư, rủi ro sử dụng vốn, quyền, lợi ích, trách nhiệm pháp lý của DN phát hành và nhà đầu tư.
Để thực hiện giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ, nhà đầu tư phải mở tài khoản giao dịch tại thành viên giao dịch. Trước khi mua trái phiếu, nhà đầu tư phải ký văn bản xác nhận theo quy định tại khoản 6 Điều 1 Nghị định số 65, khoản 1 Điều 3 Nghị định số 08/2023/NĐ-CP.
Phát triển thị trường trong dài hạn
Tính đến ngày 22/6/2023, HNX ghi nhận toàn thị trường có 5.296 mã trái phiếu riêng lẻ đã đăng ký lưu ký. Trong số này có 2.353 mã đang ở trạng thái bình thường (các mã khác đã hủy toàn bộ hoặc hủy một phần). Đây là những hàng hóa tiềm năng giao dịch trên sàn trái phiếu riêng lẻ, không kể các mã do DN phát hành riêng với nhà đầu tư và không đăng ký với HNX.
Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) Tạ Thanh Bình đánh giá, khi thị trường vận hành, công ty chứng khoán thành viên sẽ kiểm soát tốt thành phần nhà đầu tư tham gia thị trường, đúng nghĩa là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Ngoài ra, thị trường trái phiếu thứ cấp mới tăng sự minh bạch trái phiếu DN và tăng tiếp cận từ đơn vị phát hành tới nhà đầu tư. Qua đó, nâng cao chất lượng thanh toán, giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.
Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam Đỗ Bảo Ngọc nêu quan điểm, hiện tại thị trường trái phiếu Việt Nam đang thiếu một thị trường giao dịch thứ cấp tập trung, đáng lẽ ra thị trường này phải được vận hành từ lâu rồi. Khi thị trường trái phiếu riêng lẻ đi vào hoạt động sẽ là yếu tố phát triển thị trường Việt Nam trong dài hạn, làm cho thanh khoản giao dịch trái phiếu tăng cao, góp phần phát triển lực lượng thị trường trái phiếu.
Việc vận hành sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ có ý nghĩa rất lớn đối với nền kinh tế. Qua đó, có thêm một kênh huy động vốn hiệu quả hơn, chuyên nghiệp hơn, giảm bớt gánh nặng cho tín dụng ngân hàng, tiến tới một hệ thống tài chính chuyên nghiệp hơn trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài tốt hơn, tận dụng được nguồn lực nhàn rỗi. Với DN sẽ có thêm kênh để huy động vốn ngoài tín dụng ngân hàng, có thêm kênh để phân bổ tài sản và tạo áp lực chuyên nghiệp hơn khi muốn huy động vốn.
Tuy nhiên, theo ông Đỗ Bảo Ngọc, việc xây dựng hệ thống giao dịch trái phiếu DN riêng lẻ phải phù hợp với thực tế giao dịch của thị trường trái phiếu DN và kinh nghiệm tổ chức thị trường trái phiếu Chính phủ và trái phiếu DN niêm yết của HNX. Việc quản lý tập trung giao dịch và thông tin của thị trường trái phiếu DN riêng lẻ phải đảm bảo thị trường hoạt động an toàn, hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế và đáp ứng được yêu cầu phát triển thị trường trái phiếu DN trong tương lai.
Còn theo Giám đốc Chuyên môn Công ty CP Take Profit Investment Holdings Phan Linh, việc đưa các trái phiếu lên cùng một sàn sẽ xóa bỏ những giao dịch thủ tục bằng tay thô sơ, từ đó hạn chế những thủ thuật lách luật từng gây ra nhiều hệ lụy cho thị trường.
Tuy nhiên, theo quy định, tất cả trái phiếu phát hành riêng lẻ từ ngày 1/1/2021 đều phải lên sàn giao dịch, do đó, quy mô của sàn này tương đối lớn. Với nhiều DN, thị trường cũng sẽ thanh lọc, phân loại chất lượng hàng hóa. Để nhà đầu tư có căn cứ và có thể tham gia đầu tư, quy chế công bố thông tin về tổ chức phát hành và quy chế giao dịch rất cần được chú ý, tính toán đến các khía cạnh để nhà đầu tư có dữ liệu phân tích, cơ sở xem xét cho các trái phiếu mà mình quan tâm.
Thông tin về loại hình nhà đầu tư, tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp là thông tin bắt buộc, làm căn cứ để HNX và Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam phối hợp kiểm soát, đảm bảo nhà đầu tư giao dịch trái phiếu riêng lẻ đúng đối tượng quy định trong phương án phát hành cũng như nhà đầu tư mua trong giao dịch trái phiếu riêng lẻ phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp theo quy định của pháp luật.
Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước)
Tạ Thanh Bình
