Chuyện thưởng Tết

KTĐT - Tất cả các câu trả lời đều giống nhau, tới thời điểm này dù yêu cầu báo cáo chuyện lương, thưởng tết đã qua từ ngày 20/12 nhưng vẫn chỉ có rất ít doanh nghiệp báo cáo.

Trong vòng ba mươi phút, bà Tống Thị Minh, vụ trưởng vụ Lao động - tiền lương (bộ Lao động, thương binh và xã hội) phải trả lời cả chục cuộc điện thoại của phóng viên hỏi về chuyện thưởng tết của doanh nghiệp.

Tất cả các câu trả lời đều giống nhau, tới thời điểm này dù yêu cầu báo cáo chuyện lương, thưởng tết đã qua từ ngày 20/12 nhưng vẫn chỉ có rất ít doanh nghiệp báo cáo. Không có cách nào bắt buộc doanh nghiệp phải báo cáo chuyện họ thưởng cho người lao động bao nhiêu, bởi thực tế đây là chuyện riêng của doanh nghiệp.

Hiện tại pháp luật lao động không có bất cứ quy định nào yêu cầu doanh nghiệp phải thưởng cho người lao động. Quy định về tháng lương thứ 13 cũng không có. Nhưng điều này không phải là lỗ hổng của pháp luật lao động. Bởi khi đã chấp nhận cụm từ “thị trường lao động” thì phải chấp nhận sự thoả thuận giữa các bên và Nhà nước phải giảm dần các can thiệp hành chính. Bộ luật Lao động hiện thời gần như một bộ luật về các tiêu chuẩn lao động, ở đó có những quy định về tiêu chuẩn tối thiểu và tối đa. Việc thoả thuận giữa người lao động và chủ sử dụng phải tuân thủ các tiêu chuẩn này.

Về thu nhập, hiện tại bộ luật Lao động chỉ quy định về mức lương tối thiểu. Hệ thống thang bảng lương cũng được quy định nhưng chỉ áp dụng trong các doanh nghiệp nhà nước. Ở những doanh nghiệp ngoài nhà nước vẫn phải là chuyện thoả thuận giữa các bên. Bởi vậy, khi không có quy định bắt buộc phải thưởng, thì việc thưởng tết sẽ phụ thuộc nhiều vào “cái tâm” của doanh nghiệp và quan trọng hơn, đó còn là chuyện chiến lược nhân sự của từng doanh nghiệp.

Tại các doanh nghiệp nhà nước, thưởng tết thực chất là tiền lương chưa lĩnh của người lao động. Theo đơn giá tiền lương được duyệt, những doanh nghiệp này thường chỉ được ứng trước 60 - 80% để trả cho người lao động. Tới cuối năm, nếu hoàn thành kế hoạch, họ sẽ trả nốt phần thiếu cho người lao động, khoản này thường được gọi là thưởng nhưng bản chất lại là tiền lương. Nhưng ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước, cách trả lương của doanh nghiệp lại trái ngược, trả tới đâu dứt điểm tới đó. Bởi vậy, thưởng tết sẽ phụ thuộc nhiều vào chiến lược nhân sự của các doanh nghiệp này.

Năm nay, cung - cầu lao động bớt căng thẳng, nhu cầu nhân lực có trình độ cũng bớt nóng do nền kinh tế phát triển chậm lại. Bởi vậy, không nhiều doanh nghiệp còn dùng “chiêu” công bố thưởng tết để hấp dẫn các ứng viên. Nhất là với nhiều doanh nghiệp, chuyện thưởng sẽ khó khăn khi họ đang phải trải qua nhiều đợt tăng lương tối thiểu liên tiếp trong nhiều năm nay và thêm một đợt tăng nữa bắt đầu từ ngày 1.1.2010 tới đây. Kết quả điều tra tiền lương cho thấy điều đó. Mặc dù lương tối thiểu ở các doanh nghiệp năm 2008, 2009 tăng rất cao, từ 11 - 20% nhưng thu nhập của người lao động chỉ tăng trung bình 6,5%.

Tuy nhiên đánh giá về tổng thể chuyện thưởng tết, ông Đặng Như Lợi, phó chủ nhiệm uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, một chuyên gia về lương thưởng cho rằng, với tốc độ tăng trưởng GDP là 5,2% của năm nay, thì về tổng thể sẽ khó có chuyện thưởng cao hơn những năm trước. Cho dù ở một vài doanh nghiệp có thưởng cao thì nó cũng chỉ là số ít. Bởi trong thực tế thị trường lao động ở nước ta hiện nay vẫn còn tới gần 35 triệu người, chiếm tới 75% tổng lực lượng lao động đang làm việc trong khu vực không có hợp đồng lao động, không bao giờ mơ tới chuyện được thưởng tết.