Kiểm toán Nhà nước vừa gửi báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2016 đến Quốc hội.
Kết quả kiểm toán cho thấy, ngoài các hạn chế sai sót trong quá trình đầu tư, công tác quản lý các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng hợp đồng - xây dựng - kinh doanh- chuyển giao (BOT), hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) và các dự án sử dụng nguồn vốn ODA, nguồn vốn khác còn bộc lộ nhược điểm, sai phạm, tùy tiện, lãng phí, gây khó khăn cho người dân, DN.
Cụ thể là chưa có tiêu chí nào để lựa chọn dự án được đầu tư theo hình thức BOT, hầu hết các dự án BOT áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư và chỉ định nhà thầu thi công mà không thực hiện đấu thầu theo quy định hiện hành. Việc xác định tổng mức đầu tư của dự án còn sai sót, xác định tổng vốn đầu tư của dự án bao gồm cả phần thuế giá trị gia tăng được Nhà nước hoàn lại, xác định lưu lượng phương tiện giao thông không phù hợp với thực tế.
Nhiều đơn vị dựa trên số liệu thống kế của tư vấn khảo sát trong 2 đến 3 ngày để nội suy ra lưu lượng phương tiện 365 ngày hoặc căn cứ kết quả khảo sát lưu lượng phương tiện của Tổng cục đường bộ Việt Nam đã cũ để nội suy - báo cáo nêu rõ.
Bên cạnh đó, việc nghiệm thu, thanh toán các dự án này còn sai sót. Kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2016 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 1.150,46 tỷ đồng, trong đó sai khối lượng 180,37 tỷ đồng, sai định mức 41,64 tỷ đồng, sai đơn giá 143,17 tỷ đồng, sai khác hoặc chưa đủ điều kiện nghiệm thu, thanh toán 785,28 tỷ đồng.
Báo cáo cũng cho biết, các nhà đầu tư góp vốn chủ sở hữu chưa đúng tỷ lệ cam kết, tiến độ thi công chưa đảm bảo, chưa có cơ chế kiểm tra, kiểm soát quá trình thu phí để xác định lưu lượng phương tiện giao thông thực tế qua trạm thu phí, khoảng cách một số trạm thu phí không đảm bảo quy định tối thiểu 70km.
Qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 27 dự án được kiểm toán (năm 2016 là 21 dự án) so với phương án tài chính ban đầu 107,4 năm, trong đó giảm nhiều nhất là 13 năm 1 tháng, 12 ngày đối với dự án mở rộng QL1 đoạn Km 1488-Km1525, tỉnh Khánh Hòa.
Đối với các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, kết quả kiểm toán chỉ rõ việc giao dự án BT cho nhà đầu tư chưa không đủ năng lực như tỉnh Bình Phước giao Công ty TNHH Đức Bình không đáp ứng yêu cầu về năng lực tài chính thực hiện dự án Đoạn 1 Km0+000 - Km8+000. Dự án xây dựng cầu Sài Gòn 2 thì TP.HCM tổ chức lựa chọn nhà đầu tư khi chưa báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu tư chưa được phê duyệt.
Một số nơi chỉ định nhà đầu tư đàm phán trực tiếp hợp đồng dự án không đúng quy định, chẳng hạn với tỉnh Bình Phước là 3 dự án thành phần thuộc dự án nâng cấp, mở rộng đường Lộc Tấn - Bù Đốp, đoạn từ ngã 3 Lộc Tấn, huyện Lộc Ninh đến Trung tâm huyện Bù Đốp.
Với sai phạm ký hợp đồng trước khi được cấp giấy chứng nhận đầu tư được nêu tên là dự án cải tạo nâng cấp đường 39B đoạn từ thị trấn Thanh Nê, huyện Kiến Xương đến thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình...
Chuyển sang các dự án sử dụng nguồn vốn ODA, nguồn vốn khác cũng có hàng loạt sai phạm được chỉ ra: Chưa bố trí đầy đủ, kịp thời theo cơ cấu vốn trong quyết định đầu tư được phê duyệt, đặc biệt là vốn đối ứng, vốn chủ sở hữu làm tăng chi phí đầu tư. Chưa chuyển đổi chủ thể hợp đồng vay khi chuyển đổi chủ đầu tư theo quy định làm tăng chi phí đầu tư, sử dụng vốn của dự án sai mục đích, không đúng đối tượng hoặc chưa phù hợp với điều khoản hợp đồng. Ngoài ra, còn vi phạm quy định của nhà tài trợ dẫn đến việc dừng cấp vốn gây lãng phí nguồn vốn đã đầu tư.
Cá biệt, có dự án vừa có bảo lãnh của Chính phủ, vừa phải mua bảo hiểm khoản vay với mức phí 5% (tính trên tổng nợ gốc và lãi phải trả) và việc thanh toán phí bảo hiểm được thực hiện 1 lần không theo quá trình giải ngân thực tế làm lãng phí phí bảo hiểm 3,3 triệu USD.
Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải 1 và cơ sở hạ tầng Trung tâm Điện lực Duyên Hải chính là dự án cá biệt này - theo báo cáo.
