Cơ hội tái định giá thị trường

Loạt cải cách mạnh mẽ đáp ứng các tiêu chuẩn nâng hạng

Theo nhóm nghiên cứu của Ngân hàng BIDV và Ngân hàng ADB, có thể trong tháng 9/2025, FTSE Russell sẽ ra thông báo chính thức chấp thuận nâng hạng cho thị trường Việt Nam lên thị trường mới nổi sơ cấp (Secondary Emerging market). Trong kịch bản cơ sở mới đây, Công ty CP Chứng khoán BIDV (BSC) cũng dự báo, thị trường chứng khoán Việt Nam có thể được MSCI xem xét đưa vào danh sách theo dõi (watch list) trong tháng 6/2025 và FTSE Russell ra thông báo chấp thuận nâng hạng vào tháng 9 năm nay. MSCI và FTSE Russell là hai tổ chức xếp hạng thị trường hàng đầu thế giới, có ảnh hưởng lớn đến dòng vốn ngoại thông qua các quỹ chỉ số và các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu.

Để đáp ứng điều kiện nâng hạng, thời gian qua, Việt Nam đã tiến hành hàng loạt cải cách mạnh mẽ.

Mới đây nhất, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư số 03/2025/TT-NHNN ngày 29/04/2025 quy định về việc mở và sử dụng tài khoản bằng đồng Việt Nam để thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp nước ngoài. Thông tư số 03/2025/TT-NHNN sẽ có hiệu lực kể từ ngày 16/06/2025. Như vậy, Bộ Tài chính đã phối hợp cùng Ngân hàng Nhà nước thay thế Thông tư số 05/2014/TT-NHNN ban hành ngày 12/03/2014 nhằm hiện thực hóa mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Việc ban hành Thông tư 03/2025/TT-NHNN được đánh giá là tháo gỡ một điểm nghẽn quan trọng trước đây trong quá trình cải cách thị trường. Nếu trước kia, việc mở tài khoản bằng VND để đầu tư chứng khoán kéo dài hằng tháng, thì giờ đây thủ tục đó chỉ còn mất vài ngày. Đây được xem là bước chính thức gỡ thêm một nút thắt quan trọng để nâng hạng thị trường chứng khoán.

Trong kế hoạch hành động được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) công bố vào tháng 3/2025, có tổng cộng 9 nhóm giải pháp để cải thiện điều kiện thị trường. Đến nay, đã có 7/9 nhóm giải pháp được hoàn tất. Bao gồm việc nới giới hạn sở hữu nước ngoài (room ngoại), cải thiện minh bạch thông tin DN, áp dụng cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ trước (NPF - Non Pre-funding), thành lập nhóm đối thoại chuyên trách với nhà đầu tư quốc tế, điều chỉnh quy định về mở tài khoản cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài (FII - Foreign Institutional Investors), triển khai hệ thống giao dịch chứng khoán KRX mới và kết nối giao dịch thẳng giữa công ty chứng khoán với ngân hàng lưu ký (STP - Straight-Through Processing).

Hai giải pháp còn lại là OTA (tài khoản giao dịch tổng - Omnibus Trading Account) và CCP (trung tâm thanh toán bù trừ - Central Counterparty) đang được triển khai. OTA cho phép công ty quản lý quỹ đại diện nhiều quỹ thực hiện giao dịch, đồng thời thông qua một tài khoản duy nhất, giúp đơn giản hóa thao tác và tăng hiệu quả vận hành. Dự kiến OTA sẽ được áp dụng trước tháng 8/2025. Trong khi đó, CCP sẽ vận hành từ năm 2026, với sự tham gia của Ngân hàng Nhà nước như một thành viên thanh toán.

FTSE Russell từng đánh giá Việt Nam chưa đáp ứng tiêu chí về chu kỳ thanh toán (Delivery vs Payment - DvP) và chi phí giao dịch thất bại. Tuy nhiên, từ tháng 11/2024, Việt Nam đã triển khai mô hình không cấp vốn trước (NPF), cho phép công ty chứng khoán trong nước tạm ứng vốn cho nhà đầu tư tổ chức ngoại, qua đó gỡ bỏ rào cản lớn trong thanh toán.

Công ty Chứng khoán BSC nhận định, việc triển khai OTA và Thông tư 03/2025/TT-NHNN là hai yếu tố có thể tạo ra “cú hích” mang tính bước ngoặt, mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường Việt Nam cho nhà đầu tư nước ngoài.

Lịch sử cho thấy, FTSE Russell thường công bố nâng hạng vào tháng 9 hằng năm. Trong 17 năm qua, có tới 21 trong 25 thông báo nâng hạng được đưa ra vào thời điểm này. Điều này càng củng cố kỳ vọng rằng Việt Nam đang tiệm cận rất gần cơ hội được nâng hạng trong năm 2025.

Nâng hạng có phải là “cây đũa thần” hút vốn?

Theo các chuyên gia, việc được nâng hạng sẽ mang lại nhiều hiệu ứng tích cực, từ thu hút dòng vốn ngoại đến cải thiện chất lượng thị trường.

Báo cáo của nhóm nghiên cứu BIDV tính toán, việc nâng hạng sẽ giúp thị trường chứng khoán đón nhận tối thiểu 700 triệu - 1,5 tỷ USD từ các quỹ ETF/chủ động. Bên cạnh đó, nhà đầu tư nước ngoài thông thường sẽ mua ròng từ 3 - 4 tháng trước khi FTSE ra thông báo và từ 4 - 5 tháng đối với MSCI (tuy nhiên còn phụ thuộc vào room ngoại của các DN Việt Nam niêm yết).

Việc nâng hạng cũng tạo hiệu ứng đến các cam kết của cơ quan quản lý trong việc cải cách thị trường; tạo cơ sở thuận lợi để thu hút các định chế tài chính, nhà đầu tư tổ chức tham gia thị trường. Điều này sẽ giúp gia tăng dòng vốn FDI trong nước trong quá khứ khi MSCI nâng hạng thị trường đã giúp FDI tại Ấn Độ tăng 49% và Ai Cập tăng 63% trong vòng 1 năm và sẽ nâng cao khả năng quản trị nội bộ DN trong nước.

Dù sự kiện nâng hạng sẽ tăng khả năng thu hút vốn cũng như uy tín của thị trường chứng khoán Việt, tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, đây không phải là “cây đũa thần”. Muốn hút vốn, thị trường chứng khoán vẫn còn rất nhiều việc phải làm.

Ông Huỳnh Minh Tuấn - Chủ tịch Công ty Cổ phần FIDT - nhận định, dự kiến FTSE lưu ý: “Việc hút vốn về dài hạn vẫn phải dựa trên nền tảng thị trường, có định giá hấp dẫn và chất lượng lợi nhuận bền vững. Nâng hạng có thể tạo hiệu ứng ngắn hạn, nhưng điều quan trọng hơn là cải thiện hàng hóa trên thị trường và nâng cao tính minh bạch".

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu, phải khẩn trương nâng hạng, tái cơ cấu thị trường chứng khoán, hoàn thiện quy định về trái phiếu DN, phát triển thị trường bảo hiểm... để thị trường tài chính thực sự trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả cho kinh tế tư nhân. Thủ tướng đánh giá, dù thị trường chứng khoán đã có những tiến bộ như đưa vào vận hành hệ thống công nghệ mới KRX và số lượng tài khoản tiếp tục tăng, nhưng vốn hóa thị trường hiện vẫn còn nhỏ, đặc biệt là tỷ trọng của DN tư nhân mới chiếm khoảng 10%. Trong bối cảnh đó, Thủ tướng yêu cầu các cơ quan chức năng nghiên cứu và triển khai thêm các giải pháp nâng hạng thị trường, hướng tới chuẩn mực quốc tế.