Vì vậy, cắt giảm không chỉ là cắt giảm để chống lạm phát, mà đây cũng là dịp để rà soát tính hợp lý và nâng cao hiệu quả của đầu tư công, thúc đẩy tái cấu trúc nền kinh tế.

Nhiều ngành, địa phương vẫn muốn "ôm" dự án

Tính đến nay, các bộ, ngành, địa phương đã phân bổ 123.029,1 tỉ đồng vốn ngân sách Nhà nước cho 20.529 dự án. Trong đó, 22.176,6 tỉ đồng được bố trí cho 5.474 dự án khởi công mới và 100.825,5 tỉ đồng cho 15.055 dự án chuyển tiếp. Cả nước đã thực hiện ngừng khởi công mới, cắt giảm, điều chuyển vốn của 2.103 dự án với tổng số vốn 6.532,7 tỉ đồng.

Tuy nhiên, theo ghi nhận của Bộ KH & ĐT, đến nay, các bộ, ngành vẫn bố trí vốn cho 183 dự án khởi công mới không thuộc đối tượng NQ11 và NQ83, với số vốn bố trí 337,6 tỉ đồng. Tại các địa phương, với nguồn vốn hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương, chỉ có 471 dự án được bố trí 1.762,9 tỉ đồng thuộc đối tượng khởi công mới trong năm 2011; còn 638 dự án không thuộc đối tượng khởi công mới trong năm 2011, nhưng các địa phương vẫn bố trí 1.763,6 tỉ đồng vốn để thực hiện... Chưa kể, các tỉnh, thành cũng không "chịu" cắt giảm 2.000 dự án khác sử dụng vốn của ngân sách địa phương, nhưng không thuộc đối tượng khởi công mới trong năm 2011. 

Với nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, ngoài 50 dự án thuộc đối tượng khởi công mới với số vốn bố trí 1.272 tỉ đồng, vẫn còn 344,2 tỉ đồng bố trí vốn cho 333 dự án khởi công mới sai đối tượng. Một số địa phương thậm chí đang tìm cách "xin" Chính phủ không cắt giảm đối với các dự án đã khởi công hoặc đã làm xong thủ tục đấu thầu trước ngày 24/2/2011, hoặc các dự án không thuộc đối tượng khởi công mới, nhưng Kho bạc Nhà nước tại tỉnh, thành đó đã... trót giải ngân; Bên cạnh đó, tâm lý trông chờ Nghị quyết 11 điều chỉnh tiêu chí đình hoãn, dãn tiến độ cũng tồn tại ở không ít địa phương vẫn muốn "ôm" dự án…

Quyết tâm không thể thiếu chế tài

Cắt giảm đầu tư công có ảnh hưởng nhất định đến mức tăng trưởng và lợi ích của ngành, địa phương, doanh nghiệp. Do đó, quan điểm của Bộ KH & ĐT thống nhất với chỉ đạo của Chính phủ thu hồi toàn bộ số vốn ngân sách Nhà nước đã bố trí cho các dự án chưa đủ thủ tục hoặc khởi công mới không đúng đối tượng của các bộ, ngành, cơ quan Trung ương 337,6 tỉ đồng. Số vốn này sẽ dành để bổ sung vốn cho chương trình Biển Đông - hải đảo của Bộ Quốc phòng. Đối với nguồn vốn 1.736,6 tỉ đồng thuộc 638 dự án của 55 tỉnh bố trí không đúng đối tượng, Bộ đề nghị bù trừ vào khoản ứng trước của ngân sách Trung ương mà các tỉnh, thành đã được nhận để giảm gánh nặng cho ngân sách.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc cắt giảm đầu tư công không dễ dàng. Nguyên nhân là do nhu cầu thực tế cao về vốn đầu tư phát triển ở nhiều địa phương và đơn vị là có thực; Sự phân cấp mạnh quản lý Nhà nước cho các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp Nhà nước đã không đi kèm với một cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả. Bên cạnh đó phải kể đến nguyên nhân các tiêu chí  hướng dẫn cắt giảm đầu tư công chưa rõ ràng và cụ thể.

Vì vậy, để cắt giảm đầu tư công được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả, trước hết, cần cụ thể hóa tiêu chí và các dự án đầu tư công cần cắt giảm và có bước cải cách mạnh mẽ trong khâu thẩm định và ra quyết định đầu tư; đặc biệt, sớm xây dựng và thông qua Luật Đầu tư công. Vai trò của đầu tư công trong nền kinh tế cần được thay đổi theo hướng giảm bớt chức năng "đầu tư để kinh doanh", tăng cường chức năng "phúc lợi" của đầu tư công... Bên cạnh đó, việc thẩm định đầu tư dự án sử dụng ngân sách cần thực hiện độc lập, chuyên nghiệp và khách quan. Đặc biệt, cần xác định rõ ràng và chặt chẽ đối tượng và nội dung phân cấp đầu tư, quản lý qui hoạch, kế hoạch, chuẩn bị đầu tư, triển khai thực hiện dự án, quản lý sử dụng vốn, quản lý khai thác dự án... Đi cùng với đó là phân định trách nhiệm của các chủ thể, nâng cao mức chế tài cụ thể để đảm bảo kỷ cương, kỷ luật trong đầu tư.