Cưỡng chế thi hành án dân sự: đảm bảo thượng tôn pháp luật, nhưng cần nhân văn, thấu tình đạt lý

Tranh chấp tài sản giữa hai chị em cùng mẹ khác cha

Đây là vụ việc tranh chấp tài sản giữa hai chị em cùng mẹ khác cha tại TP Hồ Chí Minh, liên quan đến căn nhà tại số 32H đường Hồ Hảo Hớn, phường Cô Giang, quận 1. Căn nhà này thuộc sở hữu của ông Lê Minh Hoàng (SN 1943, đã mất năm 2024). Năm 2016, ông Hoàng ủy quyền cho cháu gái là bà Lê Hoàng Bảo Ngọc quản lý căn nhà. Tuy nhiên, đến năm 2018, ông Hoàng đơn phương chấm dứt ủy quyền và yêu cầu bà Ngọc trả lại nhà.

Sau đó, phát sinh tranh chấp giữa bà Ngọc và bà Võ Hồng Thiên Hương (người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của ông Hoàng), dẫn đến việc kiện tụng kéo dài. Ngày 6/11/2024, Toà án nhân dân (TAND) cấp cao tại TP Hồ Chí Minh đã có Bản án số 963/2024/DS-PT về vụ việc này.

Tuy nhiên, ngày 25/3/2025, Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) tối cao đã có văn bản yêu cầu TAND cấp cao tại TP Hồ Chí Minh chuyển hồ sơ vụ việc để xem xét kháng nghị theo thủ tục Giám đốc thẩm. Vụ tranh chấp kéo dài còn khiến người mẹ già 80 tuổi của hai chị em và cháu nhỏ 5 tuổi (con gái bà Lê Hoàng Bảo Ngọc) đang tuổi ăn, tuổi lớn - một độ tuổi chuẩn bị bước vào cột mốc quan trọng đầu đời là vào lớp 1, đứng trước nguy cơ mất chỗ ở ổn định.

Theo khẳng định của bà Lê Hoàng Bảo Ngọc, địa chỉ đang xảy ra tranh chấp là căn nhà số 32H đường Hồ Hảo Hớn, phường Cô Giang, quận 1, nơi ở duy nhất của gia đình bà, ngoài bà còn 2 người nữa cũng đang sinh sống tại đó là mẹ đẻ (nay đã 80 tuổi) và con gái của bà Ngọc (5 tuổi). Người mẹ của bà Ngọc thường xuyên đau yếu do bị cao huyết áp và bệnh tim. Còn con gái bà bị ảnh hưởng nghiêm trọng tới tinh thần, thường xuyên sợ hãi và khóc khi có người lạ đến nhà.

Thượng tôn pháp luật, nhưng cũng cần đảm bảo tính nhân văn, thấu tình đạt lý

Ngày 22/5/2025, Cục Thi hành án dân sự (THADS) TP Hồ Chí Minh đã ra thông báo số 6594/TB-CTHADS về việc sẽ tiến hành cưỡng chế thi hành án đối với bà Lê Hoàng Bảo Ngọc vào lúc 8 giờ 30 phút sáng ngày 3/6/2025.

Trước những viện dẫn, căn cứ mà cơ quan THADS TP Hồ Chí Minh đưa ra để thực hiện, không thể phủ nhận tính pháp lý của Quyết định thi hành án này.

Tuy nhiên, việc cưỡng chế thi hành án dân sự có chăng cũng nên xem xét thời điểm, các điều kiện về tình và lý để thực hiện, như việc hoàn cảnh gia đình tạm thời chưa sắp xếp được chỗ ở, lại có mẹ già và con nhỏ còn đang đi học mẫu giáo, chuẩn bị cho cột mốc quan trọng là đi học lớp 1.

Trước đó, ngày 4/4, Toà án nhân dân tối cao đã có văn bản 1445/TB-TA về việc đã thụ lý và sẽ tiến hành xem xét đơn đề nghị kháng nghị của các ông/bà Lê Hoàng Bảo Ngọc, Đặng Trung Dũng về việc đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét theo thủ tục Giám đốc thẩm/tái thẩm đối với Bản án Quyết định số 963/2024/DSPT ngày 06/11/2024 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh đã có hiệu lực pháp luật.

Theo các quy định hiện hành, trường hợp chỉ mới "đang xem xét đơn kháng nghị" (chưa có quyết định kháng nghị chính thức) thì pháp luật chưa bắt buộc phải hoãn thi hành án hoặc cưỡng chế. Nếu chưa có quyết định kháng nghị của Tòa án nhân dân tối cao hoặc Viện kiểm sát nhân dân tối cao, thì về nguyên tắc, việc cưỡng chế vẫn có thể tiến hành theo luật.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, nhiều vụ việc được cơ quan thi hành án tạm hoãn thi hành nếu: đơn kháng nghị có căn cứ rõ ràng; có dấu hiệu bản án/ quyết định có thể bị hủy, sửa; sức khoẻ của người phải thi hành án; có yêu cầu của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC hoặc các cơ quan có thẩm quyền,...

Vì thế, nếu vụ việc đang được xem xét và có đề nghị hoặc chỉ đạo tạm dừng từ cơ quan cấp cao, thì cưỡng chế có thể tạm dừng để tránh hậu quả pháp lý và đảm bảo quyền lợi cho các bên.