Hưởng ứng Tuần Văn hóa-Du lịch tỉnh Bắc Giang năm 2024, ngày 20/2, Lễ hội mở cửa rừng đã được tổ chức tại đền Cổ Ngựa, đền Chúa Then, thôn Việt Hương (xã Hương Sơn).
Xã Hương Sơn khi xưa là một vùng rừng núi rộng lớn, là cửa rừng quan trọng để đi lên phía Bắc. Theo đường thiên lý Đông quan, đây là mảnh đất phên dậu của Tổ quốc, vùng cửa ngõ quan trọng giao thông với phương Bắc trên các lãnh vực.
Suốt chiều dài lịch sử, mảnh đất Hương Sơn anh hùng đã chứng kiến và làm nên bao chiến công hiển hách của người Việt.
Tiêu biểu là trận chiến với viện binh nhà Minh ở thành Cần Trạm vào mùa Thu năm 1427. Chiến thắng Cần Trạm cùng với Chiến thắng Chi Lăng, Hố Cát, Xương Giang đã góp phần quyết định kết thúc cuộc kháng chiến 20 năm chống quân Minh xâm lược của nhân dân ta.
Tham dự lễ hội, du khách được thưởng thức chương trình nghệ thuật đặc sắc với chủ đề “Di sản quê hương - trường tồn và lan tỏa” được dàn dựng công phu theo hình thức diễn xướng dân gian, sân khấu hóa cùng màn trống hội và các tiết mục hát Then kể về truyền thuyết, sự huyền bí kỳ ảo của cửa rừng Hương Sơn ngàn xưa.
Ngoài ra, du khách còn được chứng kiến màn rước đặc sắc từ đền Cổ Ngựa về đền Chúa Then và thực hiện nghi lễ mở cửa rừng tại đền Chúa Then.
Lễ hội mở cửa rừng là sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng truyền thống, lâu đời của đồng bào dân tộc Tày, Nùng gắn với tục thờ Mẹ rừng hay còn gọi là Mẹ xứ sở (một tên khác là vị Nữ Thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt).
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, vị Nữ Thần đó được gọi là Thánh Mẫu Thượng Ngàn.
Để mở cửa rừng, nhà đền Chúa Then làm lễ cúng thần rừng, sau đó đọc văn tế xin phép mở cửa rừng; tiếp đến là tế rượu và dâng lễ vật lên các vị thần. Nhà đền chuẩn bị sẵn lộc để trao - nhận lộc rừng cho du khách thập phương.
Tại ngôi đền Chúa Then, người dân cùng nhà đền làm lễ khai xuân, dâng mâm lễ, sản vật cúng và đặc biệt là nghi lễ mở cửa rừng.
Các nghi lễ cúng thần rừng tại đền Chúa Then là hình thái sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng đặc biệt với tổng hòa các yếu tố văn hóa và nhiều loại hình nghệ thuật độc đáo.
Trong số đó, nghi lễ cúng thần rừng là quan trọng nhất và mang tính cộng đồng rõ nét. Nghi lễ này không chỉ để tạ ơn thần rừng đã mang nguồn nước, sản vật cho người dân mà còn nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ về việc bảo vệ rừng.
Bên cạnh đó, du khách cũng được trải nghiệm các trò chơi dân gian như: bịt mắt bắt dê, bịt mắt đập niêu, kéo co, đẩy gậy...
Lễ hội mở cửa rừng đã thu hút đông đảo nhân dân, du khách thập phương về tham dự; góp phần phát huy vai trò, giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng và người Sán Dìu ở xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang (Bắc Giang).
