Đại biểu Quốc hội: "Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác"

Chiều 1/12, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận về dự thảo Luật Chuyển đổi số.

99% dữ liệu hành vi số của người Việt là nền tảng nước ngoài

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề cập, phạm vi của luật rộng nhưng chưa rõ ràng, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật AI. Dự thảo bao trùm Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số nhưng chưa phân rõ đâu là việc của chuyển đổi số, đâu là của luật dữ liệu, đâu là của luật AI. Điều này dễ dẫn đến tình trạng chồng chéo, kéo giảm hiệu lực thi hành và các luật sau sẽ phải sửa lại luật chính này.

Về nội dung kinh tế số và doanh nghiệp số, còn thiếu cơ chế bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa. Đại biểu chỉ rõ, kinh tế số chỉ mạnh khi doanh nghiệp Việt có dữ liệu, có nền tảng và có khả năng đổi mới sáng tạo, nhưng thực tế đáng lo là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài. Trong khi startup Việt đói dữ liệu, không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm cạnh tranh.

"Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác và khi dữ liệu không nằm trong biên giới pháp lý của mình, rất khó bảo vệ chủ quyền số và phát triển doanh nghiệp số nội địa" - đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (Đoàn tỉnh Vĩnh Long) đề xuất bổ sung một số hoạt động quan trọng đang thiếu hoặc mới xuất hiện trong bối cảnh số hiện nay như: triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát Sanbox cho các công nghệ mới, quy định yêu cầu tối thiểu của nền tảng số và hạ tầng số theo hướng chính sách ưu tiên điện toán đám mây Cloud First...

Đồng thời, đại biểu tỉnh Vĩnh Long đề xuất quy định về phát triển kinh tế số chỉ giữ lại các nguyên tắc lớn, còn tiêu chí lựa chọn nền tảng, mô hình vận hành và cơ chế triển khai cụ thể giao Chính phủ quy định.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh chuyển đổi số, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, chỉ nên quy định theo nhóm hỗ trợ trong Luật, còn danh mục cụ thể giao Chính phủ bởi nhu cầu doanh nghiệp thay đổi liên tục theo công nghệ.

Chưa quy định rõ quyền cá nhân trong không gian số

Bàn về quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn TP Hải Phòng) cho rằng, dự thảo chưa quy định rõ về một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân khi cá nhân và tổ chức khi tham gia vào không gian số như: quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân, quyền được quên, quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng, trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động ra quyết định sai.

Cùng quan tâm nội dung này, đại biểu Phạm Trọng Nhân nêu, ở dự thảo Luật, công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành một cơ chế bảo vệ, mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân mà chỉ mới dừng ở nguyên tắc. Chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại, bồi thường hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế.

"Nếu luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh, người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế đáng lo ngại" - đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Không ai bị bỏ lại phía sau

Tham gia thảo luận, các đại biểu cũng đề xuất bổ sung nguyên tắc giá dịch vụ trên hạ tầng số công cộng bảo đảm minh bạch, không phân biệt đối xử, không tạo ưu thế độc quyền, có cơ chế giám sát độc lập để phòng ngừa việc lạm dụng vị trí thống lĩnh hạ tầng để tránh tư nhân hóa lợi ích, xã hội hóa chi phí trong các nền tảng hạ tầng quốc gia.

Cùng với đó, bên cạnh các chính sách đào tạo phát triển nhân lực số và thu hút, trọng dụng chuyên gia về chuyển đổi số cũng cần quan tâm các quy định về an sinh xã hội, trách nhiệm đối với lực lượng lao động bị mất việc và bị ảnh hưởng do tác động của chuyển đổi số để thể hiện đúng tinh thần "không để ai bị bỏ lại phía sau"; lường trước được các rủi ro xã hội khi áp dụng công nghệ tự động hóa diện rộng.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, cơ quan soạn thảo nhận thức rất rõ Luật Chuyển đổi số là luật khó, thế giới chưa có luật tương tự. Vì vậy, tinh thần là làm luật ngắn, luật khung và dành sự linh hoạt cho Chính phủ.

Luật Chuyển đổi số được thiết kế theo hướng là luật khung, quy định các nguyên tắc chung về chuyển đổi số, các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số; yêu cầu tối thiểu đối với các hệ thống số; trách nhiệm của các chủ thể tham gia; cơ chế điều phối và các biện pháp thúc đẩy nhằm đảm bảo mọi hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc diễn ra thống nhất, an toàn và hiệu quả.

Luật Chuyển đổi số nhằm tạo ra sự liên kết các luật chuyên ngành về chuyển đổi số để tạo ra một chỉnh thể thống nhất, liên thông, toàn diện, an toàn và hiện đại về một quốc gia số, không can thiệp vào bên trong các luật chuyên ngành. Luật cũng tháo gỡ các khó khăn chung về chuyển đổi số của các bộ, ngành, địa phương, nhất là cơ chế tài chính.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, chuyển đổi số không chỉ là công nghệ, đó là cải cách, là đổi mới và tạo động lực tăng trưởng mới và chuyển đổi số là nền tảng để chúng ta đưa đất nước tiến nhanh; khai thác cơ hội từ không gian số, bảo đảm an toàn, bền vững và bao trùm số.