Sáng nay, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc TP Hà Nội tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND TP quy định diện tích nhà ở tối thiểu để đăng ký thường trú (ĐKTT) vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ tại TP Hà Nội.
Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Nguyễn Anh Tuấn và Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Nguyễn Sỹ Trường chủ trì Hội nghị.
Dân số cơ học tăng nhanh tác động mạnh đến quản lý dân cư
Tại Hội nghị, Thiếu tướng Nguyễn Hồng Ky - Phó Giám đốc Công an TP Hà Nội đã báo cáo đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết 11/2013/NQ-HĐND và Nghị quyết 21/2016/NQ-HĐND của HĐND TP Hà Nội quy định diện tích bình quân đối với nhà thuê ở nội thành TP Hà Nội để công dân ĐKTT.
Trong đó cho biết, Nghị quyết 11/2013/NQ-HĐND ngày 17/7/2013 mới đề cập diện tích nhà ở cho thuê bình quân đầu người là điều kiện để ĐKTT, chưa đề cập đến diện tích nhà ở cho mượn, cho ở nhờ để được cho ĐKTT, nên thực tiễn áp dụng còn khó khăn. Trong khi, tình trạng dân số cơ học tiếp tục tăng nhanh cả ở nội và ngoại thành, nhất là khu vực nội đô lịch sử, gây quá tải hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và tác động mạnh đến công tác quản lý dân cư, đảm bảo ANTT-ATXH, môi trường trên địa bàn Thủ đô. Hơn nữa, thời hạn áp dụng Nghị quyết 11/2013/NQ-HĐND đã kết thúc vào ngày 31/12/2020 theo quy định tại Điều 1 Nghị quyết 21/2016/NQ-HĐND ngày 6/12/2016.
Như vậy, đòi hỏi cấp thiết ban hành Nghị quyết mới quy định diện tích nhà ở tối thiểu để ĐKTT vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ để đảm bảo việc thực thi Luật Cư trú 2020 có hiệu quả.
Theo dự thảo Nghị quyết của HĐND TP quy định diện tích nhà ở tối thiểu để ĐKTT vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ tại TP Hà Nội, quy định diện tích này đối với khu vực ngoại thành là 8m2/sàn/người, với khu vực nội thành là 15m2/sàn/người.
Dự thảo Tờ trình của UBND TP về dự thảo Nghị quyết này nêu rõ, mục đích xây dựng Nghị quyết là nhằm cụ thể hóa quy định của Luật Cư trú, tạo cơ sở pháp lý để UBND TP chỉ đạo, điều hành và thực hiện các nhiệm vụ đảm bảo an ninh trật tư, trong đó có nội dung quản lý cư trú phục vụ phát triển KT-XH của TP. Thông qua quy định về diện tích nhà ở tối thiểu để ĐKTT tại chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ góp phần ổn định an ninh trật tự, đảm bảo đời sống an sinh xã hội của người dân trên địa bàn TP.
Xem xét kỹ thực trạng dân cư tại một số khu vực đặc thù
Góp ý vào dự thảo Nghị quyết này, tại Hội nghị, các ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, thành viên các HĐTV của MTTQ Việt Nam TP, đại diện một số quận, huyện… đều thống nhất cho rằng: HĐND TP Hà Nội đã có các Nghị quyết 11/2013/NQ-HĐND và 21/2016/NQ-HĐND quy định điều kiện để ĐKTT. Tuy nhiên, từ thực tiễn kết quả phát triển nhà ở vừa qua và chương trình phát triển giai đoạn tới, từ khó khăn trong thực hiện mô hình phát triển TP, phân bố dân số, quan hệ vùng… đòi hỏi có nghị quyết với nghiên cứu toàn diện để quản lý hiệu quả về dân số, trong đó nội dung trước hết là quy định về nhà ở để ĐKTT. Nghị quyết cần được sớm ban hành vì đã có cơ sở pháp lý và thực tiễn, song đây là vấn đề tác động đến định hướng phát triển KT-VH-XH của TP nên cần xem xét đánh giá tác động.
TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm- Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam bày tỏ phân vân về phạm vi điều chỉnh và việc phân bố khu vực xác định diện tích tối thiểu được nêu trong dự thảo Nghị quyết. Cụ thể, dự thảo đề cập 3 trường hợp được quản lý để ĐKTT (thuê, mượn, ở nhờ) là phù hợp quy định quyền của chủ sở hữu nhà ở, nhưng cần lưu ý trong Luật Cư trú (2020) đã xác định rõ hơn điều kiện để người sở hữu nhà ở được thực hiện quyền cho thuê, mượn, ở nhờ. Vì vậy, để tránh tùy tiện và diễn biến phức tạp, đề nghị bổ sung cụm từ “phải theo quy định pháp luật” trong câu “ĐKTT tại chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhà trên địa bàn TP”.
Đặc biệt, theo chuyên gia này, dự thảo nêu 2 khu vực ngoại thành và nội thành với định lượng được căn cứ từ thống kê nhà ở, dân số, nhưng cách phân chia theo nội, ngoại thành chưa xem xét đến mối quan hệ giữa thực trạng dân cư với định hướng phát triển, phân bố dân số theo quy hoạch tại một số khu vực đặc thù. Với ngoại thành, dự thảo quy định gộp là 8m2 sàn/người, song cần tính đến đặc thù đang triển khai các đô thị vệ tinh, nhất là 2 vùng động lực (TP trực thuộc Thủ đô) với 5 nhóm tiêu chí. Để thực hiện, rất cần quan tâm tiêu chí quy mô dân số hiện chưa đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định của Quốc hội, nên cần có chính sách khuyến khích hơn so với ngoại thành nói chung.
Góp ý vào các dự thảo Tờ trình và Nghị quyết, Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh đề nghị đưa Luật Thủ đô vào căn cứ pháp lý. Riêng với Tờ trình, cần có đánh giá kỹ về nguyên nhân thực tế việc thực hiện 2 nghị quyết trước đây của HĐND TP về quy định diện tích bình quân đối với nhà thuê ở nội thành để công dân được ĐKTT ở nội thành vừa qua là “không phát huy được hiệu quả”. Về dự thảo Nghị quyết, đề nghị có phụ lục kèm theo Nghị quyết quy định những thủ tục, văn bản cần có về nhà ở khi đi ĐKTT để đảm bảo công khai, thống nhất nhưng với tinh thần đơn giản, tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền lợi của mình.
Ngoài ra, theo chuyên gia này, trong dự thảo cần nêu thời hạn thực hiện của chính sách (có thể đến năm 2030) và quy định kỹ hơn về tổ chức thực hiện.
Đồng quan điểm cần sớm ban hành Nghị quyết, song PGS.TS Bùi Thị An - Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn kinh tế Ủy ban MTTQ Việt Nam TP lưu ý, việc xây dựng Nghị quyết nên có báo cáo đánh giá thực trạng và tác động xã hội xem hiện chúng ta đang ở mức độ nào, sau khi Nghị quyết có hiệu lực thì ảnh hưởng đến bao nhiêu người dân, sẽ xử lý thế nào với các huyện sắp lên quận? Đặc biệt, đề nghị có quy định rõ quyền lợi của người thường trú và tạm trú, tránh trường hợp họ cứ liên tục tạm trú, việc thực hiện Nghị quyết sẽ không đạt mục tiêu đề ra.
“Đây vẫn là bài toán khó cho Hà Nội và chỉ áp dụng được với người mới đến đăng ký; với số người đã thường trú mà chưa đủ điều kiện thì cần thời gian quá độ mới thực hiện được triệt để theo tinh thần của Nghị quyết. Vì vậy, tôi đề nghị TP có quỹ nhà ở xã hội dư dặt một chút để góp phần thực hiện Nghị quyết này được khả thi”- bà Bùi Thị An thẳng thắn.
Bên cạnh đó, nhiều đại biểu cho rằng một vấn đề nan giải tại nội thành Hà Nội hiện nay là quản lý dân cư khu phố cổ, trong khi trong dự thảo phân ra 2 khu vực với diện tích 8m2 và 15m2 chưa gắn với đặc thù phát triển của TP và với những chỉ thị của T.Ư, nên cần được xem xét thêm. Nhất là với khu vực phố cổ có mật độ dân số đang rất cao, nên cần được áp dụng ở mức độ diện tích cao hơn. Ngoài ra, với nội thành cần nêu rõ “một số khu vực đặc thù sẽ thực hiện theo các quy định riêng”.
Theo nhiều đại biểu, Nghị quyết này rất cần thiết, cần sớm được ban hành, nhưng mới chỉ là một trong rất nhiều vấn đề thực tiễn đang đặt ra, mà trong dự thảo còn không ít nội dung chưa rõ ràng, cần có độ "mở" hơn và cần được nghiên cứu đánh giá tác động một cách toàn diện vấn đề dân số để có thể đưa vào thực tiễn.
Đảm bảo Nghị quyết khi ban hành thực hiện có tính lâu dài
Kết luận Hội nghị, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Nguyễn Anh Tuấn trân trọng cảm ơn những ý kiến phản biện sâu sắc, tâm huyết, trách nhiệm của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý... đối với Tờ trình của UBND TP và dự thảo Nghị quyết của HĐND TP. Trong đó đều cho rằng, việc ban hành Nghị quyết của HĐND TP theo quy định pháp luật là rất cần thiết, đúng thẩm quyền.
Tuy nhiên, tiếp thu các ý kiến này, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TP đề nghị dự thảo Tờ trình của UBND TP có đánh giá thực trạng về diện tích cho thuê bình quân/người đối với nhà thuê, mượn, ở nhờ tại khu vực nội thành, ngoại thành giai đoạn 2014-2020 để có thêm căn cứ thực tiễn khi ban hành Nghị quyết.
Để Nghị quyết khi ban hành thực hiện có tính lâu dài, đề nghị nghiên cứu quy định diện tích nhà ở tối thiểu đối với mô hình của TP phát triển trong thời gian tới như đô thị vệ tinh, TP trực thuộc Thủ đô (lưu ý các huyện đang xây dựng thành quận). Đồng thời, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo (Công an TP) tiếp thu, sớm hoàn thiện các văn bản để trình HĐND TP và có văn bản trả lời các ý kiến phản biện của MTTQ Việt Nam TP theo quy định.
