Đánh thuế giao dịch vàng: Công cụ hạn chế đầu cơ, ổn định thị trường

Công cụ điều tiết thị trường

Tại Nghị quyết 278 ngày 13/9 về công tác xây dựng pháp luật tháng 9, Chính phủ cho ý kiến về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi). Theo đó, Chính phủ cho rằng, Luật Thuế thu nhập cá nhân cần quy định rõ thu nhập từ hoạt động giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế. Việc này để nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ vàng. Bộ Tài chính được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước thống nhất nội dung này trong dự thảo Luật.

Chỉ đạo này của lãnh đạo Chính phủ đưa ra trong bối cảnh giá vàng biến động liên tục trong thời gian qua. Cụ thể, giá vàng 24K tại Việt Nam đạt mức cao nhất là 96,12 triệu đồng/lượng vào ngày 12/9, tăng gần 43,75% so với đầu năm. Trong khi đó, giá vàng quốc tế dao động quanh mức 3.600 USD/ounce, tương đương khoảng 3,1 triệu đồng/lượng. Sự chênh lệch này đã tạo ra khoảng cách gần 30 triệu đồng/lượng, thu hút nhiều nhà đầu tư trong nước tham gia đầu cơ vàng miếng.

Thực tế, thị trường vàng Việt Nam có nhiều đặc thù. Vàng miếng chủ yếu dùng để tích trữ, vàng nguyên liệu nhập khẩu và xuất khẩu chỉ do Ngân hàng Nhà nước thực hiện và được miễn thuế. Một số doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, nhưng cá nhân giao dịch vàng miếng hầu như không bị áp thuế, tạo ra khoảng trống pháp lý, đặc biệt trong bối cảnh nhiều người tham gia đầu cơ, lướt song.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, việc đánh thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là công cụ điều tiết thị trường. Trong bối cảnh giá vàng biến động mạnh, nhiều nhà đầu tư cá nhân tham gia đầu cơ, lướt sóng, tạo ra sự biến động bất thường, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô.

Việc không đánh thuế nhóm này dẫn đến thất thu ngân sách và tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với các doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng phải tuân thủ thuế và các quy định pháp luật. Ngoài ra, giao dịch đầu cơ ồ ạt có thể làm bong bóng giá vàng, đẩy người dân tích trữ vàng vào tình thế rủi ro tài chính, đặc biệt khi giá vàng trong nước chênh lệch quá lớn so với giá quốc tế.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc Hãng luật TGS chỉ ra, hiện nay pháp luật chưa định nghĩa rõ cá nhân kinh doanh vàng miếng, dẫn đến khó xác định nghĩa vụ thuế đối với những người thường xuyên mua bán vàng để kiếm lời. Việc áp thuế thu nhập cá nhân sẽ giúp lấp khoảng trống pháp lý, hạn chế tình trạng lướt sóng vàng, đảm bảo sự công bằng với các doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng và các nhà đầu tư tuân thủ pháp luật.

Còn theo Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn Thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được, việc đánh thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng là biện pháp cần thiết để hạn chế đầu cơ và ổn định thị trường. Đây là công cụ điều tiết giúp thị trường vàng vận hành minh bạch, đồng thời tăng thu ngân sách cho Nhà nước. Tuy nhiên, cơ chế tính thuế cần rõ ràng, dựa trên lợi nhuận thực tế, để tránh “thuế chồng thuế” và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện nghĩa vụ.

Xác định rõ đối tượng chịu thuế và ngưỡng giao dịch

Để việc đánh thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng đạt hiệu quả, các chuyên gia và cơ quan quản lý cho rằng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, từ khung pháp lý đến cơ chế thực thi.

Một trong những vấn đề then chốt là phân loại đối tượng chịu thuế. Luật sư Nguyễn Văn Tuấn đề nghị, cần làm rõ thế nào là “cá nhân kinh doanh vàng miếng” để phân biệt giữa người mua vàng để tích trữ lâu dài và người đầu cơ, lướt song. Ông Tuấn cũng chỉ ra kinh nghiệm tại Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Hoa Kỳ cho thấy, việc áp thuế vàng hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào tỷ lệ thuế mà còn vào quy định về đối tượng, ngưỡng và tần suất giao dịch. Việt Nam có thể học hỏi cách đặt ngưỡng tối thiểu và áp dụng thuế dựa trên lợi nhuận thực tế để vừa kiểm soát đầu cơ, vừa đảm bảo công bằng với các nhà đầu tư cá nhân hợp pháp.

Ngoài ra, việc xác định ngưỡng giao dịch và tần suất tối thiểu sẽ giúp phân định rõ ràng. Ví dụ, những cá nhân có tổng doanh số giao dịch vượt 1 tỷ đồng/tháng hoặc 10 tỷ đồng/năm và giao dịch thường xuyên sẽ phải kê khai và nộp thuế. Đây là cách vừa hạn chế trốn thuế, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân.

Còn theo Tổng giám đốc Công ty Tư vấn Thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được, cần chú trọng đến việc xác định lợi nhuận từ giao dịch vàng để tránh tình trạng “thuế chồng thuế”. Cơ chế tính thuế nên dựa trên giá mua, bán thực tế, thời điểm giao dịch và chi phí liên quan. Phương pháp này vừa minh bạch, vừa giảm gánh nặng hành chính cho người dân, đồng thời hạn chế cơ hội trốn thuế.

Bên cạnh đó, các chuyên gia kinh tế cảnh báo, việc đánh thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch vàng sẽ không đạt hiệu quả nếu tình trạng giao dịch vàng ngầm vẫn diễn ra. Để khắc phục, cơ quan quản lý cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp. Trước hết, các ngân hàng và doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng phải ghi nhận đầy đủ các giao dịch và phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế nhằm kiểm soát thị trường. Đồng thời, hệ thống báo cáo điện tử nên được áp dụng cho các giao dịch vượt ngưỡng, giúp cơ quan chức năng phát hiện sớm các hoạt động đầu cơ bất hợp pháp.

Ngoài ra, công tác kiểm tra, thanh tra doanh nghiệp cần được thực hiện thường xuyên để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trên thị trường vàng.