Nhân dịp Tết 2025, PL&XH đã có cuộc trò chuyện thú vị cùng đạo diễn, NSƯT Bùi Trung Hải về những tác phẩm của anh.
Là một đạo diễn, quay phim kỳ cựu của điện ảnh Việt khi có một số tác phẩm hay, được khán giả và giới chuyên môn đánh giá cao. Anh có thể chia sẻ về cơ duyên đưa mình đến với phim ảnh?
Ngay từ nhỏ, tôi đã được bố tôi, đạo diễn NSND Bùi Đình Hạc đưa đi theo các đoàn làm phim của ông, có khi là nhiều tháng trời. Đồng thời khi mẹ tôi, NSND, biên đạo múa Nguyễn Thị Hiển đi công tác, dựng tiết mục ở các đoàn ca múa cũng thường đưa tôi đi theo. Nên tôi cũng khá quen thuộc với không khí làm việc của những đoàn làm phim, đoàn ca múa nhạc… Khi thi vào ĐH, tôi thi ĐH Bách khoa và đỗ với số điểm rất cao, thừa tiêu chuẩn đi học ở nước ngoài. Cùng năm đó, tôi thi vào Trường ĐH Sân khấu Điện ảnh Hà Nội và trúng tuyển ngành Quay phim. Cuối cùng, tôi quyết định chọn ngành Quay phim và được cử đi học tại Trường Điện ảnh Quốc gia Liên Xô tại Mát-xcơ-va.
Về nước, sau khi quay một số phim, tôi bắt tay vào làm đạo diễn và biên kịch. Sau khi làm một số phim, năm 2010, tôi được nhận học bổng Fulbright của chính phủ Mỹ để theo học khóa học Thạc sĩ về làm phim, chuyên ngành Đạo diễn và Biên kịch tại Học viện Điện ảnh New York (New York Film Academy) tại TP Los Angeles trong 2 năm và học hỏi được rất nhiều kiến thức bổ ích.
Ai là người tác động đến anh nhiều nhất trong quá trình theo đuổi đam mê nghệ thuật?
Người tác động đến tôi nhiều nhất là cha tôi, NSND Bùi Đình Hạc. Ông là một con người đầy tài năng, tâm huyết, rất đam mê và rất am hiểu về nghệ thuật điện ảnh. Tôi cố gắng học nhiều điều từ ông, từ quyết tâm, ý chí, sự kiên nhẫn, bền bỉ,… cho tới động lực sáng tạo không ngừng nghỉ, những quan điểm, kỹ năng về cấu trúc, cách biểu đạt, phong cách trong điện ảnh…
Khi ông thực hiện phim “Hà Nội 12 ngày đêm” với vai trò đạo diễn chính, thì tôi là quay phim chính và đạo diễn thứ 2. Đó thực sự là niềm hạnh phúc, là những kỷ niệm không bao giờ quên đối với tôi.
Anh có thể chia sẻ về những bộ phim về Hà Nội mà anh từng thực hiện? Anh đã lấy nguồn cảm hứng, chất liệu như thế nào để đưa vào phim?
Trong những bộ phim tôi làm về Hà Nội có thể kể đến phim “Hà Nội 12 ngày đêm”, từng được tặng giải Bông Sen Bạc tại LHP Việt Nam lần thứ 14 và một số giải thưởng khác, được chọn mời tham dự rất nhiều LHP uy tín trên thế giới như: Fukuoka (Nhật), Locarno (Thụy Sĩ), Vesoul (Pháp),...
Bộ phim truyện “Khi nắng thu về” do tôi làm biên kịch và đạo diễn cũng làm về Hà Nội, phim được tặng giải Vàng cho Phim truyện dài đầu tay xuất sắc tại LHP Quốc tế Houston (Mỹ) 2008, đề cử cho phim dài xuất sắc tại Đại hội Điện ảnh Việt Nam quốc tế (California, Mỹ 2009), và được chọn tham gia rất nhiều LHP quốc tế.
Bên cạnh đó, bộ phim truyện ngắn “Mưa mùa hạ” là một câu chuyện về Hà Nội, cũng do tôi là đạo diễn và biên kịch, được chọn vào vòng chung kết Tranh giải Chính thức tại LHP ngắn lớn nhất thế giới Clermont- Ferrand năm 2002 và tham dự nhiều LHP quốc tế uy tín khác.
Trong năm 2016- 2017 tôi tham gia ê-kíp sản xuất bộ phim truyện Thi Mai của điện ảnh Tây Ban Nha, một bộ phim có hầu hết câu chuyện diễn ra ở Hà Nội với dàn diễn viên, thành phần sáng tác hầu hết là người Tây Ban Nha. Đây là bộ phim được thực hiện để chào mừng 40 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam- Tây Ban Nha. Bộ phim là một cái nhìn rất thân thiện, nồng ấm đối với cuộc sống, người dân thủ đô Hà Nội.
Đối với mỗi bộ phim đều có những cách tiếp cận riêng đối với chất liệu. “Hà Nội 12 ngày đêm” là một bộ phim sử thi về sự kiện Mỹ ném bom oanh tạc Hà Nội vào tháng 12 năm 1972, ở Mỹ người ta gọi sự kiện đó là Christmas Bombing. Đây là bộ phim có quy mô bối cảnh và nhân vật rất lớn. Bộ phim dựa trên sự kiện có thật nên chúng tôi phải xây dựng kịch bản, cấu trúc bộ phim rất kỹ lưỡng để đồng thời nêu bật được diễn biến chính xác của cuộc chiến, đồng thời khắc họa được chân thực, sâu sắc những phẩm chất, tâm tư của những con người đã tham gia chiến đấu bảo vệ Thủ đô trong 12 ngày đêm có tính chất quyết định tới sự phát triển của lịch sử này. Quá trình thực hiện bộ phim này là một hành trình dài lâu, đầy khó khăn thách thức do quy mô rất lớn của bộ phim, do kinh phí hạn hẹp, đồng thời cả những khó khăn về mặt kỹ thuật do bộ phim là bộ phim Việt Nam đầu tiên sử dụng những cảnh quay kỹ xảo vi tính (CGI) và âm thanh vòm lập thể (surrround)… Tôi còn nhớ do không đủ kinh phí nên đoàn làm phim đã phải tìm mọi cách để quay kết hợp những bối cảnh tên lửa, pháo bắn với đợt tập bắn đạn thật hàng năm của quân đội, cũng như phải tìm cách quay kết hợp tại những khu vực giải phóng mặt bằng của Hà Nội, để tạo dựng nên bối cảnh Khâm Thiên bị tàn phá trong phim…
“Khi nắng thu về” và “Mưa mùa hạ” thì được bắt đầu từ những cảm xúc, rung động cá nhân của bản thân tôi. Cả hai phim đều làm về tình yêu của thế hệ trẻ. Trong mỗi phim đều có sự giằng co, xung đột giữa những quan niệm sống khác nhau.
Theo anh, để làm phim hay về Hà Nội, chạm đến trái tim khán giả, các nhà làm phim cần làm gì?
Một bộ phim hay là tụ hội của nhiều yếu tố: là sự nhạy cảm, là rung động, là sự chắt lọc chất liệu, là cấu trúc, cách xây dựng bộ phim… Tuy nhiên, theo tôi, trước hết bộ phim phải xuất phát từ sự nhạy cảm chân thành, những rung cảm, kết nối rất riêng tư của các tác giả với bản thân cuộc sống của con người, của TP Hà Nội.
Xin trân trọng cảm ơn đạo diễn, NSƯT Bùi Trung Hải về cuộc trò chuyện này!
