Đau đầu với nạn “giặc chuột” và “đạo chích” ở thủ phủ sâm Ngọc Linh
Kinhtedothi - Không chỉ bị thiệt hại do thiên tai, thời tiết bất lợi hay “đạo chích”, những vườn sâm Ngọc Linh ở vùng núi phía tây Quảng Ngãi còn đứng trước nguy cơ mất hàng tỷ đồng khi phải chống chọi với “giặc chuột”.
Những ngày đầu tháng 8, rừng Ngọc Linh (xã Măng Ri, tỉnh Quảng Ngãi) vẫn in dấu tích bão số 1 và số 3. Cây rừng ngã đổ, lá vàng rụng dày, nhiều luống sâm bị gió quật tung bạt che phủ.
Vừa lo khắc phục hậu quả bão, người trồng sâm lại đối mặt nạn chuột cắn phá. Vườn sâm của chị Y Phượng (xã Măng Ri) vừa bị chuột phá 3.000 cây giống, thiệt hại khoảng 300 triệu đồng. Trên các luống, nhiều chùm quả bị gặm nham nhở hoặc ăn sạch; có cây bị cắn ngang thân, quả rụng xuống đất.
Một cây sâm Ngọc Linh bị chuột ăn sạch chùm quả.
“Có đêm chuột cắn đến vài ngàn cây. Năm nay số lượng nhiều bất thường, chúng tôi không hiểu vì sao” - một cán bộ xã Măng Ri nói.
Chuột ở đây nhỏ, nhanh, leo trèo tốt, dễ vượt bạt chắn hay bao quả. Chúng không chỉ ăn quả như trước mà còn kéo cành làm tổ, thậm chí đào củ sâm để gặm. Dù các doanh nghiệp và hộ dân đã tiến hành nhiều biện pháp như canh giữ, đặt bẫy, nhưng hiệu quả hạn chế. Sau mưa, chuột hoành hành càng dữ dội. Thậm chí, một bảo vệ chia sẻ, có tuần bắt tới 500 con mà vẫn không hết chuột.
Chuột cắn phá sâm có kích thước rất nhỏ, con lớn nhất cũng bằng ngón tay cái, còn lại chỉ nhỉnh hơn ngón tay út.
Bạt ni lông chỉ chống được vài tháng, bao nhựa nhanh bị cắn thủng. Tình trạng này xảy ra ở cả công ty lẫn hộ dân, gây thiệt hại lớn.
Không chỉ “giặc chuột”, trộm sâm cũng là vấn nạn. Nhiều hộ ở xã Măng Ri đã mất hàng trăm cây sâm Ngọc Linh, có cây 7-8 năm tuổi. Đơn cử như anh Nguyễn Hữu Nam bị mất 100 cây; anh Quách Văn Nghi mất 178 cây... Dù sâm bị trộm đều có chỉ dẫn địa lý, nhưng việc truy tìm thủ phạm gần như bế tắc, nhất là khi sâm bị tuồn sang địa phương khác.
Các công ty thường ít bị mất trộm nhờ hàng rào, khóa cửa và lực lượng bảo vệ chuyên trách. Ngược lại, hộ dân nhỏ lẻ dễ trở thành mục tiêu, đặc biệt dịp Tết hoặc khi vắng nhà. Cách đây 2 năm, từng có một vườn sâm bị kẻ xấu nhổ sạch vào dịp Tết Nguyên đán. Hoặc có trường hợp gia chủ chỉ rời nhà một ngày đã mất trắng vườn sâm.
Sâm Ngọc Linh có giá trị kinh tế cao nên rất dễ bị trộm.
Toàn xã Măng Ri hiện có hơn 3.700ha cây dược liệu; trong đó, cây sâm Ngọc Linh gần 2.620ha. Đây cũng là một trong những địa phương có diện tích trồng sâm lớn nhất vùng phía tây Quảng Ngãi.
Theo UBND xã Măng Ri, từ đầu năm đến nay, toàn xã có 190 hộ bị thiệt hại bởi chuột và trộm. Công an xã đang điều tra và triển khai nhiều biện pháp phòng ngừa.
“Chính quyền khuyến khích người dân liên kết nhóm 5-7 hộ thay phiên canh giữ, kiểm kê số lượng sâm để xác minh nguồn gốc khi phát hiện sâm nghi trộm. Xã hiện có 4 camera, sắp lắp thêm 5 chiếc và vận động người dân tự trang bị”- Chủ tịch UBND xã Măng Ri Phạm Xuân Quang cho hay.
Sâm Ngọc Linh được xem là "quốc bảo” của Việt Nam.
Sâm Ngọc Linh, được mệnh danh là “quốc bảo” của Việt Nam, cần hàng chục năm để đến kỳ thu hoạch và có giá trị lên tới hàng trăm triệu đồng mỗi kg. Với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và vùng trồng hạn chế, mỗi cây bị mất hay phá hoại đều là tổn thất lớn.
Nạn chuột phá và trộm sâm không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa nỗ lực bảo tồn, phát triển giống sâm quý. Người trồng mong được hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ chính quyền, lực lượng bảo vệ rừng và các đơn vị chuyên môn, từ biện pháp diệt chuột hiệu quả đến cơ chế truy xuất nguồn gốc chặt chẽ để ngăn chặn tiêu thụ sâm trộm.
