Thưa ông, là thành viên của cơ quan thẩm tra dự án Luật Lao động sửa đổi, ông thấy đâu là điểm nổi bật trong đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu quy định trong dự án Luật Lao động sửa đổi?
- Việc tăng tuổi nghỉ hưu là thực hiện tinh thần nghị quyết 28 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội và để tiệm cận quá trình già hoá dân số. Việt Nam kết thúc thời kỳ dân số vàng từ năm 2011, hiện nay chúng ta đã chuyển sang giai đoạn già hoá dân số.
Theo tôi, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu không chỉ tăng nguồn lực cho tương lai mà điều quan trọng để kéo dài thời gian làm việc cho người lao động. Người này tích luỹ quỹ hưu trí tăng lên, khi về hưu, tiền lương hưu cao hơn bình quân bây giờ. Như vậy, chất lượng cuộc sống khi hết tuổi lao động cũng sẽ cao hơn.
Bản chất tuổi nghỉ hưu hiện nay dự thảo đưa ra chỉ có điểm khác là nâng lên đến 62 với nam và 60 với nữ. Nhưng tăng tuổi nghỉ hưu đi theo lộ trình mỗi năm tăng vài tháng chứ không phải tăng ngay trong năm 2021. Theo đó, 15 năm (phương án 1) hoặc 10 năm (phương án 2) người lao động mới nghỉ hưu ở độ tuổi tối đa đó.
| ĐB Quốc hội Bùi Sỹ Lợi - Phó chủ nhiệm Uỷ ban các vấn đề về xã hội trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, chiều 21/5. |
Tăng tuổi nghỉ hưu được áp dụng cho đối tượng nào, thưa ĐB Quốc hội?
- Cơ bản tuổi nghỉ hưu vẫn như gốc của điều 187 Bộ luật Lao động hiện hành, tức là có 3 nhóm nghỉ hưu.
Nhóm một, nam tăng lên 62 tuổi, nữ lên 60 tuổi nhưng đó chỉ là người lao động làm việc trong điều kiện lao động bình thường, tức điều kiện tốt, không nặng nhọc, độc hại hay suy giảm khả năng lao động. Đối tượng này chiếm tỷ lệ ít, chủ yếu rơi vào công chức, viên chức và ngành nghề lao động sản xuất kinh doanh nhưng chủ yếu quản lý, hành chính, làm công việc bình thường.
Trong khi đó, nhóm 2, người lao động làm việc trong điều kiện bị tác động của quá trình lao động nên suy giảm khả năng lao động đến 61% thì vẫn được nghỉ hưu sớm. Người làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm vẫn được và lao động đặc biệt khác cũng là đối tượng được nghỉ hưu sớm trước 5 tuổi. Nhưng nếu người lao động nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm kết hợp cùng suy giảm khả năng lao động thì có thể về hưu sớm đến 10 năm, tức nam ở tuổi 50 và nữ là 45 tuổi.
Nhóm thứ 3, những người làm công việc quản lý, chuyên môn kỹ thuật có trình độ cao và trường hợp đặc biệt thì Chính phủ quy định kéo dài thời gian nhưng không quá 5 tuổi, tức nam không quá 67, nữ không quá 65.
Do đó không phải cứ nói nâng tuổi nghỉ hưu là ai cũng phải tăng thời gian làm việc. Vấn đề này cần tuyên truyền cho người lao động hiểu rõ. Vì vậy, tôi rất muốn Chính phủ kèm theo quy định điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phân theo 3 nhóm có các danh mục ngành nghề, lĩnh vực nào được giảm tuổi nghỉ hưu, để người lao động nhìn vào thấy được mình có thuộc diện đó hay không.
Chính phủ cũng cần đánh giá tác động xem nhóm nào là nhóm được kéo dài tuổi nghỉ hưu, nhóm nào phải giảm tuổi đi. Đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh bộ luật cần phải được lấy ý kiến chứ không riêng công chức, viên chức hay người lao động vì ba nhóm này xung đột với nhau. Người lao động trực tiếp luôn muốn giảm tuổi nghỉ hưu, làm việc hành chính sự nghiệp, khu vực công lại muốn nâng tuổi nghỉ hưu. Cơ quan soạn thảo phải hài hoà lợi ích chung của người lao động. Đây là bài toán khó.
Theo ông, Chính phủ phải giải quyết bài toán ông vừa đặt ra như thế nào?
- Điêu chỉnh tuổi nghỉ hưu phải đảm bảo lợi ích của tất cả các nhóm lao động, điều đó rất quan trọng, và chúng ta phải nói rằng nâng tuổi nghỉ hưu là đúng, vì tuổi thọ bình quân của Việt Nam là 76, nam là 71,3; nữ là 81,2 tuổi. Nhưng vấn đề quan trọng là chất lượng của già hoá dân số có tốt hay không. Ví dụ, tuổi thọ thì rất cao nhưng bệnh tật thì rất lớn. Nếu áp lực quá nặng về tăng tuổi nghỉ hưu thì lợi bất cập hại, có thể tăng thêm tiền lương về hưu, nhưng sức khoẻ kém thì chi cho y tế lại lớn hơn. Điều đó phải tính toán cẩn trọng.
Theo tôi, Chính phủ phải giao Bộ Lao động, Y tế xác định đâu là ngành nghề bị suy giảm khả năng lao động, đâu là ngành nghề bị tác động bởi yếu tố điều kiện lao động, ảnh hưởng sức khoẻ mà không thể kéo dài thêm thời gian lao động.
Tuy nhiên, danh mục này phải được rà soát, cập nhật thường xuyên. Sau một thời gian, nếu ngành nào được cải thiện điều kiện lao động, không còn độc hại nguy hiểm thì có thể cho ra khỏi danh sách, đưa vào nhóm lao động bình thường và ngược lại. Danh mục này do Chính phủ chuẩn bị và có thể giao Thủ tướng công bố, hoặc báo cáo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thống nhất công bố mà không cần phải sửa luật.
Hiện nay, thời gian dự luật đăng tải trên wbesite để lấy ý kiến nhân dân chưa hết nên Chính phủ vẫn có thời gian để tiếp thu toàn diện, để vòng 2 ra Quốc hội thông qua sẽ có đẩy đủ danh mục ngành nghề tăng, giảm tuổi nghỉ hưu.
Vậy khi tăng tuổi nghỉ hưu, lương của người lao động được tính toán như thế nào, thưa ông?
- Khi làm việc nhiều thời gian hơn, tiền đóng quỹ bảo hiểm xã hội nhiều hơn thì tiền lương hưu cũng sẽ tăng thêm. Chính phủ đang hướng đến tiền lương của khu vực công và tư đều tính bình quân cho cả quá trình tham gia bảo hiểm xã hội. Hiện tại, khu vực tư lương hưu tính bình quân cả quá trình, còn khu vực công là bình quân của 8 năm, 10 năm.
Nếu mỗi người tham gia Bảo hiểm xã hội đều có tài khoản cá nhân về tham gia quỹ hưu trí, theo dõi minh bạch, cộng với đầu tư tăng trưởng quỹ thì đóng bao nhiêu hưởng bấy nhiêu, đóng cao hưởng cao, đóng thấp hưởng thấp.
Những người làm việc trong điều kiện nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm mà về hưu sớm thì luật sẽ xử lý theo hướng tiền lương cũng phải tương ứng để đảm bảo cuộc sống. Còn lao động bình thường, vẫn bắt buộc đóng đủ bảo hiểm, về sớm hơn thì dứt khoát phải trừ lương hưu.
