Giúp ổn định cuộc sống sau khi tái hòa nhập cộng đồng
Thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày Tờ trình Dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm khẳng định, chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước ta từ trước đến nay trong xử lý người phạm tội nói chung, trong công tác thi hành án phạt tù nói riêng là nhằm giáo dục, cảm hóa, giúp đỡ người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội.
Tuy nhiên hầu hết các trại giam đóng quân trên địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, diện tích nhỏ, phân tán, đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt nên rất khó khăn trong việc tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân trong trại giam. Do đó, vấn đề đặt ra là cần phải hợp tác với các tổ chức, cá nhân để mở rộng ngành nghề liên quan đến công nghệ, máy móc… tạo cơ hội cho phạm nhân lao động, học nghề, tìm kiếm việc làm phù hợp sau khi chấp hành xong án phạt tù.
Trong thẩm tra vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành việc bàn hành Nghị quyết. Ngoài việc tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục cải tạo phạm nhân, tạo điều kiện để phạm nhân được lao động, hướng nghiệp, học nghề phù hợp, tăng khả năng thích ứng khi tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế nguy cơ tái phạm tội. Đồng thời, tạo cơ chế thu hút, huy động nguồn lực xã hội tham gia công tác thi hành án hình sự theo định hướng cải cách tư pháp. Kết quả thí điểm sẽ tạo cơ sở thực tiễn cho việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật về hình sự, thi hành án hình sự.
Thảo luận về Dự thảo Nghị quyết, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) dẫn số liệu cho thấy việc tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân là rất cần thiết để họ hoà nhập xã hội sau thời gian thi hành án. Hiện có khoảng 150 nghìn phạm nhân đang chấp hành thi hành án, có tới 67% mới học hết cấp 1, cấp 2 và tới 4,7% người không biết chữ; 5% trước khi vào tù không có nghề nghiệp ổn định. Do đó, nhu cầu tìm kiếm việc làm khi ra trại là rất lớn mà nếu không có sự hướng nghiệp, dạy nghề thì khi hoà nhập xã hội họ sẽ tự ti, khó kiếm việc làm và đứng trước nguy cơ tái phạm tội.
Theo đại biểu, thời gian qua, Bộ Công an có thí điểm lao động ngoài trại giam để làm cơ sở báo cáo Quốc hội. Các điểm lao động đều được thiết kết theo mẫu, có tường rào, cách xa khu dân cư đã giúp đa dạng hoá ngành nghề, có nơi còn còn tổ chức hội thi tay nghề giỏi. Nhiều phạm nhân từ chỗ không biết làm gì nay đã có tay nghề, có người được tiếp nhận làm việc sau khi ra tù. Trước ý kiến e ngại về việc có thể ảnh hưởng an ninh, an toàn, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ cho rằng băn khoăn này là đúng và bộ cần tổ chức chặt chẽ, tuy nhiên không vì thế mà bỏ đi cơ hội và nhu cầu chính đáng của phạm nhân.
“Việc cho phép thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là giải pháp quan trọng cho phạm nhân tái hoà nhập cộng đồng, tăng cơ hội tìm kiếm việc làm, cải tạo tốt để con đường trở về nhà của phạm nhân ngắn lại, để họ sớm làm lại cuộc đời” – đại biểu nhấn mạnh.
Đại biểu Phạm Thị Nguyệt Thu (đoàn tỉnh Hà Tĩnh) cũng cho rằng, Nghị quyết thí điểm mô hình tổ chức lao động hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài được thông qua sẽ tác động tích cực đối với công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần tăng cường hiệu quả quản lý giáo dục, cải tạo phạm nhân. Đồng thời, giúp phạm nhân có cơ hội tiếp cận môi trường lao động thực tế, tăng cường kỹ năng, trình độ lao động, có thêm kinh tế để trang trải cuộc sống, thuận lợi để tìm kiếm việc làm, ổn định cuộc sống sau khi tái hòa nhập cộng đồng.
Để triển khai Nghị quyết có hiệu quả, đại biểu đề nghị Chính phủ giao cho công an kịp thời rà soát các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện, có ngành nghề phù hợp, hợp tác với trại giam, chủ động đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo khu quản lý giam giữ phạm nhân an ninh, an toàn trong quá trình tổ chức, lao động hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài xảy ra.
Làm rõ đối tượng nào được lao động bên ngoài
Để Dự thảo Nghị quyết hoàn thiện hơn, đại biểu Nguyễn Hữu Chính (đoàn TP Hà Nội) đề nghị rà soát lại quy định về số lượng trại giam được áp dụng thí điểm theo Nghị quyết này không quá 1/3 tổng số trại giam thuộc Bộ Công an. Đại biểu cho rằng, không nên giới hạn số trại giam, mà cần căn cứ theo năng lực, khả năng quản lý của trại giam để thực hiện thí điểm này.
Về nguyên tắc, Dự thảo Nghị quyết quy định đầy đủ và chặt chẽ các nguyên tắc thực hiện thí điểm. Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát các quy định về tiêu chí, điều kiện, tiêu chuẩn tổ chức hợp tác, các mô hình… để đảm bảo thống nhất với Luật Thi hành án hiện hành. Theo quan điểm của đại biểu, không nên tập trung vào sản xuất hàng hóa tiêu thụ trong nước, mà cần mở rộng thêm lao động hướng nghiệp, dạy nghề, nhất là đối với các ngành nghề có thể xuất khẩu ra nước ngoài. Ngoài ra, cũng cần đưa những ngành nghề phát huy được năng khiếu, thế mạnh, sở trường của phạm nhân nhất nhằm kích thích, động viên hội trong quá trình lao động. Điều này sẽ giúp tăng cường sự đóng góp vào sự phát triển kinh tế của đất nước, giúp phạm nhân có thêm cơ hội tiếp cận việc làm sau khi hết thời hạn chấp hành phạt tù.
Đại biểu Huỳnh Thanh Phương (Đoàn tỉnh Tây Ninh) cũng cho rằng, cần quy định chặt chẽ tiêu chí lựa chọn các trại giam được thí điểm để đảm bảo yêu cầu về an ninh, an toàn giam giữ, quản lý phạm nhân, tạo điều kiện cho phạm nhân có cơ hội cải tạo, nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Đại biểu nhấn mạnh, việc thực hiện thí điểm nhưng cũng phải tính toán trước những phát sinh có thể xảy ra trong thực tiễn, tránh hiện tượng tiêu cực trong quá trình tổ chức thực hiện.
Theo đại biểu Lê Thanh Hoàn (Đoàn tỉnh Thanh Hóa), để làm rõ phạm vi điều chỉnh dự thảo Nghị quyết, cần làm rõ hơn về hoạt động hướng nghiệp, hoạt động dạy nghề. Ví dụ, trường hợp phạm nhân tham gia lao động với mục đích là được học nghề hướng nghiệp thì cơ chế thế nào, thời gian kéo dài bao lâu, khi nào thì chuyển sang lao động có trả công. Ngoài ra, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo làm rõ thêm trong quá trình phạm nhân tham gia lao động học nghề ngoài trại giam, các quyền của phạm nhân như hoạt động thể dục thể thao, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, chế độ y tế được đảm bảo như thế nào.
