Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, mặc dù trình Quốc hội lần đầu, nhưng đây là Dự án Luật khó, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống Nhân dân và để có căn cứ cho Quốc hội quyết định thông qua luật tại một kỳ họp hay tại hai kỳ họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất đưa dự thảo luật ra thảo luận tại hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách.
Góp ý hoàn thiện Dự thảo Luật, đa số đại biểu thống nhất với sự cần thiết sửa đổi luật, nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước, tạo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật và khắc phục các tồn tại, hạn chế của luật hiện hành.
Góp ý về phạm vi điều chỉnh quy hoạch điện, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp) cho rằng, cần nghiên cứu quy định về thời gian định kỳ đánh giá thực hiện quy hoạch, kế hoạch, đảm bảo hài hòa; quy định rạch ròi thẩm quyền của các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có thẩm quyền chủ trì của Bộ Công thương để đảm bảo công tác quy hoạch điện lực an toàn, hoàn chỉnh, đạt yêu cầu đề ra.
Về tiến độ thực hiện nguồn lực tại Điều 15 của Dự thảo Luật, đại biểu cho rằng, cần giao Chính phủ quy định chi tiết nhằm giải thích rõ tiến độ thực hiện liên quan đến thời điểm phê duyệt dự án đầu tư, thời điểm thu xếp tài chính, thời điểm khởi công xây dựng nguồn điện và công trình điện. Tương tự, về cơ chế xử lý các dự án nguồn điện chậm tiến độ, đại biểu đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết, còn Luật chỉ quy định chung, các nguyên tắc cơ chế cơ bản, cốt lõi.
Các ý kiến đồng tình với quy định của dự thảo luật về phát điện lưới ở miền núi, nông thôn, hải đảo, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, hộ nghèo, hộ cận nghèo, tuy nhiên cần quy định rõ hơn các chính sách hỗ trợ và hỗ trợ đồng đều ở tất cả các vùng.
Các đại biểu cũng nhấn mạnh cần thiết quy định trong luật các chính sách phát triển điện tự sản tự tiêu, điện tiêu thụ từ nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, điện ngoài khơi. Tuy vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét, nghiên cứu quy hoạch của các loại hình điện này như thế nào, đảm bảo nhu cầu, yêu cầu thiết yếu.
Về các quy định để đảm bảo phát triển thị trường điện theo hướng cạnh tranh, minh bạch, giá điện theo cơ chế thị trường, các đại biểu cho rằng, đây là quy định cần thiết. Đồng thời cho rằng, khi thực hiện giá điện theo cơ chế thị trường, Nhà nước cần có chính sách đảm bảo an sinh xã hội cho những đối tượng yếu thế, đối tượng chính sách…
Các đại biểu cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ việc sửa đổi luật có chống được độc quyền như hiện nay hay không, Nhà nước độc quyền đến đâu, giao lại cho các ngành kinh tế khác như thế nào?
Giải đáp ý kiến của đại biểu, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho biết, hiện Điều 5 Dự thảo Luật đã quy định rõ độc quyền nhà nước gồm những gì, trong đó chủ yếu là độc quyền điều độ hệ thống điện. Còn đầu tư, chỉ độc quyền Nhà nước với các dự án đa mục tiêu, công trình quan trọng, đảm bảo tính vận hành ổn định của hệ thống. Các lưới điện truyền tải cao áp, về nguyên tắc chỉ độc quyền các lưới điện cao áp, siêu cao áp (trên 220 kV trở lên), còn các đường dây mang tính liên kết sẽ thực hiện xã hội hóa.
Thứ trưởng Trương Thanh Hoài thông tin thêm, năm 2022, Quốc hội khóa XV đã thông qua sửa Điều 4 Luật Điện lực, về xã hội hóa trong đầu tư truyền tải. Việc phát triển năng lượng, hiện nhu cầu năng lượng rất cao và sẽ thiết kế thị trường minh bạch. Để đảm bảo mục tiêu an ninh năng lượng theo Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, một số lĩnh vực xương sống sẽ phải độc quyền Nhà nước, còn các lĩnh vực khác sẽ xã hội hóa.
“Thực tế, nguồn điện EVN chỉ còn 38% trong tổng công suất hệ thống điện quốc gia. Đang từng bước hình thành các thị trường điện cạnh tranh để đảm bảo công khai, minh bạch” – Thứ trưởng Bộ Công Thương thông tin. Đồng thời cho biết, vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã tách Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia từ EVN về Bộ Công Thương. Do đó, EVN và các tập đoàn tham gia thị trường điện như một chủ thể thông thường. Giảm độc quyền tối đa nhưng vẫn đảm bảo an toàn, an ninh năng lượng theo định hướng.
Liên quan đến vấn đề này, trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật, cơ quan thẩm tra là Thường trực Ủy ban Khọa học, công nghệ & môi trường của Quốc hội cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định cụ thể về việc đảm bảo cơ cấu giá điện ổn định; quy định nguyên tắc, lộ trình rõ ràng về cải cách giá điện như: xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, thực hiện giá điện hai thành phần, giá điện cho khuyến khích sử dụng tiết kiệm điện, giá điện nhập khẩu, xuất khẩu... để tạo tín hiệu tốt, thu hút đầu tư vào ngành điện. Đồng thời, quy định rõ tiêu chí giá bán lẻ điện; trách nhiệm của từng cơ quan quản lý nhà nước đối với lĩnh vực giá điện.
