Thúc đẩy hoạt động giao dịch điện tử
Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, việc sửa đổi Luật nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương tại Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị (khóa XII), đó là phải “hoàn thiện pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế mới dựa trên nền tảng công nghệ số, internet và không gian mạng...”.
Việc xây dựng dự án Luật nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập của Luật Giao dịch điện tử năm 2005. Trong đó, việc hạn chế một số lĩnh vực áp dụng giao dịch điện tử trong Luật có thể gây cản trở ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong những lĩnh vực này; thiếu quy định về việc chuyển đổi từ văn bản giấy sang bản điện tử và ngược lại, trong khi đây là một nhu cầu rất lớn trong xã hội cần có hành lang pháp lý cụ thể; thiếu các chính sách hỗ trợ giao dịch điện tử, thúc đẩy giao dịch điện tử trong cơ quan nhà nước…
Dự thảo Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) có 8 chương và 57 điều. Trong đó, Dự Luật sửa đổi, bổ sung mở rộng phạm vi điều chỉnh; chính sách về giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu; chính sách về giá trị pháp lý của chữ ký điện tử, chính sách về dịch vụ tin cậy trong giao dịch điện tử; sửa đổi, bổ sung quy định về giá trị pháp lý của hợp đồng điện tử; sửa đổi quy định về giao dịch điện tử trong cơ quan nhà nước và về dữ liệu và dữ liệu số; sửa đổi quy định về an toàn, an ninh, bảo vệ, bảo mật trong giao dịch điện tử.
Đồng thời, bỏ loại trừ, không áp dụng của Luật hiện hành đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử, hối phiếu và các giấy tờ có giá trị khác nhằm mở rộng phạm vi áp dụng giao dịch điện tử tới tất cả hoạt động của đời sống xã hội.
Bổ sung các quy định về quản lý dữ liệu, cơ sở dữ liệu, dữ liệu mở, các quy định đối với cơ quan nhà nước nhằm thúc đẩy hoạt động giao dịch điện tử, hướng đến việc chuyển toàn bộ hoạt động lên môi trường số. Đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số…
Đề nghị hình thành chương riêng về chữ ký điện tử
Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, đa số ý kiến Ủy ban tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của Dự Luật trong bối cảnh công nghệ số đã và đang phát triển mạnh mẽ, ứng dụng rộng rãi ở Việt Nam. Theo đó, Ủy ban đề nghị nghiên cứu quy định: “Luật này quy định về các thành tố cơ bản và nguyên tắc của các phương thức, biện pháp thực hiện giao dịch bằng phương tiện điện tử trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế, dân sự, hành chính công và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định”. Bên cạnh đó, một số ý kiến cho rằng nên hạn chế mở rộng phạm vi điều chỉnh vì cho rằng sẽ tạo thêm áp lực đối với nguồn nhân lực, hạ tầng công nghệ thông tin.
Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cũng đề nghị bổ sung khái niệm “chứng từ điện tử” để áp dụng trong thực tiễn, thể hiện được giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu; nghiên cứu, chỉnh sửa lại quy định chuyển đổi hình thức giữa văn bản giấy và thông điệp dữ liệu cho phù hợp với thực tế, đặc biệt là hoạt động của ngân hàng thương mại, hải quan..., rà soát quy định giá trị pháp lý của văn bản giấy như bản gốc cho rõ ràng, thống nhất với Luật Kế toán hiện hành.
Bên cạnh đó, về chứng thư điện tử, quy định pháp luật hiện hành về giao dịch điện tử mở ra nhiều cơ hội cho phép các tổ chức tín dụng và khách hàng ký kết hợp đồng dịch vụ ngân hàng bằng phương thức điện tử (giao dịch tài khoản thanh toán, mở tài khoản thanh toán, phát hành thẻ…). Tuy nhiên, nếu quy định như dự thảo Luật thì các tổ chức tín dụng phải gia tăng chi phí, tăng thời gian vận hành khi cung cấp chứng thực điện tử chữ ký số theo yêu cầu. Mặt khác, trong giao dịch điện tử, chứng thư điện tử có thể bị chiếm quyền kiểm soát bởi tổ chức, cá nhân khác. Do đó, đề nghị cân nhắc quy định “khẳng định được sự kiểm soát duy nhất” vì có thể dẫn đến việc không bảo vệ được đầy đủ, thực chất quyền của chủ sở hữu.
Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu tiếp thu, làm rõ một số vấn đề và đề nghị hình thành chương riêng về chữ ký điện tử.
Hiện nay, cùng với việc sử dụng chữ ký điện tử đang tồn tại một số biện pháp xác thực khác như tin nhắn điện tử (SMS), xác nhận mật khẩu dùng một lần (OTP), Token OTP, sinh trắc học (eKYC) ... Do đó, cần nghiên cứu bổ sung quy định nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các biện pháp xác thực này với vai trò như là chữ ký điện tử.
Quy định về các tiêu chuẩn cụ thể tối thiểu về chữ ký điện tử, chứng thực chữ ký điện tử để người dân và cơ quan nhà nước có thể áp dụng ngay mà không cần chờ văn bản pháp luật chuyên ngành sửa đổi.
Về trách nhiệm của tổ chức sử dụng chữ ký điện tử dùng riêng phải đăng ký và được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện bảo đảm an toàn, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường lo ngại sẽ làm phát sinh giấy phép, tăng chi phí trong vận hành đối với các tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng chữ ký điện tử dùng riêng.
