Đề xuất nghiên cứu bảo hiểm việc làm cho người lao động

Chia sẻ rủi ro với người lao động

Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) đang được lấy ý kiến góp ý của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; trong đó có quy định về bảo hiểm thất nghiệp. Bảo hiểm thất nghiệp bảo đảm chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Các chế độ bảo hiểm thất nghiệp gồm có: hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm; hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động; trợ cấp thất nghiệp.

Bảo hiểm thất nghiệp cũng hỗ trợ người lao động tham gia đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề; hỗ trợ người sử dụng lao động khi sử dụng người lao động là người khuyết tật.

Phản biện xã hội đối với dự án Luật Việc làm (sửa đổi), Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề nghị nghiên cứu bảo hiểm việc làm bên cạnh bảo hiểm thất nghiệp. Bởi vì, dự thảo Luật Việc làm đề cập tới bảo hiểm thất nghiệp là hình thức bảo hiểm khi người lao động mất việc làm và nhiều chính sách hỗ trợ việc làm. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường lao động linh hoạt, cần phải có quy định về bảo hiểm việc làm nhằm hỗ trợ người lao động phòng ngừa rủi ro có thể xảy ra, duy trì việc làm, bên cạnh bảo hiểm thất nghiệp (hưởng khi thất nghiệp). Người lao động hưởng chính sách bảo hiểm việc làm khi đang làm việc theo định kỳ trong vòng đời sự nghiệp và sự biến động của nền kinh tế để nâng cao kỹ năng làm việc.

Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, có thể triển khai theo cách: hình thành quỹ bảo hiểm việc làm, có đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và nhà nước nhằm định kỳ người lao động có thể rút ra để tham gia khóa học nâng cao kỹ năng trong suốt cuộc đời làm việc để thích ứng với công việc, duy trì công việc hoặc sẵn sàng chuyển đổi công việc trong thị trường lao động linh hoạt. Điều này phù hợp với nội dung về hỗ trợ phát triển kỹ năng nghề cho người lao động trong dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) và bao trùm cho mọi người lao động thay vì hỗ trợ đào tạo của bảo hiểm thất nghiệp chỉ dành cho người lao động chính thức hiện nay.

Cân nhắc bảo hiểm việc làm vì người lao động phải đóng góp

Khi trao đổi về đề nghị nghiên cứu bảo hiểm việc làm cho người lao động, TS Nguyễn Hữu Dũng – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội – Bộ LĐTB&XH (nay là Viện Khoa học Tổ chức nhà nước và Lao động, Bộ Nội vụ) có nhiều năm nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội, cho rằng: Hiện nay Việt Nam và các nước chưa có khái niệm bảo hiểm việc làm và không thực hiện chính sách này. Việc làm gắn với DN, hộ gia đình, chủ thể tạo việc làm. Khi DN, hộ gia đình phát triển, thu hút được nhiều người lao động vào làm việc thì có quan hệ lao động là làm công hưởng lương.

Hiện nay, chúng ta chỉ có khái niệm hỗ trợ phát triển việc làm, nhà nước đầu tư phát triển việc làm; đối tượng hưởng lợi là người lao động và người sử dụng lao động. Cho nên, khi người lao động được tuyển dụng vào làm việc thì cần có chính sách hỗ trợ bảo đảm việc làm bền vững. Trường hợp những người lao động thất nghiệp thì hưởng chính sách bảo hiểm thất nghiệp với các chế độ hỗ trợ sớm quay trở lại thị trường lao động.

Theo TS Phạm Đình Thành – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học bảo hiểm xã hội – Bảo hiểm xã hội Việt Nam (nay là Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - Tài chính thuộc Bộ Tài chính), khái niệm bảo hiểm việc làm ở một nghĩa nhất định có thể hiểu là bảo hiểm thất nghiệp. Người lao động đang có công ăn việc làm ổn định, nhưng vì một lý do nào đó, mất việc làm, khi đó được coi là thất nghiệp. Khi người lao động mất việc làm (thất nghiệp) thì họ phải lo tìm được việc làm mới và bảo hiểm thất nghiệp là một trong những chương trình bảo hiểm xã hội có mục tiêu chính là đảm bảo thu nhập cho người lao động trong khi họ đang tìm kiếm việc làm.

Do đó, không có lý gì để biện hộ cho việc người lao động đang làm việc lại phải tham gia bảo hiểm việc làm với mục đích “nhằm hỗ trợ người lao động phòng ngừa rủi ro có thể xảy ra, duy trì việc làm (hưởng khi đang làm việc: định kỳ trong vòng đời sự nghiệp và theo sự biến động của nền kinh tế để nâng cao kỹ năng làm việc) bên cạnh bảo hiểm thất nghiệp (hưởng khi thất nghiệp) như ý kiến đề xuất đã nêu.

Hơn nữa, người lao động đang làm việc lại có thêm thu nhập từ bảo hiểm việc làm thì không đúng với bản chất của bảo hiểm xã hội. Ví dụ, người lao động tham gia bảo hiểm y tế xã hội để đề phòng khi ốm đau, bệnh tật họ mới cần đến bảo hiểm y tế, được khám chữa bệnh và được quỹ bảo hiểm y tế chi trả chi phí khám chữa bệnh. Người lao động tham gia bảo hiểm hưu trí xã hội là để dự phòng khi đủ điều kiện nghỉ hưu, già yếu thì được hưởng lương hưu… Đó là chưa kể đến những khoản phải đóng góp cho bảo hiểm việc làm của người lao động, của người sử dụng lao động và của nhà nước (theo ý kiến đề xuất) làm tăng chi phí cho người lao động, cho chủ sử dụng lao động, cho nhà nước và tăng chi phí sản xuất, giảm sức cạnh tranh của DN. Đề xuất này cũng không phù hợp với_.thông lệ quốc tế.

Cho đến nay, bảo hiểm thất nghiệp mới chỉ thực hiện cho những người lao động có quan hệ lao động giữa chủ sử dụng lao động với người lao động, là hình thức bắt buộc. Còn bảo hiểm việc làm có mục đích nhằm hỗ trợ phát triển kỹ năng nghề cho người lao động và bao trùm cho mọi người lao động thì nên cân nhắc vì để hỗ trợ kỹ năng nghề cho người lao động cần sử dụng các công cụ khác của Luật Việc làm cho phù hợp.