Đến năm 2030, bảo đảm 100% cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn

Nâng cao trình độ của người lao động

Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 xác định 5 mục tiêu cụ thể, trong đó nêu rõ đến năm 2030, nước ra sẽ có quy mô trên 3 triệu người học, đạt 260 sinh viên và 23 học viên sau đại học trên một vạn dân; tỷ lệ học đại học trên số người trong độ tuổi 18 - 22 đạt 33%, không tỉnh nào có tỷ lệ thấp hơn 15%.

Trao đổi về các con số nêu trên, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, cơ sở để xây dựng mục tiêu này là Nghị quyết số 81/2023/QH15 ngày 9/1/2023 của Quốc hội “Về quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050” (Nghị quyết 81). Nghị quyết đặt mục tiêu, phát triển nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực thuộc nhóm 10 quốc gia có hệ thống giáo dục đại học hàng đầu châu Á. Tỷ lệ sinh viên đại học đạt 260 trên 1 vạn dân. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt 35 - 40%.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, Nghị quyết 81 là căn cứ chắc chắn để xây dựng Quy hoạch với mục tiêu về quy mô người học đến năm 2030. Thực tế, có nhiều văn bản, báo cáo để dự báo về phát triển kinh tế, xã hội, nhu cầu nhân lực, thống kê độ tuổi khác nhau và có đối sánh quốc tế… Tất cả đều được xây dựng trong báo cáo tổng thể.

Việc xây dựng quy hoạch nguồn nhân lực trong giai đoạn hiện nay là rất khó. Trước kia là quy hoạch nhưng bây giờ là chiến lược phát triển nguồn nhân lực. Để xây dựng được, phải dựa trên nhiều con số tính toán và có dự báo.

“Với quy mô 3 triệu người học đại học vào năm 2030, liệu người học có tìm được việc làm sau tốt nghiệp?”, trả lời câu hỏi này, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho rằng con số đưa ra được xây dựng dựa trên nhiều dự báo về nhu cầu nhân lực, thống kê độ tuổi, tham khảo quốc tế, đối sách phát triển kinh tế...

Ở nước ra hiện nay, tỷ lệ người lao động được đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ vẫn rất thấp, chỉ khoảng 27%. Do đó, cần nâng cao trình độ của người lao động, tăng tiếp cận đại học đối với người dân, tăng năng suất lao động, từ đó để người dân có thêm cơ hội việc làm. Việc quy hoạch nhằm nâng cao số lượng việc làm, năng suất lao động, từ đó nâng cao các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội. 

Đến năm 2030 không còn trường nào không đạt chuẩn

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết, phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là chủ trương đã được nhấn mạnh nhiều trong các chính sách của Đảng và Nhà nước, đặc biệt trong thời gian gần đây. Vì vậy, các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học được xác định là ưu tiên trọng điểm.

Về tiêu chí chọn các trường đại học đầu tư trọng điểm, từng có ý kiến cho rằng trong quy hoạch cần đưa ra tiêu chí, trường nào đạt tiêu chí hay tiêu chuẩn nào đó thì được coi là trọng điểm. Nếu như vậy sẽ rất khó để chọn được, trong khi từ nay đến năm 2030, thời gian chỉ còn khoảng 6 năm.

Do vậy, quy hoạch đã lựa chọn đầu tư trọng điểm cho những cơ sở giáo dục có chất lượng đào tạo uy tín nhất trong những lĩnh vực trọng điểm. Các đại học quốc gia, các đại học vùng được xác định những lĩnh vực đầu tư trọng điểm như đào tạo sư phạm, khoa học kỹ thuật, công nghệ. Những ngành/lĩnh vực khác sẽ do các bộ, ngành chủ quản lựa chọn, xây dựng đề án để đầu tư phát triển. Những trường không được đầu tư trọng điểm không phải không còn cơ hội, mà còn nhiều chương trình khác để đầu tư phát triển.

Thứ trưởng nhấn mạnh quy hoạch giáo dục đại học lần này để các trường được đầu tư, được củng cố và hiện đại hóa, mở rộng không gian phát triển; đến năm 2030, không còn trường nào không đạt chuẩn. Đặc biệt, các trường đại học vùng, đại học quốc gia, trường trọng điểm sẽ được nâng cao năng lực, chất lượng và mở rộng quy mô.

Trong quá trình thực hiện quy hoạch, nếu các trường đã được đầu tư, tạo điều kiện phát triển nhưng không đạt yêu cầu, thì chứng tỏ hoạt động kém hiệu quả. Nghị quyết số: 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của TƯ Đảng nêu rõ: những trường kém hiệu quả thì phải sắp xếp hợp nhất, sáp nhập hoặc giải thể.

Bộ GD&ĐT đã ban hành chuẩn cơ sở giáo dục đại học và Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT ngày 5/2/2024 hướng dẫn về chuẩn này; trong đó có những tiêu chí cụ thể. Nếu các trường không đạt chuẩn thì sẽ phải tính đến việc sắp xếp, hợp nhất với trường khác hoặc giải thể.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, quy hoạch là để xây dựng và phát triển tốt hơn cho toàn hệ thống. Trường nào không hòa mình, không tận dụng được cơ hội này hoặc kém hiệu quả, chất lượng kém thì cũng phải sẵn sàng sắp xếp, hợp nhất hoặc giải thể. Tất cả vì lợi ích chung của cả ngành giáo dục nói riêng và của xã hội nói chung.