Đó là nội dung tại toạ đàm "Thúc đẩy thị trường năng lượng tái tạo" ngày 18/11, do tạp chí Nhà đầu tư tổ chức.
Còn nhiều bất cập
TS Nguyễn Anh Tuấn - Tổng Biên tập tạp chí Nhà đầu tư khẳng định, phát triển năng lượng tái tạo (NLTT) là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Theo kịch bản cơ sở của Dự thảo Quy hoạch điện VIII mới nhất vừa được Bộ Công Thương trình Chính phủ vào ngày 11/11/2022, tỷ lệ công suất các nguồn năng lượng tái tạo (ngoài thủy điện) tăng từ 18% năm 2030 lên 54,8% năm 2050.
Trong đó điện gió trên bờ đạt 11.905MW (9,8%) năm 2030 lên đến 49.170MW (13,3%) năm 2050; đến năm 2030 chưa phát triển điện gió ngoài khơi nhưng nguồn điện này sẽ đạt tới 46.000MW (chiếm 12,5% tổng công suất nguồn điện) vào năm 2050; điện mặt trời tập trung đạt 8.763MW năm 2030 (7,2%) và tăng lên 100.651MW (27,3%) vào năm 2050.
“Nhiều ý kiến cho rằng, vẫn còn những vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu, thảo luận làm rõ để NLTT không bị “lỡ nhịp”, phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế, đóng góp tích cực vào đảm bảo an ninh năng lượng và giảm thiểu phát thải nhà kính” - TS Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh.
Với các dự án đã có giá FIT, khó khăn lớn nhất là bị cắt giảm công suất. Các dự án đã hoàn thành nhưng không kịp hưởng giá FIT, rủi ro rất lớn là không có cơ chế giá chuyển tiếp suốt 2 năm qua (với điện mặt trời) và 1 năm (với điện gió), nguy cơ vỡ phương án tài chính là rất cao… Các chuyên gia, doanh nghiệp đề xuất cần xem xét phát triển liên tục điện mặt trời, tránh đứt gãy chuỗi sản xuất, thay vì không phát triển điện mặt trời cho tới sau năm 2030 như Dự thảo hiện nay.
Về cơ chế mua bán điện cho dự án mới, tham gia thị trường điện cạnh tranh, các đại biểu khuyến nghị cần nhanh chóng hoàn tất cơ sở pháp lý, chính sách cho cơ chế bán điện trực tiếp DPPA, vừa khuyến khích phát triển NLTT, vừa phù hợp với chủ trương phát triển thị trường điện bán buôn cạnh tranh.
Với đầu tư truyền tải điện, trong bối cảnh mỗi mình EVN là không đủ nguồn lực, các chuyên gia đánh giá cần có cơ chế cụ thể, rõ ràng hơn về xã hội hóa đầu tư, khuyến khích tư nhân đầu tư vào truyền tải điện.
Xem xét tránh rủi ro
Chuyên gia cao cấp về năng lượng Công ty CP Tập đoàn Năng lượng T&T Nguyễn Đức Cường cho rằng, sau khi tìm hiểu, rà soát Thông tư số 15 quy định về phương pháp, trình tự xây dựng và ban hành khung giá phát điện cho nhà máy điện mặt trời mặt (trên mặt đất, nổi), nhà máy điện gió (trong đất liền, trên biển), doanh nghiệp nhận thấy nên tính đến trong quá trình xây dựng và ban hành, bởi có thể vẫn tiềm ẩn rủi ro.
Vị này kiến nghị Thủ tướng Chính phủ sớm xem xét phê duyệt Quy hoạch điện VIII, để các cơ quan quản lý Nhà nước có cơ sở lập kế hoạch triển khai thực hiện và xây dựng chính sách khuyến khích hỗ trợ NLTT đồng bộ và kịp thời.
Các bộ ngành sớm xem xét trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách cho phát triển nguồn NLTT mới, đặc biệt là chính sách phát triển nguồn điện gió ngoài khơi trên cơ sở đảm bảo hiệu quả đầu tư, công bằng, minh bạch và cạnh tranh; Triển khai thực hiện Quy hoạch điện VIII, đề nghị Bộ Công Thương xem xét sớm ban hành, triển khai kế hoạch thực hiện Quy hoạch căn cứ mục tiêu phát triển NLTT đã được phê duyệt.
Xem xét sớm ban hành khung giá bán điện cho các dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp trên cơ sở minh bạch, rõ ràng hướng đến đảm bảo hiệu quả đầu tư cho nhà đầu tư không kịp giá FIT.
Bộ Công Thương và EVN xem xét đưa vào Quy hoạch điện VIII danh mục dự án tiềm năng và quy hoạch các công trình phục vụ đấu nối, nhập khẩu điện tại Lào về Việt Nam trong giai đoạn đến 2025 và 2030.
Để hỗ trợ thúc đẩy mạnh mẽ phát triển NLTT hơn nữa trong thời gian tới, kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành sớm xem xét áp dụng các cơ chế, tiêu chuẩn sử dụng NLTT (Renewable Portfolio Standard) đối với đơn vị sản xuất điện từ năng lượng hóa thạch và sớm có biện pháp thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính CO2tđ) trên cơ sở hình thành thị trường trao đổi tín chỉ NLTT và chứng chỉ Các bon…
Cần nguồn vốn đầu tư lớn
Tổng vốn đầu tư cho chương trình phát triển điện lực là rất lớn, từ 104,7 - 142,2 tỷ USD cho giai đoạn 2021 - 2030 và 324,6 - 483 tỷ USD giai đoạn 2031 - 2050, do vậy, các chuyên gia, nhà đầu tư đề xuất cần có chính sách thu hút đầu tư nước ngoài, đồng thời khuyến khích để huy động vốn trong và ngoài nước phục vụ phát triển năng lượng nói chung và NLTT nói riêng.
Lắng nghe và tiếp thu các ý kiến, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) Phạm Nguyên Hùng chia sẻ thách thức trên lĩnh vực NLTT hiện nay chính là nguồn vốn đầu tư lớn.
Bởi vậy, cần đầu tư thêm lưới truyền tải liên miền và lưới siêu cao áp ven biển. Một số công nghệ chưa thương mại hóa (công nghệ sử dụng hydrogen, amoniac xanh). Giai đoạn 2021 - 2030, tổng diện tích đất dành cho các công trình điện khoảng 103.000ha trong đó: Thủy điện và thủy điện nhỏ khoảng 55.000ha, điện gió trên bờ khoảng 5.400ha.
Về thông tin nhà đầu tư rất quan tâm là cơ chế giá cho các dự án NLTT chuyển tiếp, ông cho biết cuối tháng 11/2022, Bộ Công Thương sẽ ban hành khung giá điện cho các dự án điện năng lượng tái tạo chuyển tiếp.
“Trước đó, ngày 3/10/2022, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 15 về nguyên tắc xây dựng khung giá cho các dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp. Dự kiến từ ngày 25 - 30 tháng 11/2022, Bộ Công Thương sẽ thẩm định xong khung giá cho các dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp. Trên cơ sở khung giá, EVN đàm phán với các chủ đầu tư. Hiện có khoảng 4.000MW đối tượng chuyển tiếp điện gió và điện mặt trời” - ông Phạm Nguyên Hùng cho biết.
Về vấn đề vì sao từ nay đến năm 2030 không phát triển thêm điện mặt trời, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo cho hay theo dự thảo Quy hoạch điện VIII bản mới nhất sẽ bổ sung 726 MW điện mặt trời tập trung, trong đó hơn 400MW đã xong rồi, 300 MW đang làm dở. Còn hơn 1.600MW đã có quy hoạch nhưng chưa đầu tư có thể bị loại bỏ tại quy hoạch mới.
“Quy hoạch VII điều chỉnh cho thấy, các dự án điện mặt trời tập trung (có thể bị loại bỏ trong Quy hoạch điện VIII) có vị trí phụ tải thấp nên để phát triển tiếp phải đầu tư lớn lưới điện, trong khi ổn định hệ thống đã đạt giới hạn. Còn sau 2030 điều kiện truyền tải, lưới điện đầu tư đã tốt hơn nên có điều kiện để phát triển thêm điện mặt trời mà không cần đầu tư quá lớn” - ông Phạm Nguyên Hùng nói.
Những khuyến nghị chính sách từ tọa đàm được Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), tạp chí Nhà đầu tư tập hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ, góp phần triển khai thực hiện Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị cũng như góp ý hoàn chỉnh dự thảo Quy hoạch điện VIII.
