Đông chí là gì?
Mỗi năm có 24 tiết khí gồm: Tiết Lập Xuân, tiết Vũ thủy, tiết Kinh trập, tiết Xuân phân, tiết Thanh minh, tiết Cốc vũ, tiết Lập Hạ, tiết Tiểu mãn, tiết Mang chủng, tiết Hạ chí, tiết Tiểu thử, tiết Đại thử, tiết Lập Thu, tiết Xử thử, tiết Bạch lộ, tiết Thu phân, tiết Hàn lộ, tiết Sương giáng, tiết Lập Đông, tiết Tiểu tuyết, tiết Đại tuyết, tiết Đông chí, tiết Tiểu hàn và tiết Đại hàn.
Tiết Đông chí là một trong những tiết khí cuối năm, đứng thứ 22 trong 24 tiết khí. Ngày đầu tiên của tiết Đông chí chính là ngày Đông chí, ngày này chính là điểm giữa của mùa Đông.
Ngày Đông chí năm 2024 là ngày nào?
Tiết Đông chí thường bắt đầu vào khoảng ngày 21 - 22/12 Dương lịch ngay sau tiết Đại tuyết và kết thúc vào khoảng ngày 5 - 6/1 của năm mới Dương lịch, trước khi tiết Tiểu hàn bắt đầu. Là ngày đầu tiên của tiết Đông chí, ngày Đông chí thường rơi vào 21 hoặc 22/12 hằng năm.
Năm 2024, ngày Đông chí nhằm vào Chủ nhật ngày 21/12 (tức 21/11 Âm lịch). Tiết Đông chí 2024 bắt đầu từ ngày 21/12/2024 và kết thúc vào ngày 5/1/2025.
Đông chí là thời điểm Mặt trời nằm ở vị trí xa nhất về phía Nam so với xích đạo, tạo ra ngày ngắn nhất và đêm dài nhất trong năm ở bán cầu Bắc. Hiện tượng này xảy ra do độ nghiêng của trục Trái đất so với mặt phẳng quỹ đạo.
Kể từ ngày này, bán cầu Bắc sẽ bắt đầu nhận được nhiều ánh sáng hơn, kéo theo đó là những ngày dài hơn và là giai đoạn chuẩn bị để chuyển sang mùa Xuân.
Ý nghĩa của ngày Đông chí
Tại Việt Nam, ngày Đông chí thường là một trong những ngày lạnh nhất trong năm. Nhiệt độ thường xuống thấp, đặc biệt là ở vùng núi phía Bắc. Tiết Đông chí thường có những ngày rét đậm, rét hại, vì vậy nông dân cần phải có kế hoạch bảo vệ cây trồng và vật nuôi khỏi giá lạnh.
Ngày Đông chí cũng đánh dấu thời điểm kết thúc mùa màng trước khi chuẩn bị cho năm mới.
Tiết Đông chí ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe con người do sự thay đổi đột ngột của ánh sáng và nhiệt độ. Việc thích ứng với thời tiết và duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh là rất cần thiết để đảm bảo sức khỏe trong mùa Đông giá lạnh. Mọi người cần mặc ấm, ăn uống đủ chất, tránh tập thể dục ngoài trời lúc sáng sớm và ban đêm.
Ở Việt Nam, Đông chí thường không được tổ chức rầm rộ giống như các ngày lễ Tết khác. Tuy nhiên, cái ý nghĩa quanh ngày này vẫn rất đặc biệt, đó là thời gian để gia đình sum họp, điều chỉnh đời sống phù hợp với tiết trời lạnh giá hơn.
Trên thế giới, nhiều quốc gia và nền văn hóa tổ chức lễ hội kỷ niệm ngày Đông chí theo những cách rất đặc biệt. Tại Trung Quốc từ thời cổ đại đã coi ngày Đông chí là dịp thực hiện các nghi lễ quan trọng. Từ triều đại Thương, Chu rồi đến triều Tần, đây được coi là ngày quốc lễ. Về sau, Đông chí thành ngày thờ cúng tổ tiên, tỏ lòng thành kính với trời.
“Đông chí lớn hơn Tết” là câu nói của người Hoa ý chỉ sự quan trọng của tết Đông chí không hề thua kém Tết Nguyên đán.
Theo sử sách Trung Quốc từ thời phong kiến, vào ngày Đông chí, vua chúa sẽ tổ chức tiệc tùng kéo dài suốt 5 ngày. Các dân thường cũng sum họp và thưởng thức những món ăn truyền thống như bánh trôi nước (tangyuan), tượng trưng cho sự đoàn viên và hạnh phúc.
Ngoài ý nghĩa trên, ngày Đông chí là một yếu tố quan trọng để xác định ngày Tết Nguyên đán và tháng nhuận trong âm lịch Trung Quốc. Sau ngày Đông chí sẽ đến tháng cuối cùng của năm, gọi là tháng Chạp.
Ngày nay, Tết Đông chí được coi là ngày lễ đoàn viên của người Hoa; gia đình quây quần ăn các món truyền thống như bánh trôi nước, tượng trưng cho sự đoàn viên và viên mãn. Đông chí là ngày vui với người Trung Quốc vì sau ngày này, thời tiết sẽ dần ấm áp trở lại, một năm mới đầy hy vọng sắp đến.
Với nhiều nước phương Tây, tiết Đông chí gắn với các lễ hội cuối năm. Ngày này thường gần với Giáng sinh, một trong những thời điểm quan trọng nhất trong năm đối với các tín đồ đạo Thiên chúa cũng như người dân thuộc vùng ảnh hưởng của văn hóa Kito giáo.
Những lễ hội được tổ chức vào ngày Đông chí
Ngày Đông chí cũng mang ý nghĩa đặc biệt ở nhiều quốc gia trên thế giới. Có rất nhiều sự kiện và lễ hội thú vị được diễn ra vào ngày này như: Festivus, Kwanzaa, Yalda, Saturnalia, Hanukkah, HumanLight.
Tại các nước phương Tây, ngày Đông chí trùng với thời điểm lễ Giáng Sinh, những người theo đạo Thiên Chúa giáo tưởng nhớ về sự ra đời của Chúa Jesus vào lúc 0 giờ 00 ngày 25/12.
Đây là dịp vô cùng quan trọng và được tổ chức rất long trọng, giống như một lễ Tết chính trong năm.
Lễ hội Dongzhi ở Trung Quốc, tại Trung Quốc, Đông chí là một trong những tiết khí quan trọng nhất, được tổ chức từ thời kỳ triều Hán cách đây hàng thế kỷ.
Người dân thường tổ chức các bữa tiệc lớn để chào mừng hồi sinh của ánh sáng, mời gọi hạnh phúc và sức khỏe. Truyền thống ăn các món ăn như bánh trôi nước và thang viên mang ý nghĩa tượng trưng cho sum họp gia đình.
Lễ hội Yule, ở Bắc Âu, lễ hội Yule được tổ chức vào khoảng thời gian này, với những hoạt động như thắp nến và trang trí cây thông Noel. Đây là dịp để gia đình tụ tập bên nhau, thể hiện cầu nguyện cho phồn thịnh và an lành trong mùa Đông.
Lễ hội Inti Raymi diễn ra ở Peru, lễ hội Inti Raymi tôn vinh vị thần Mặt trời, diễn ra vào mùa Hè nhưng thường có một số sự kiện văn hóa gần sát thời điểm Đông chí. Đây là thời kỳ thể hiện lòng tôn kính với các vị thần và thiên nhiên thông qua các điệu nhảy và âm nhạc.
Lễ hội Yalda ở Iran, Yalda được tổ chức vào đêm dài nhất năm, mang ý nghĩa của quây quần và tưởng nhớ ánh sáng. Người dân thường tụ họp bên nhau, thưởng thức các món ăn truyền thống, thực hiện các hoạt động vui chơi.
Một số nền văn hóa khác cũng có các lễ hội truyền thống quanh ngày Đông chí như: lễ hội Saturnalia ở La Mã cổ đại, lễ Giáng Sinh hay Hanukkah trong cộng đồng Do Thái.
