Động lực để xã Chuyên Mỹ phát triển các làng nghề truyền thống

Nơi kết tinh tinh hoa nghề Việt

Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ Nguyễn Hữu Chi cho biết: Xã Chuyên Mỹ mới là nơi hội tụ của những làng quê giàu truyền thống văn hóa và nghề nghiệp. Mỗi xã cũ trước đây đều có một nghề thủ công đặc sắc với lịch sử hình thành, phát triển và đóng góp to lớn vào tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Phú Xuyên (cũ).

Từ những đôi tay cần mẫn bên khung dệt, chạm khắc, bàn may… cho đến những khu xưởng, hợp tác xã ngày nay, tinh thần lao động sáng tạo vẫn luôn hiện hữu. Với diện tích rộng lớn, dân số đông, hạ tầng giao thông ngày càng hoàn thiện và đặc biệt là hệ thống các làng nghề trải dài, xã Chuyên Mỹ mới hiện lên như một trung tâm tiểu thủ công nghiệp - làng nghề đặc sắc nhất phía Nam Hà Nội.

“Đây không chỉ là nơi lưu giữ quá khứ vàng son của nghề truyền thống, mà còn là mảnh đất đầy hứa hẹn trong phát triển công nghiệp văn hóa - du lịch làng nghề theo tinh thần Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy Hà Nội” - ông Chi nhấn mạnh.

Nằm ở vị trí trung tâm của xã mới, làng nghề khảm trai, sơn mài Chuyên Mỹ từ lâu đã trở thành biểu tượng cho tài hoa và tâm huyết của người thợ thủ công. Nghề khảm trai nơi đây được truyền từ thế kỷ XI-XIII gắn với danh nhân Trương Công Thành - người được tôn là Tổ nghề, thờ phụng trang nghiêm tại đền làng.

Từ những mảnh vỏ trai, ốc vô tri, người thợ khảm đã "thổi hồn" vào từng sản phẩm, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo: hoành phi, câu đối, bàn ghế, sập gụ, tủ chè, tranh khảm… tinh xảo, bền đẹp và mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống - đó là lý do vì sao sản phẩm khảm trai Chuyên Mỹ không chỉ được ưa chuộng trong nước mà còn có mặt ở nhiều quốc gia trên thế giới. Xã Chuyên Mỹ hiện nay là một trong 3 điểm du lịch làng nghề trọng điểm của huyện Phú Xuyên (cũ).

Một số làng nghề mộc, đồ gỗ mỹ nghệ của xã Tân Dân (cũ), nay thuộc xã Chuyên Mỹ, đã tồn tại và phát triển hàng trăm năm qua. Những thế hệ thợ mộc nơi đây nổi tiếng khéo tay, kiên nhẫn, biết kết hợp giữa truyền thống và sáng tạo hiện đại. Từ những khúc gỗ thô mộc được những người thợ làng nghề chế tác nên những bộ bàn ghế, giường tủ, đồ thờ, sản phẩm trang trí… có giá trị nghệ thuật và kinh tế cao.

Hiện nay, làng nghề mộc, đồ gỗ mỹ nghệ có hàng trăm hộ gia đình tham gia sản xuất, tạo việc làm thường xuyên cho hàng nghìn lao động. Nhiều sản phẩm đạt chuẩn OCOP, tham gia các hội chợ, kết nối cung cầu toàn quốc. Nơi đây đang trở thành điểm sáng về liên kết sản xuất - tiêu thụ - đào tạo nghề, góp phần đưa tên tuổi nghề mộc ngày một vươn xa.

Nói đến xã Chuyên Mỹ mới không thể không nhắc đến làng nghề da giầy truyền thống Phú Yên, được hình thành cách đây gần 100 năm, bắt nguồn từ người nông dân Nguyễn Lương Cát học nghề giày tại phố Tràng Tiền rồi truyền nghề cho con cháu, dân làng.

Trải qua gần một thế kỷ, từ nghề thủ công nhỏ lẻ, đến nay Phú Yên đã trở thành một trong những làng nghề giày da lớn nhất cả nước, với đa dạng sản phẩm: giày, dép, ví da, thắt lưng, túi xách, đồ trang trí… Sản phẩm của Phú Yên không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu. Đặc biệt, chiếc giày đạt Kỷ lục Guinness Việt Nam (cao 1,2m, dài 2,72m, nặng 70kg) là niềm tự hào của cả làng nghề.

Giống như Chuyên Mỹ, xã Phú Yên (cũ) cũng là một trong ba điểm du lịch làng nghề của huyện Phú Xuyên (cũ) thu hút nhiều nhà đầu tư, đối tác và cả khách du lịch muốn khám phá không gian sản xuất, trải nghiệm nghề truyền thống.

Kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tư duy đổi mới

Chuyên Mỹ hiện là nơi hội tụ của hàng loạt làng nghề truyền thống có giá trị cao về văn hóa và kinh tế như khảm trai, sơn mài Chuyên Mỹ, mộc mỹ nghệ Tân Dân, may mặc Vân Từ, da giày Phú Yên… Sản phẩm thủ công nơi đây không chỉ có mặt rộng rãi tại thị trường nội địa mà còn chinh phục người tiêu dùng quốc tế, vươn tới các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc. Nhờ đó, làng nghề ngày càng khẳng định vai trò trụ cột trong chiến lược phát triển kinh tế địa phương.

Bên cạnh sản xuất truyền thống, xã đã chủ động chuyển đổi cơ cấu theo hướng kinh tế đa ngành, kết hợp nông nghiệp sạch với phát triển du lịch trải nghiệm. Hoạt động trồng rau, hoa màu, trái cây an toàn theo quy trình hiện đại phục vụ nội đô được kết nối chặt chẽ với chuỗi sản phẩm làng nghề, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và tạo nên hệ sinh thái kinh tế ven đô năng động. Trung tâm giới thiệu sản phẩm làng nghề đã được thành lập, giúp quảng bá thương hiệu OCOP gắn với du lịch làng nghề, nâng cao giá trị sản phẩm.

Không dừng lại ở việc bảo tồn, xã đã có nhiều giải pháp hỗ trợ làng nghề phát triển đúng hướng và bền vững. Cụm công nghiệp làng nghề đang được quy hoạch đầu tư, hạ tầng giao thông và điện năng được nâng cấp, các mô hình bán hàng trực tuyến, thương mại điện tử được triển khai với sự hỗ trợ từ địa phương.

Đáng chú ý hơn nữa, xã còn tổ chức các lớp tập huấn bán hàng online, livestream, đưa sản phẩm làng nghề tiếp cận khách hàng trên các nền tảng số một cách hiệu quả, linh hoạt và hiện đại.

Với tầm nhìn dài hạn, Chuyên Mỹ đặc biệt coi trọng công tác đào tạo, truyền nghề, tôn vinh nghệ nhân, thợ giỏi, xem đây là lực lượng nòng cốt trong việc giữ lửa cho di sản văn hóa phi vật thể. Song song với đó, xã cũng tích cực đa dạng hóa hình thức truyền nghề, nâng cao năng lực quản trị cơ sở sản xuất, tạo điều kiện để các làng nghề đổi mới công nghệ, cải tiến mẫu mã, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh của sản phẩm.

Di sản văn hóa trên địa bàn Chuyên Mỹ cũng là một phần quan trọng trong cấu trúc phát triển. Những di tích như đình Tư Can, đình Giẽ Hạ - kiến trúc cổ từ thời Lê, đền thờ Tổ nghề khảm trai - di tích cấp Quốc gia… là minh chứng sống động cho truyền thống uống nước nhớ nguồn, đồng thời là điểm đến hấp dẫn trong hành trình du lịch làng nghề kết hợp văn hóa tâm linh.

Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ Nguyễn Hữu Chi khẳng định: “Nhờ chiến lược phát triển đúng hướng, ba điểm đến du lịch làng nghề tại Chuyên Mỹ đã được Thành phố Hà Nội công nhận gồm: làng may Vân Từ, làng khảm trai, sơn mài Chuyên Mỹ và làng da giày Phú Yên. Đây là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tư duy đổi mới, giữa văn hóa và kinh tế, giữa di sản và sáng tạo, một hướng đi chắc chắn, bền vững và đầy triển vọng trong hành trình phát triển của xã Chuyên Mỹ hôm nay và mai sau”.