Dự án đường sắt kết nối Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có ý nghĩa chiến lược

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết 187/2025/QH15 ngày 19/02/2025. Trong đó, tổng chiều dài tuyến chính 390,9km (đoạn ga Lào Cai - ga Cảng Lạch Huyện là 385,8km, đoạn ga Lào Cai - điểm nối ray 5,1km), 3 tuyến nhánh khoảng 27,9Km, phạm vi hướng tuyến đi qua địa phận tỉnh Lào Cai khoảng 65km đi qua thành phố Lào Cai, huyện Bảo Thắng, huyện Bảo Yên và huyện Văn Bàn. Tổng mức đầu tư là 203.231 tỷ đồng, trong đó chi phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư là 35.751 tỷ đồng.

Trên tuyến dự kiến bố trí 18 ga (3 ga lập tàu, 15 ga hỗn hợp) và 13 trạm tác nghiệp kỹ thuật. Trong đó trên địa bàn tỉnh Lào Cai có 2 nhà ga và 2 trạm tác nghiệp kỹ thuật.

Dự kiến dự án sẽ được khởi công vào tháng 12/2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 157/TB-VPCP ngày 5/4/2025.

Về công tác chỉ đạo, phối hợp của tỉnh Lào Cai, UBND tỉnh Lào Cai đã thành lập Tổ công tác triển khai dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (đoạn qua địa phận tỉnh Lào Cai).

UBND tỉnh Lào Cai cũng đã ban hành các văn bản chỉ đạo các cơ quan, đơn vị triển khai ngay các nội dung, công việc chuẩn bị cho công tác giải phóng mặt bằng của dự án (trên tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng) như: đo đạc, chỉnh lý bản đồ địa chính; xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư; dự kiến các vị trí xây dựng khu tái định cư; phương án di chuyển khu công nghiệp Đông Phố Mới…

Đồng thời chỉ đạo các sở, ngành, địa phương, các chủ đầu tư trên toàn tỉnh thực hiện rà soát tất cả các dự án đang triển khai (từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, vốn ngoài ngân sách, nguồn vốn của các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi ảnh hưởng) để có giải pháp tạm dừng, điều chỉnh cho phù hợp nhằm tránh thất thoát, lãng phí nguồn lực và làm chậm tiến độ triển khai dự án đường sắt.

Về kết quả triển khai, trên cơ sở hồ sơ ranh giới giải phóng mặt bằng sơ bộ do Ban Quản lý dự án đường sắt (Ban QLDA) cung cấp kèm theo Văn bản số 422/BQLDAĐS-KHTH ngày 24/02/2025, tỉnh Lào Cai đã khẩn trương triển khai các công việc liên quan như: cắm ranh giới thực hiện dự án ra ngoài thực địa (khoảng hơn 1.500 điểm), tổ chức đo đạc, trích đo, chỉnh lý bản đồ địa chính. Trên cơ sở kết quả đo đạc ngoại nghiệp kết hợp với hồ sơ địa chính xác định: tổng diện tích dự kiến thu hồi đất khoảng 780ha với bề rộng phạm vi GPMB trung bình từ 30-130m tùy từng vị trí.

Tỉnh Lào Cai dự kiến thực hiện 20 dự án tái định cư (gồm: các cơ sở sản xuất công nghiệp, cụm công nghiệp; tái định cư cho các hộ dân) với tổng mức đầu tư khoảng 1.093.063 triệu đồng. Trong đó, tổng số hộ dân cần di dời để thực hiện dự án, theo thống kê sơ bộ khoảng 950 suất; tổng số cơ sở sản xuất công nghiệp, cụm công nghiệp cần di dời khoảng 91 cơ sở tại khu công nghiệp đông Phố Mới, cụm công nghiệp Đông Phố Mới và cụm công nghiệp Sơn Mãn - Vạn Hòa.

Cụ thể, dự án xây dựng các khu tái định cư (giao cho các địa phương thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư): 16 dự án (thành phố Lào Cai 3 dự án; huyện Văn Bàn 6 dự án; huyện Bảo Yên 3 dự án và huyện Bảo Thắng 4 dự án); khái toán tổng mức đầu tư khoảng 293.063 triệu đồng.

Dự án san gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật phục vụ di chuyển các cơ sở sản xuất công nghiệp, cụm công nghiệp (giao cho Ban QLDA đầu tư xây dựng tỉnh Lào Cai làm chủ đầu tư): 4 dự án, với tổng mức đầu tư khoảng 800.000 triệu đồng.

Kết quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân: các huyện Văn Bàn, Bảo Yên, Bảo Thắng đang xây dựng kế hoạch và dự kiến triển khai công tác thống kê, bồi thường GPMB từ ngày 15/3/2025; thành phố Lào Cai đang chỉ đạo các đơn vị liên quan thực hiện thủ tục niêm yết công khai, thông báo cho các tổ chức để tổ chức thống kê kiểm đếm.

Về các khó khăn, vướng mắc, theo nội dung thống nhất tại Biên bản cuộc họp ngày 17/3/2025, Ban QLDA đã làm việc với các sở, ngành, địa phương có liên quan về phương án hướng tuyến của dự án hoàn thiện theo Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi thì có nhiều vị trí hướng tuyến thay đổi so với hướng tuyến theo hồ sơ mà Ban QLDA đã cung cấp tại Văn bản số 422/BQLDAĐS-KHTH ngày 24/2/2025 (đặc biệt có vị trí phương án tuyến dịch chuyển so với phương án đã cung cấp là 500m, vị trí ga Bảo Thắng thay đổi hoàn toàn so với phương án tuyến đã cung cấp).

Do vậy dẫn đến kết quả đo đạc, thống kê kiểm đếm số hộ bị thu hồi đất thay đổi nhiều nên công tác đo đạc, bồi thường hỗ trợ, tái định cư đang phải tạm thời dừng lại. Đồng thời Ban QLDA chưa tiến hành cắm mốc và bàn giao ranh giới thực hiện dự án trên thực địa, do đó việc kiểm đếm, thống kê, dự kiến số hộ bị ảnh hưởng, số hộ phải bố trí tái định cư chưa thể chính xác theo hồ sơ Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi được duyệt.

Phạm vi GPMB trải dài theo tuyến, ảnh hưởng tới nhiều khu dân cư có đặc điểm sinh hoạt, văn hóa khác nhau đồng thời tập quán canh tác và khoảng cách di chuyển từ nhà ở tới nơi sản xuất cũng cần nghiên cứu tạo thuận lợi cho người dân, vì vậy cần thiết phải chia nhóm bố trí tái định cư thành các cụm dân cư riêng biệt theo đặc điểm và nhu cầu của các nhóm dân cư dẫn đến việc đầu tư dàn trải, không tập trung thành các khu tái định cư lớn.

Hiện nay Luật Quy hoạch đô thị và Nông thôn chưa có hiệu lực thi hành đồng thời tỉnh Lào Cai đang thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã theo mô hình tổ chức mới theo Kết luận 126-KL/TW ngày 14/02/2025 và Kết luận 127-KL/TW ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị, vì vậy các quy hoạch xây dựng nông thôn mới cũng có các định hướng thay đổi. Do tính cấp bách của dự án cần thiết bố trí tái định cư và tái sản xuất sớm để trao mặt bằng phục vụ khởi công dự án vào tháng 12/2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tuy nhiên nhiều khu vực hiện nay chưa có quy hoạch chi tiết được phê duyệt.

Ủy viên ban thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Nguyễn Trọng Hài cho biết: “Dự án tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được triển khai có ý nghĩa chiến lược trong việc hình thành mạng lưới vận tải đường sắt ở phía Bắc, chạy theo hành lang Đông - Tây, nối liền vùng Tây Bắc với vùng đồng bằng và cảng biển Hải Phòng - một trong những trung tâm hàng hải lớn nhất Việt Nam.

Đồng thời, kết nối vận tải đường sắt với Trung Quốc, trực tiếp là khu vực Tây Nam, Trung Quốc, một khu vực có khoảng trên 500 triệu dân và đang phát triển rất mạnh; từ đây sẽ tiếp tục kết nối với đường sắt các nước Á - Âu; tạo không gian và mở ra cơ hội lớn để Lào Cai cũng như các địa phương có tuyến đường sắt đi qua đẩy nhanh quá trình phát triển đô thị, thương mại, du lịch, dịch vụ, tiết kiệm chi phí logistics, giảm tải giao thông đường bộ, bảo vệ môi trường, góp phần tăng trưởng, phát triển xanh và bền vững, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Trên tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”, thời gian qua, tỉnh Lào Cai đã khẩn trương bắt tay thực hiện dự án, đoạn đi qua địa phận tỉnh Lào Cai và đã đạt được kết quả đáng khích lệ. Thời gian tới, tỉnh Lào Cai chỉ đạo, phối hợp với Ban QLDA phấn đấu hoàn thành tiến độ theo lộ trình Trung ương đã đề ra. Đối với những khó khăn, vướng mắc, tỉnh Lào Cai tiếp tục kiến nghị bộ, ngành, Ban QLDA tháo gỡ.”