Tổng cầu yếu, sức mua sụt giảm
Trong năm 2021, tác động từ đại dịch đã ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của hầu hết lĩnh vực. Những đứt gãy trong chuỗi cung ứng vẫn chưa thể giải quyết, việc thiếu hụt nguồn nguyên, nhiên vật liệu có những thời điểm khá trầm trọng. Đồng thời với đó là việc các quốc gia thay đổi chính sách tiền tệ để phù hợp với tình hình mới đã ảnh hưởng đến giá hàng hóa, dịch vụ trên thế giới và cả trong nước.
Công tác quản lý, điều hành giá gặp rất nhiều thách thức. Một mặt phải kiểm soát lạm phát theo mục tiêu Quốc hội và Chính phủ đề ra; một mặt phải tham gia góp phần thực hiện chủ trương của Chính phủ “vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội trong trạng thái bình thường mới” ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo đời sống người dân và điều kiện sản xuất đầu vào cho DN; thúc đẩy hồi phục tăng trưởng kinh tế, nâng cao khả năng thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế.
Theo số liệu mới nhất vừa được Tổng cục Thống kê công bố, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) trong năm 2021 chỉ tăng trung bình 1,84% so với năm 2020, thấp nhất kể từ năm 2016. Như vậy, bất chấp những lo ngại lạm phát cao do giá xăng dầu và các nguyên vật liệu gia tăng mạnh mẽ trong năm 2021, giá cả hàng hóa tiêu dùng vẫn tăng rất chậm.
Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Bá Minh - Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính cho biết, nguyên nhân chính của tình trạng lạm phát thấp hiện nay là do tổng cầu yếu, sức mua bị sụt giảm mạnh. Thể hiện qua việc tăng trưởng GDP năm 2021 chỉ đạt 2,58%, trong khi tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng giảm 3,8% so với năm 2020 (nếu loại trừ yếu tố giá giảm 6,2%).
Theo đại diện Cục Quản lý giá, trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp, lạm phát năm 2021 được kiểm soát, tiếp tục đạt mục tiêu Quốc hội và Chính phủ đặt ra. Chỉ số giá tiêu dùng bình quân cả năm 2021 là 1,84%, là dấu ấn trong công tác quản lý điều hành giá của Chính phủ trong bối cảnh dịch Covid-19. Việc chủ động trong công tác dự báo, đánh giá tác động, xây dựng kịch bản điều hành giá và tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương là yếu tố then chốt giúp cho việc kiểm soát lạm phát năm 2021 ở mức thấp, tạo cơ sở cho việc triển khai đồng bộ các chính sách về tài khóa, tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác.
Áp lực lạm phát năm 2022 thấp
Đưa ra dự báo về lạm phát năm 2022, TS Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính cho rằng, lạm phát nhiều khả năng sẽ tiếp tục được duy trì ở mức thấp, do một số nguyên nhân sau:
Thứ nhất, mặc dù kinh tế đang phục hồi, nhưng sản lượng của năm 2022 sẽ vẫn ở mức dưới tiềm năng. Nếu GDP trong năm 2022 chỉ tăng trưởng 6,5% như mục tiêu đặt ra, hay thậm chí tăng 8 - 9% như một số dự báo, thì tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình của giai đoạn 2020 - 2022 chỉ ở mức 4 - 5%, thấp hơn khá nhiều so với mức 6% của giai đoạn 2011 - 2020.
Thứ hai, đà tăng của giá xăng dầu cũng như giá của các nguyên vật liệu sẽ chững lại trong năm 2022, khi dịch bệnh được khống chế và chuỗi cung ứng hàng hóa được bình thường hóa. Hơn nữa, giá các hàng hóa cơ bản còn chịu tác động từ việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) thắt chặt tiền tệ trong năm 2022.
Áp lực lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022, nếu có, sẽ đến từ việc giá thịt lợn hiện nay đang ở mức thấp và có thể tăng trong tương lai khi thu nhập và nhu cầu của người dân được cải thiện. Thêm vào đó, Chính phủ có thể sẽ điều chỉnh giá một số mặt hàng như điện, nước, và giá dịch vụ.
Với những phân tích ở trên, có thể nhận định rằng, về tổng thể, áp lực lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022 không lớn và chỉ số CPI sẽ tiếp tục tăng chậm. Trên thực tế, tốc độ tăng của chỉ số CPI cho đến nay vẫn chưa phá vỡ xu hướng đi ngang kể từ năm 2016 đến nay. Nếu giả định CPI trong năm 2022 sẽ tăng trung bình 0,24%/tháng, tương đương mức tăng trung bình của giai đoạn 2016 - 2021, thì lạm phát trung bình trong năm 2022 sẽ vào khoảng 1,8%.
Cùng chung quan điểm này, Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính Nguyễn Bá Minh cho rằng, trong năm 2022, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác quản lý điều hành giá sẽ tiếp tục thực hiện linh hoạt, chặt chẽ, gắn với chính sách tiền tệ, đảm bảo ổn định vĩ mô và kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đã đề ra. Lạm phát năm 2022 dự báo vẫn trong tầm kiểm soát theo mục tiêu của Chính phủ.
Còn theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, việc kiểm soát lạm phát năm 2022 là không dễ dàng. Ông dự báo, CPI có thể tăng khá cao và tăng ngay từ đầu năm. Cảnh báo này xuất phát từ một số yếu tố chủ yếu, như: Nền kinh tế thế giới đã và dần phục hồi, giá cả hàng hóa đang có xu hướng gia tăng; khi kinh tế phục hồi trong năm 2022 dưới tác động của các gói hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế khiến nhu cầu tiêu dùng, đầu tư gia tăng sẽ gây sức ép không nhỏ lên giá cả. Tuy nhiên, lạm phát năm 2022 dự báo vẫn trong tầm kiểm soát theo mục tiêu của Chính phủ. Theo đó, dự báo CPI năm 2022 sẽ ở mức 3,4 - 3,7% thấp hơn so với mục tiêu dưới 4%.
