Đường sắt đô thị: Xương sống “xanh” của giao thông đô thị

Hiệu quả rõ rệt

Ngày 6/11/2021, tuyến ĐSĐT đầu tiên của cả nước và Hà Nội là số 2A Cát Linh - Hà Đông chính thức đi vào vận hành đến nay đã vận chuyển được trên 31,25 triệu lượt hành khách. Tiếp đó, tuyến ĐSĐT số 3, đoạn Nhổn - Cầu Giấy đã vận hành từ ngày 8/8/2024 đến nay vận chuyển được gần 3 triệu lượt hành khách.

Hiệu quả vượt trội của loại hình vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) nhanh, khối lượng lớn này đã ngay lập tức được chứng minh, tạo nên sức hút rất lớn với Nhân dân Thủ đô.

Ông Lê Hữu Công, phường Mộ Lao, quận Hà Đông, hồ hởi nói: “Nhà tôi nằm ngay kế bên tuyến ĐSĐT số 2A, đi lại thuận tiện, dễ dàng. Muốn ra phố lớn chơi lúc nào cũng được. Nhiều bạn bè ghen tỵ, mong có ĐSĐT chạy qua gần nơi ở như tôi”.

Còn chị Trương Thị Hằng, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì chia sẻ: “Từ ngày có ĐSĐT tôi đã không còn dùng xe máy đi làm nữa, chuyển hẳn sang tàu điện. Giá như có thêm nhiều tuyến tàu điện để đi du lịch khắp nơi trong TP thì tốt biết bao”.

Có thể thấy hiệu quả toàn diện mà ĐSĐT mang đến cho giao thông đô thị của Hà Nội ngày càng rõ rệt. Không chỉ gia tăng sản lượng hành khách sử dụng giao thông cộng, giảm thiểu xe cá nhân, ĐSĐT còn giúp định hình lại toàn hệ thống VTHKCC của Thủ đô.

Lãnh đạo Trung tâm Quản lý điều hành giao thông TP Hà Nội cho hay, mỗi chuyến tàu điện khi chạy hết công suất sẽ đáp ứng trên dưới 1.000 hành khách, để thích ứng với năng lực đó, xe buýt phải có sự điều chỉnh cho phù hợp với vai trò hỗ trợ, kết nối.

“ĐSĐT và xe buýt có sự gắn kết mật thiết, cùng phát triển nhanh chóng cả về sản lượng khách lẫn chất lượng dịch vụ khi tương trợ lẫn nhau. Có ĐSĐT, xe buýt đông khách hơn và ngược lại. Đó là tín hiệu rất tốt cho thấy người dân đang dần chuyển từ xe cá nhân sang VTHKCC” - vị này nói.

Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Lê Trung Hiếu nhận định, ĐSĐT không chỉ là xương sống của mạng lưới VTHKCC mà còn giữ vai trò cầm nhịp cho cả hệ thống giao thông đô thị.

Hiện, Hà Nội mới chỉ có 2 tuyến ĐSĐT được đưa vào vận hành nên chưa phát huy được tối đa hiệu quả. Khi toàn mạng lưới với 10 - 15 tuyến được đầu tư hoàn thiện, mỗi tuyến ĐSĐT sẽ cho hiệu quả cao gấp nhiều lần, đủ điều kiện để VTHKCC của Hà Nội đáp ứng 60 - 70% nhu cầu đi lại của người dân.

ĐSĐT không chỉ giúp giảm thiểu phương tiện cá nhân thông qua việc vận chuyển hành khách đi học, đi làm hàng ngày, nó còn là hạt nhân cốt lõi để tạo nên các đô thị TOD, đô thị nén, nơi người dân có thể được đáp ứng mọi nhu cầu sinh hoạt, mua sắm xung quanh khu vực nhà ga.

“Do đó, với Hà Nội, ĐSĐT còn có vai trò quan trọng hơn nữa, giúp giải quyết vấn đề kết nối, tạo tiền đề cho việc tái cấu trúc, phát triển theo mô hình đô thị nén” - ông Lê Trung Hiếu nói.

Hướng đi tất yếu

Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Vũ Hoàng Chung nhận định, đầu tư mạng lưới ĐSĐT hoàn chỉnh, hiện đại là hướng đi tất yếu cho Hà Nội trong hiện tại và cả tương lai.

Không chỉ góp phần giảm thiểu phương tiện cá nhân, ĐSĐT còn là một trong những điều kiện tiên quyết để TP xây dựng hệ thống giao thông xanh.

“Bản thân tàu điện đã là phương tiện xanh, nó lại góp phần giảm thiểu xe cá nhân, nên càng đóng góp quan trọng cho việc giảm phát thải từ xe cơ giới cá nhân. Hơn nữa, tàu điện có giữ vai trò dẫn dắt cả hệ thống VTHKCC trên hành trình xanh hóa” - thạc sĩ Vũ Hoàng Chung nói.

Hà Nội hiện đã là đô thị xấp xỉ 10 triệu dân với hơn 8 triệu xe cơ giới cá nhân, và đa số trong đó là xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Mức độ ô nhiễm không khí của TP đã báo động ngày càng diễn biến phức tạp hơn.

Bên cạnh mục tiêu giảm ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường cũng là nhiệm vụ cấp bách của chính quyền và Nhân dân Thủ đô. Trong bối cảnh đó, ĐSĐT lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Mới đây, Hà Nội đã phê duyệt Đề án tổng thể phát triển mạng lưới ĐSĐT Thủ đô đến năm 2045 với 15 tuyến, chiều dài hơn 650km. TP quyết tâm đến năm 2035 sẽ hoàn thành, đưa vào sử dụng 10 tuyến theo Quy hoạch GTVT Thủ đô với tổng chiều dài trên 400km.

Với sự dẫn dắt của ĐSĐT, xu hướng xanh hóa phương tiện VTHKCC Thủ đô cũng đã được cụ thể hóa với kịch bản đến năm 2035, 100% phương tiện VTHKCC sử dụng năng lượng sạch.

HĐND TP Hà Nội cũng vừa thông qua Nghị quyết xây dựng Vùng phát thải thấp, hạn chế xe cơ giới cá nhân. Nhiều chuyên gia cho rằng, trong tương lai, phạm vi các vùng phát thải thấp sẽ dần được mở rộng, biến Hà Nội thành một đô thị xanh, văn minh và hiện đại. Muốn làm được điều đó, tất yếu phải có mạng lưới VTHKCC năng lực mạnh, đủ đáp ứng nhu cầu đi lại, trong đó ĐSĐT phải giữ vai trò chính.

Thạc sĩ quản lý đô thị Trần Tuấn Anh còn cho rằng, thiếu ĐSĐT, hệ thống giao thông đô thị của Hà Nội sẽ ngày càng khó khăn hơn, ô nhiễm môi trường không khí khó có thể giải quyết được. “Muốn tái cấu trúc lại đô thị theo hướng xanh, văn minh tất yếu phải có hạ tầng phù hợp đi trước, chiến lược chuyển đổi cơ cấu phương tiện năng lượng sạch theo sau. Và hạ tầng thiết yếu nhất chính là ĐSĐT, xương sống của mạng lưới VTHKCC” - thạc sĩ Trần Tuấn Anh nói.

Hiệu ứng tích cực từ ĐSĐT của Hà Nội còn lan tỏa đến các địa phương trong cả nước. Gần đây nhất, TP Hồ Chí Minh đã hoàn tất, đưa vào khai thác dự án ĐSĐT Bến Thành - Suối Tiên, đáp ứng mong mỏi của người dân. Nhiều tỉnh, TP trong Vùng Thủ đô bày tỏ mong muốn Hà Nội có các tuyến ĐSĐT kéo dài đến khu vực giáp ranh để tiếp nối với ĐSĐT nội bộ từng địa phương, qua đó tạo nên một hệ thống ĐSĐT đủ sức vươn xa khắp Vùng.

Có thể thấy vai trò của ĐSĐT đã được chứng minh qua thực tế của Hà Nội. Đây sẽ là nguồn lực quan trọng để Thủ đô đột phá, đẩy lùi ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường trong thời gian sớm nhất.