EU thúc đẩy hợp tác chiến lược mới giữa những bất ổn của thương mại toàn cầu

Trước những biến động ngày càng phức tạp của thương mại toàn cầu, Liên minh châu Âu (EU) đang nối lại một sáng kiến chiến lược nhằm tăng cường hợp tác với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Động lực thúc đẩy tiến trình này được củng cố sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố loạt chính sách thuế vào tháng 4, tạo ra ảnh hưởng sâu rộng đối với môi trường kinh tế quốc tế và buộc Brussels phải điều chỉnh lại định hướng hợp tác kinh tế đối ngoại.

CPTPP hiện quy tụ 12 quốc gia thành viên, bao gồm các nền kinh tế phát triển và đang phát triển tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương như Nhật Bản, Canada, Úc, Singapore, Mexico và Anh. Khối này chiếm khoảng 13% GDP toàn cầu, trong khi EU là một trong ba trụ cột kinh tế lớn nhất thế giới. Một khuôn khổ hợp tác sâu hơn giữa hai bên không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn củng cố hệ thống thương mại dựa trên luật lệ vốn đang bị thách thức.

Các quan chức châu Âu xác nhận hai bên đang tiến tới giai đoạn có thể mở ra các hình thức hợp tác có cấu trúc. Đây được xem là sự thay đổi quan trọng về mặt lập trường của EU so với những năm trước, khi các cuộc trao đổi với CPTPP chưa nhận được ưu tiên chính trị cần thiết. Mặc dù chưa có nội dung đàm phán chính thức, cả hai phía đều thể hiện sự quan tâm rõ rệt tới tiềm năng hợp tác chiến lược.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định mong muốn làm việc với các nền kinh tế đối tác nhằm xây dựng một môi trường thương mại công bằng hơn. Bà cho biết EU đang tận dụng thời điểm hiện nay để thúc đẩy cải cách tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), đồng thời tìm kiếm phương thức phối hợp hiệu quả hơn với các đối tác ngoài khu vực nhằm đảm bảo trật tự kinh tế toàn cầu ổn định và minh bạch.

EU đã ký các hiệp định thương mại tự do với phần lớn thành viên CPTPP, bao gồm Nhật Bản, Canada, Singapore, New Zealand và Mexico. Tuy nhiên, những thỏa thuận này mang tính song phương, chưa đủ để tạo ra một không gian hợp tác rộng lớn hơn về thể chế và tiêu chuẩn. Một cơ chế chung giữa hai khối có thể thúc đẩy sự hài hòa về chính sách, hỗ trợ tích hợp chuỗi cung ứng và mở rộng quy mô thương mại số - lĩnh vực đang tăng trưởng nhanh nhưng còn thiếu các nguyên tắc đồng thuận.

Nhiều nước thành viên CPTPP tỏ ra cởi mở với sáng kiến từ phía EU. Canada, New Zealand và Singapore là những bên bày tỏ thiện chí rõ nét nhất trong việc tăng cường hợp tác xuyên khối. Nhật Bản tuy chưa phát ngôn công khai nhưng theo đánh giá của các nhà ngoại giao, nước này có quan điểm tích cực với khả năng mở rộng đối thoại chiến lược với EU. Bộ Ngoại giao Canada khẳng định đang hướng đến việc làm sâu sắc thêm mối quan hệ với châu Âu cũng như với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, dù chưa có quyết định cụ thể nào được đưa ra.

Cơ hội hợp tác đang mở ra, nhưng thách thức chính trị vẫn hiện hữu

Tiến trình hiện nay vẫn đối mặt một số trở ngại chính trị. Úc, quốc gia đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của CPTPP, vừa trải qua cuộc tổng tuyển cử và đang trong quá trình thành lập chính phủ mới. Các quan chức EU hy vọng đây có thể là cơ hội để nối lại đàm phán thương mại song phương EU - Úc vốn đang bị đình trệ, đồng thời tạo diễn đàn thuận lợi để mở rộng đối thoại sang cấp khu vực với toàn bộ CPTPP.

Một số cơ chế thúc đẩy hợp tác dự kiến được nêu ra tại hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC, diễn ra trong tháng này tại Hàn Quốc. Các đề xuất đang được xem xét bao gồm một khung đối thoại song song giữa EU và CPTPP, trong đó hai bên cùng cam kết tuân thủ các nguyên tắc WTO và tiến hành thảo luận riêng về những lĩnh vực mới nổi như thương mại số, công nghệ xanh và phát triển bền vững.

Bà Cecilia Malmström, nguyên Ủy viên Thương mại EU, nhận định hiện đang xuất hiện một động lực mạnh mẽ thúc đẩy việc thiết lập quan hệ đối tác giữa EU và CPTPP.

Theo bà, nếu hai bên muốn tận dụng thời điểm thuận lợi này, cần có hành động cụ thể ngay trong năm nay. “EU thường vận hành chậm và thận trọng, nhưng những diễn biến gần đây - đặc biệt trong ba tháng qua - đã tạo ra áp lực rõ rệt buộc chúng ta phải hành động nhanh hơn bình thường” - bà nói.

Một số đề xuất mang tính đột phá cũng đang được đưa ra thảo luận, trong đó có ý tưởng “tích lũy quy tắc xuất xứ” - cơ chế cho phép doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu từ nhiều quốc gia thành viên trong khối để tính chung tỷ lệ nội địa hóa, qua đó đáp ứng điều kiện hưởng ưu đãi thuế quan theo các hiệp định thương mại tự do hiện hành. Giải pháp này từng được nêu trong một nghiên cứu của Bruegel - tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Brussels - nhằm mục tiêu tăng cường tính linh hoạt cho chuỗi cung ứng giữa các quốc gia thành viên và nâng cao hiệu quả thương mại liên khối. Tuy nhiên, theo đánh giá của các quan chức EU, đề xuất này hiện chưa phù hợp để triển khai trong ngắn hạn do những phức tạp trong việc hài hòa các quy tắc xuất xứ giữa nhiều hệ thống pháp lý khác nhau.

Đọc thêm: Trung Quốc cân nhắc đàm phán với Mỹ giữa căng thẳng thuế quan leo thang

Dù vẫn còn không ít thách thức, xu hướng tăng cường kết nối giữa EU và CPTPP cho thấy sự chuyển biến rõ nét trong cách tiếp cận của châu Âu đối với hợp tác toàn cầu. Trước bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump đẩy mạnh các chính sách thương mại cứng rắn, Brussels đang nỗ lực củng cố các liên minh kinh tế dựa trên nguyên tắc luật lệ - không phải để tạo thế đối đầu, mà nhằm góp phần duy trì ổn định trong một trật tự quốc tế đang biến động nhanh chóng.