Giữ mạch nguồn tâm linh ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn

Tri ân công đức của Đức Thánh Tản Viên Sơn 

Chia sẻ với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị, Chủ tịch UBND xã Ba Vì (TP Hà Nội) Nguyễn Giáp Đông cho biết, lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn năm 2025 được tổ chức tại Khu di tích lịch sử - văn hóa quốc gia đền Hạ (xã Ba Vì, TP Hà Nội). Đây là hoạt động nhằm tuyên truyền, giáo dục truyền thống lịch sử, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của xã Ba Vì nói riêng và cộng đồng các dân tộc Việt Nam nói chung, tri ân công đức của Đức Thánh Tản Viên Sơn. Đồng thời đẩy mạnh các hoạt động giới thiệu, quảng bá, xúc tiến phát triển các sản phẩm du lịch thế mạnh trên địa bàn.

“Mọi công tác chuẩn bị đã hoàn tất để sẵn sàng chào đón người dân và du khách thập phương về tham dự buổi lễ với chuỗi nghi lễ truyền thống, các hoạt động văn hóa đặc sắc. Ban Tổ chức đã tích cực chỉnh trang đô thị, thực hiện vệ sinh môi trường tại các điểm du lịch, di tích lịch sử, chuẩn bị các điều kiện cơ sở vật chất bảo đảm an toàn để đón tiếp và phục vụ du khách. Các nhà hàng ăn uống, các điểm du lịch trên địa bàn huyện và tại Khu di tích lịch sử - văn hóa quốc gia đền Hạ, chủ động đầu tư, nâng cấp, chú trọng tới vấn đề vệ sinh ATTP, bảo đảm an ninh trật tự” – ông Nguyễn Giáp Đông cho biết.

Lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn năm 2025 sẽ diễn ra từ 24 - 26/12 (tức từ mùng 5 - 7/11 âm lịch năm Ất Tỵ), với nhiều nghi lễ và hoạt động văn hóa tín ngưỡng truyền thống. Cụ thể, trong ngày 24/12, UBND xã tổ chức 2 đoàn dâng hương tại hệ thống các di tích thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn, gồm đền Thượng, đền Bác, đền Lăng Sương, đền Trung, chùa Tản Viên, đền Hạ và miếu Thủy Thần.

Riêng ngày chính lễ 25/12, chương trình khai mạc, dâng hương, dâng lễ và tấu chúc tưởng niệm được tổ chức trang trọng tại cung điện đền Hạ và sân khấu ngoài trời khu di tích đền Hạ, với sự tham dự của khoảng 500 đại biểu T.Ư, TP Hà Nội, lãnh đạo địa phương và đông đảo Nhân dân, du khách thập phương. Cùng ngày, nhiều hoạt động diễn xướng chầu văn, hầu đồng cùng các tiết mục văn nghệ đặc sắc của đồng bào Dao, Mường được tổ chức, góp phần tôn vinh giá trị văn hóa tín ngưỡng truyền thống.

“Xã Ba Vì là địa bàn giàu tiềm năng phát triển du lịch tâm linh, gắn với hệ thống di tích thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn. Lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, mà còn góp phần giáo dục truyền thống, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế - xã hội địa phương” - Chủ tịch UBND xã Ba Vì Nguyễn Giáp Đông nhấn mạnh.

Bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa - tâm linh

Trong tâm thức dân gian của người dân, Đức Thánh Tản - vị thần đứng đầu hàng "Tứ bất tử" trong thần điện Việt, Thành hoàng bảo trợ cho làng xã được Nhân dân tôn thờ là phúc thần, thượng đẳng tối linh thần. Vượt qua không gian và thời gian, Đức Thánh Tản được coi là vị anh hùng trị thủy, anh hùng dân tộc từ thuở mở mang bờ cõi. Việc tổ chức lễ dâng hương ngày hóa Đức Thánh Tản Viên không chỉ thể hiện lòng thành kính, tri ân các bậc tiền nhân, mà còn là dịp để địa phương khơi dậy, bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa - tâm linh đặc sắc.

Trải qua 15 năm nỗ lực khôi phục, tôn vinh và quảng bá những giá trị văn hóa truyền thống, huyện Ba Vì (cũ) và nay là xã Ba Vì luôn xác định rõ di sản văn hóa là cốt lõi của bản sắc dân tộc, tài sản vô giá giúp gắn kết cộng đồng, để luôn quan tâm, chỉ đạo bảo tồn, phát huy giá trị các lễ hội truyền thống tại cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ. Năm 2018, Bộ VHTT&DL đã ghi danh Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tín ngưỡng phụng thờ Tản Viên Sơn Thánh bao trùm một vùng không gian văn hóa rộng lớn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, trong đó đậm đặc nhất là vùng xứ Đoài. Ngoài lễ vật thông thường như gà, lợn, xôi, rượu, hương hoa thì mỗi nơi thờ Tản Viên Sơn Thánh trong các kỳ tiệc lớn lại có lễ vật riêng. Trong đó, lễ vật không thể thiếu là lợn hoặc gà phải có màu lông đen tuyền... Tất cả những đồ lễ Thánh đều gợi nhớ thời kỳ săn bắt hái lượm và thể hiện lòng biết ơn của Nhân dân đối với Tản Viên Sơn Thánh...

Bí thư Đảng ủy xã Ba Vì Lê Văn Quân khẳng định, những năm qua, người dân và du khách thập phương được tham gia nghi thức dâng hương tưởng nhớ công ơn Đức Thánh Tản, cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, hạnh phúc. Cùng với đó, trải qua hàng ngàn đời, việc thờ cúng, tế lễ để tưởng nhớ Đức Thánh Tản đã ăn sâu vào đời sống Nhân dân. Vào những ngày này, Nhân dân các dân tộc khu vực núi Ba Vì thường tổ chức lễ hội, dâng hương, dâng các sản vật do chính người dân làm ra lên Đức Thánh để tri ân công đức của Ngài.

“Qua truyền thuyết được lưu truyền trong đời sống tâm linh của Nhân dân, Tản Viên Sơn Thánh là nhân vật anh hùng sáng tạo văn hóa, tạo ra lửa, khơi nguồn nước cứu nạn dân chúng, dạy dân các nghề nghiệp khác nhau và được tôn thờ như một vị tổ sư bách nghệ. Tôn vinh công trạng, ân đức của Ngài, Nhân dân tôn kính, lập nhiều đền thờ trên địa bàn xã Ba Vì nói riêng và các xã lân cận nói chung trong vùng văn hóa xứ Đoài” - ông Lê Văn Quân chia sẻ.

Trong thời gian qua, bằng chủ trương đúng đắn, những việc làm thiết thực, được TP quan tâm, xã Ba Vì đã chỉ đạo tốt công tác bảo tồn và phát huy các giá trị của di sản văn hóa như: thực hành tín ngưỡng di sản văn hóa phi vật thể tục thờ Tản Viên Sơn Thánh, mở rộng vùng tổ chức lễ hội, phối hợp với xã Tu Vũ (huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ cũ) tổ chức thành công lễ hội cũng như các hoạt động tín ngưỡng thờ cúng Tản Viên Sơn. Bên cạnh đó, tu bổ và tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa, trong đó có cụm di tích đền Thượng - đền Trung - đền Hạ; tiếp tục đầu tư tu bổ, phát huy giá trị và xây dựng điểm đến thu hút du khách.