Các chuyên gia, doanh nghiệp đã nhấn mạnh vấn đề này tại hội thảo: "Ảnh hưởng của xu hướng giá thành điện gió ngoài khơi thế giới đến Việt Nam" do Đại sứ quán Đan Mạch và Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) tổ chức chiều 2/6.

Đồng bộ đầu tư

Đại diện Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) Nguyễn Mạnh Cường cho biết, tiềm năng điện gió ngoài khơi ở Việt Nam là rất tốt, đặc biệt là các tỉnh khu vực phía Nam. Song tình trạng thiếu điện ở miền Bắc được dự báo và có thể phải truyền tải nhiều điện hơn ra khu vực phía Bắc. Vậy có thể tăng truyền tải điện ra Bắc hay không; cân nhắc với việc phát triển điện gió ngoài khơi ở miền Bắc thì thế nào?

Trong dự thảo Quy hoạch Điện VIII, thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, các nguồn nhiệt điện than đã dừng, phát triển điện khí LNG cũng bị hạn chế. Như vậy, năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió ngoài khơi sẽ nắm vai trò quan trọng. 

Theo tờ trình Quy hoạch Điện VIII đặt ra mục tiêu 7.000 MW đến năm 2030 (phía Bắc 4.000 và Nam Trung bộ, Nam bộ 3.000MW, do giới hạn truyền tải điện từ khu vực miền Trung, Nam ra Bắc hạn chế). Hiện, ở phía Bắc các tỉnh có biển đăng ký khoảng 51.000MW điện gió ngoài khơi, nhưng theo tờ trình chỉ có 4.000MW nên sẽ phải lựa chọn dự án khả thi, đấu nối điện.  

"Vấn đề về đầu tư các trạm biến áp, đường dây thì các nhà đầu tư có làm không và nếu làm thì giá bao nhiêu, hay để Nhà nước làm, khả năng chia sẻ rủi ro thế nào. Đây vẫn còn là câu hỏi lớn và vẫn chưa thực sự rõ ràng" - ông Nguyễn Mạnh Cường nói.  

Đồng thời phân tích, các vấn đề tồn tại khi đấu nối hiện nay gồm: Chưa có quy hoạch hệ thống tuyến cáp ngầm dưới biển kết nối các dự án điện gió ngoài khơi để giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái, giao thông vận tải biển và sinh kế ngư dân. Do vậy, cần có nghiên cứu sâu hơn, đưa các tuyến cáp như "hành lang cao tốc", chứ không thể chạy loạn dưới biển.

Ngoài ra, phạm vi nghiên cứu đầu tư, đấu nối giữa nhà đầu tư với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) ra sao để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên; các ràng buộc đầu tư lưới điện và dự án điện gió ngoài khơi để đồng bộ với nhau. Cuối cùng là thủ tục đầu tư và cấp phép dự án vẫn còn nhiều phức tạp vì sự chồng chéo về quản lý giữa nhiều bộ ngành quản lý dự án, như: Bộ TN&MT, Bộ GTVT, Bộ Quốc phòng, các tỉnh có dự án vẫn còn chưa thống nhất, dẫn tơi nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện đầu tư.  

Hướng dẫn doanh nghiệp chi tiết

Giám đốc quốc gia Việt Nam, Tổng Giám đốc Dự án điện gió La Gàn Stuart Livesay chia sẻ, Việt Nam đặt mục tiêu 7 GW đến năm 2030, nhưng mục tiêu đấy triển khai như thế nào, lộ trình, hợp đồng mua bán điện ra sao? Nếu không có sự đảm bảo nhất định thì sẽ rất khó để thực hiện.

Bên cạnh đó, một dự án điện gió ngoài khơi 800 - 1.000MW sẽ mất khoảng 8 năm từ quá trình cấp phép đầu tư, khảo sát đến triển khai thi công. Với nguồn vốn lớn, các nhà đầu tư cũng cần xác định rằng, liệu khi dự án hoàn thiện, lưới điện có sẵn sàng để truyền tải công suất, truyền tải được bao nhiêu...

“Khi nói đến đầu tư dự án điện gió ngoài khơi, các khâu từ lựa chọn dự án, khảo sát, đầu tư xây dựng đều rất phức tạp và cần nguồn vốn lớn. Tất cả các công việc đòi hỏi doanh nghiệp phải thực hiện trước 2030 và phải làm tuần tự. Các nghiên cứu địa kỹ thuật, tác động môi trường, sinh vật biển... phục vụ cho xây dựng” - ông Stuart nói. Do vậy, để tránh các rủi ro tiềm ẩn, Việt Nam cần sớm có các quy hoạch liên quan, hướng dẫn chi tiết để doanh nghiệp sớm định hướng, triển khai.

Đại diện La Gàn thông tin, đơn vị đã có kinh nghiệm với các giải pháp hài hòa, tránh xung đột giữa các ngành khác nhau: đánh bắt, vận tải tàu biển... Như khu vực miền Bắc, doanh nghiệp xây dựng bản đồ giao thông trên biển, để từ đó có thể gia tăng công suất điện gió ngoài khơi mà không ảnh hưởng giao thông biển, an ninh quốc phòng... 

Quyết tâm đột phá

Theo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), Luật Điện lực đang được sửa đổi là đột phá của Chính phủ, thực hiện xã hội hóa cho phép tư nhân tham gia đầu tư lưới điện truyền tải. Phó Cục trưởng Phạm Nguyên Hùng cho biết, ở thế giới, việc cho phép tư nhân tham gia đầu tư lưới điện truyền tải là rất ít, đây cũng là quyết tâm của Đảng và Chính phủ.

Tuy nhiên, sau khi có Luật sửa đổi, việc ban hành Nghị định, hướng dẫn cũng rất quan trọng. Bộ đã họp với các đơn vị, góp ý kiến cho các văn bản hướng dẫn. Hiện nay, một số nhà đầu tư tư nhân đã tham gia đầu tư lưới như Trung Nam, Xuân Thiện,... nhưng trục xương sống truyền tải liên miền, liên vùng vẫn phải do Nhà nước, còn lại các nhánh đấu nối từ các trung tâm nguồn điện, hoặc vị trí không ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng thì có thể xem xét, hướng dẫn tư nhân đầu tư.

“Để thực hiện dự án điện gió ngoài khơi mất từ 7 - 8 năm, như vậy thời điểm này chúng ta phải bắt tay vào triển khai mới có thể đạt được mốc quy hoạch đến năm 2030” – vị này nói. Các công việc cần làm như: Quy hoạch Điện VIII sớm được phê duyệt, hiện Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo quy hoạch; sau đó đến kế hoạch thực hiện Quy hoạch Điện VIII, Bộ Công thương cũng phải chuẩn bị. Nếu kế hoạch triển khai chậm  sẽ làm giảm hiệu quả của Quy hoạch điện. 

Đối với khung pháp lý, điện gió ngoài khơi có chu trình đầu tư khác biệt rất nhiều so với điện gió trên bờ, phạm vi quản lý biển dưới 6 hải lý thì thuộc cấp tỉnh, nhưng trên 6 hải lý là phải cấp cao hơn... Đây cũng là vấn đề cần "hóa giải".

Có quy hoạch điện rồi, còn quy hoạch không gian biển, giải quyết khung pháp lý thì ai là thẩm quyền quyết định cho các dự án, vì ngoài giá trị đầu tư vốn lớn, còn liên quan các ngành như dầu khí, hàng hải, thủy sản và đặc biệt là an ninh quốc phòng. Đây là nguồn năng lượng của tương lai khi các nguồn điện truyền thống bị giới hạn, do vậy, Bộ Công thương đang rất nỗ lực hoàn thiện quy hoạch, khung pháp lý, đấu thầu dự án...