Gỡ rào cản phát triển năng lượng tái tạo và công nghệ xanh

Hàng loạt các ý kiến đã được các chuyên gia đưa ra thảo luận về chính sách và chương trình hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ cho công nghiệp năng lượng trong “Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2021” do Bộ KH&CN phối hợp với Bộ Công Thương, Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) tổ chức ngày 30/11, tại Hà Nội.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng, những năm qua, ngành năng lượng phát triển mạnh mẽ từ truyền tải, công suất lắp đặt, phụ tải... Tốc độ trung bình hàng năm tăng tới 10% và Việt Nam những năm gần đây đã phải nhập khẩu điện. Dự báo tương lai, Việt Nam có thể phải đối diện nguy cơ thiếu hụt điện năng. Vì vậy, việc phát triển các nguồn năng lượng khác bên cạnh điện hóa thạch là rất quan trọng, đặc biệt là năng lượng tái tạo, giúp tăng cường an ninh năng lượng, giảm phát thải nhà kính…

“Vấn đề năng lượng là rất quan trọng, làm sao sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên này, áp dụng công nghệ mới để khi đầu tư vào sẽ giúp giảm mức đầu tư, tăng hiệu quả… phải dùng KHCN. Bộ KH&CN đang xây dựng các nội dung phát triển liên quan công nghệ năng lượng tái tạo. Thời gian tới, Bộ rất cần các nhà khoa học, doanh nghiệp có sự tham mưu, giúp đỡ để các chính sách hỗ trợ tốt nhất cho phát triển công nghệ năng lượng…” - Thứ trưởng Trần Văn Tùng cho hay.

Đồng quan điểm, Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) Hoàng Tiến Dũng cho biết, Quy hoạch Điện VIII sẽ chú trọng nguồn năng lượng tái tạo trong tương lai như điện gió, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời… Tới đây, với các chính sách hỗ trợ, dự kiến tổng công suất điện sạch gồm điện khí, năng lượng tái tạo sẽ chiếm tỷ trọng khoảng 75% điện hệ thống, đóng góp sản lượng khoảng 70% trong tổng sản lượng điện... Việt Nam đang ở trong giai đoạn đầu của chuyển dịch năng lượng từ hóa thạch sang “điện sạch”, rõ ràng bên cạnh các chính sách khuyến khích, công nghệ năng lượng cũng là định hướng phát triển trong tương lai.

"Điện mặt trời đã phát triển khá nhanh, điện gió cũng đã có sự thể hiện khá ấn tượng trọng năm 2021. Tuy nhiên, chúng ta còn phụ thuộc phần lớn công nghệ nhập khẩu. Vậy làm sao để chúng ta có thể chủ động hơn trong xây dựng dự án, công nghệ xây lắp, sản xuất các thiết bị, linh kiện tại Việt Nam” - ông Hoàng Tiến Dũng nói. Do đó, trong tương lai, Việt Nam sẽ chú trọng phát triển điện gió ngoài khơi nên cần rất tập trung cho nghiên cứu phát triển, từ việc điều tra, kỹ thuật, sản xuất, xây lắp… để từng bước nội địa hóa. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp có sự đầu tư, tiếp nhận, chuyển giao công nghệ. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng sẽ phát triển năng lượng sinh khối, địa nhiệt và kể cả trong tương lai xa hơn là thủy triều, sóng biển…

Để tích hợp lượng lớn năng lượng tái tạo lên lưới điện, ông Hoàng Tiến Dũng cho rằng, ngoài việc phát triển lưới điện thông minh, các công nghệ liên quan đến tích trữ năng lượng cũng là tương lai, định hướng tốt cho doanh nghiệp. Khi phát triển năng lượng tái tạo ở mức cao, trong tương lai có thể nghĩ tới việc sản xuất hydro, công nghệ sản xuất tích trữ, lưu trữ hydro.

Về những rào cản trong phát triển công nghệ năng lượng, Trưởng ban Môi trường và Biến đổi khí hậu, Chương trình Phát triển của Liên Hợp quốc (UNDP) Đào Xuân Lai chỉ ra, trong tiết kiệm năng lượng, có nhiều công ty có các kỹ sư Việt Nam giỏi, đưa ra các giải pháp, nhưng khi muốn bán giải pháp đó lại chưa có quy định cụ thể, do vậy không có cơ chế thúc đẩy phát triển nghiên cứu. Đó là điều hết sức quan trọng cần tháo gỡ về mặt chính sách. Một điểm nữa liên quan đến chi tiêu công cho chống biến đổi khí hậu, giảm phát thải, qua nghiên cứu, hiện khoảng 90% đầu tư là cho 2 ngành nông nghiệp và giao thông… rõ ràng đầu tư cho giảm phát thải, công nghệ cho năng lượng còn rất thấp.

Đưa ra quan điểm của mình, ông Đặng Hoàng Hợp (đại diện Trung tâm Thiết kế, Chế tạo và Thử nghiệm) kiến nghị, Chính phủ nên đi đầu trong việc liên tục đặt ra, hoặc cập nhật các mục tiêu dài hạn cho việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo, bao gồm các mốc ngắn hạn quan trọng phù hợp với chiến lược năng lượng quốc gia và với sự đóng góp của quốc gia vào nỗ lực giảm thiểu khí hậu toàn cầu.

Đặc biệt, cần xác định và cung cấp mức tài trợ công phù hợp cho nghiên cứu và phát triển tương ứng với mục tiêu giảm chi phí và tiềm năng của công nghệ và mục tiêu giảm thiểu CO₂; tăng cường hợp tác nghiên cứu phát triển quốc tế để tận dụng tốt nhất các năng lực quốc gia”.

“Năng lượng tái tạo và công nghệ xanh là những chiến lược cần thiết để thực hiện chuyển đổi phù hợp với các mục tiêu khí hậu mà Việt Nam đã cam kết. Tuy nhiên, bất chấp đà tăng trưởng mạnh mẽ các dự án năng lượng tái tạo và công nghệ xanh tiếp tục đối mặt với những hạn chế nghiêm trọng có thể cản trở tốc độ tăng trưởng cần thiết trong những thập kỷ tới” - vị này cho hay.

Báo cáo từ Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ KHCN) cho thấy, để phát triển toàn diện điện mặt trời, cần hàng loạt công nghệ phục vụ chuỗi giá trị khởi đầu từ công nghệ chế tạo và sản xuất vật liệu... Nhìn chung, điện mặt trời còn có rất nhiều tiềm năng cũng như thách thức để phát triển công nghệ, tuy nhiên, trong tương lai dài hạn vấn đề quan trong nhất đối với công nghệ điện mặt trời là kết nối nguồn năng lượng này với mạng lưới điện một cách an toàn và hiệu quả. Bài toán này sẽ được giải quyết thông qua các thiết bị điện tử công suất tiên tiến, công nghệ lưu trữ năng lượng và đặc biệt là những ứng dụng của công nghệ thông tin và truyền thông.

Theo Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ Tạ Việt Dũng, để giảm vật liệu trong các công nghệ quang điện, lựa chọn tốt nhất là tăng nghiên cứu theo hướng giảm lượng vật liệu nguy hiểm, cũng như giảm thiểu vật liệu trên mỗi tấm để tiết kiệm chi phí; hoặc thay thế các thành phần khác nhau được sử dụng cho các tấm pin năng lượng mặt trời, cụ thể là: tấm c-Si (thủy tinh, silicon), tấm CIGS (thủy tinh, polyme, nhôm) và tấm CdTe (kính, polyme, niken).