Gợi mở cho doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi xanh

Trong khuôn khổ Hội chợ Triển lãm Thiết bị Tiết kiệm năng lượng và Chuyển đổi xanh 2025, sáng 28/11, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) tổ chức Hội thảo chuyên đề “Giải pháp thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi xanh”.

Hướng đi mới thiết thực

Theo ông Lại Đức Tuấn - Phó Trưởng phòng Phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), Hội thảo tập trung thảo luận các giải pháp tích hợp NLTT, năng lượng mới, đổi mới công nghệ và cải tạo thiết bị nhằm giảm tiêu thụ năng lượng. Hội thảo được kỳ vọng sẽ làm rõ các rào cản hiện tại và mở ra hướng đi mới, thiết thực hơn cho cộng đồng DN trong việc thúc đẩy TKNL và chuyển đổi xanh.

Đặc biệt, các chuyên gia tập trung vào vai trò của chuyển đổi xanh - một nội dung quan trọng trong các định hướng chiến lược mà Đảng và Chính phủ đặc biệt quan tâm gần đây là Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi xanh. Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là bước đi đầu tiên và là nền tảng để tiến tới chuyển đổi xanh toàn diện, giúp giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển, tích hợp các nguồn NLTT, năng lượng sạch. Đây chính là hướng đi giúp DN Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

“Với sự tham gia của các chuyên gia uy tín, các nhà hoạch định chính sách và đại diện DN, Hội thảo là diễn đàn hiệu quả để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, từ đó gợi mở những giải pháp tối ưu và khả thi cho giai đoạn tới” - ông Lại Đức Tuấn nhấn mạnh.

Chia sẻ về giải pháp tích hợp NLTT, cụ thể điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) vào mô hình sử dụng điện hiện nay ông Nguyễn Trung Anh - Giám đốc miền Bắc Công ty CP Nami Solar Energy cho hay, Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với nguồn năng lượng mặt trời sử dụng hầu như quanh năm. Số giờ nắng trung bình hàng năm khoảng 1.500 giờ tại các tỉnh Đồng bằng sông Hồng và lên đến 2.700 giờ tại các tỉnh Nam Trung bộ. Mật độ năng lượng mặt trời thay đổi trong khoảng 3.000 đến 5.000 kCal/m2/ngày. Thống kê sơ bộ cho thấy tổng tiềm năng kỹ thuật điện mặt trời của Việt Nam khoảng 963 GW; trong đó, điện mặt trời quy mô lớn mặt đất khoảng 837,4 GW; trên mặt nước khoảng 77,4 GW; trên mái nhà khoảng 48,2 GW.

Theo đó, ưu điểm của giải pháp ĐMTMN, về mặt kỹ thuật: ĐMTMN góp phần hỗ trợ phủ đỉnh trong biểu đồ phụ tải của lưới điện quốc gia (đối với ĐMTMN nối lưới) và hỗ trợ giảm áp lực về phụ tải, nhất là ở miền Bắc vào mùa khô hạn. ĐMTMN là một giải pháp chống nóng hiệu quả cho công trình, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường thông qua việc sử dụng nguồn năng lượng sạch và vô hạn. ĐMTMN nối lưới giúp tiết kiệm chi phí và làm giảm áp lực đầu tư vào lưới địa phương so với điện mặt trời trên mặt đất. Đối với ĐMTMN tự sản tự tiêu không ảnh hưởng tới độ tin cậy của hệ thống điện và không phải tăng cường nguồn dự phòng cho hệ thống điện.

Về mặt kinh tế, ĐMTMN giúp giảm chi phí mua điện hàng tháng do điện được sản xuất và sử dụng trực tiếp với giá giảm hơn so với giá mua điện từ lưới quốc gia, nhất là vào các giờ cao điểm khi giá mua điện lưới đã tăng cao. Các DN sử dụng điện phát ra từ hệ thống ĐMTMN có thêm lợi thế về sử dụng điện “sạch” và giúp sản phẩm của DN tăng sức cạnh tranh khi xuất khẩu. Với sản lượng điện phát ra dư thừa nếu được bán lên lưới, hộ gia đình, chủ đầu tư, DN sẽ có thêm khoản doanh thu từ việc bán điện.

Về mặt phát triển bền vững, điện mặt trời giúp giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng hóa thạch, cải thiện cơ cấu ngành năng lượng, đảm bảo an ninh năng lượng, giảm thiểu biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, phù hợp với tiến trình phát triển, sử dụng năng lượng có hiệu quả và là xu thế tất yếu của các quốc gia hiện nay.

Thay đổi hành vi sử dụng

Dưới góc độ của mình, ông Nguyễn Thanh Hà - Chuyên gia năng lượng Công ty CP RCEE-NIRAS cho rằng, các công nghệ, giải pháp nâng cao hiệu quả năng lượng đối với công nghiệp gồm: thay thế động cơ tiêu chuẩn bằng động cơ hiệu suất cao IE3/IE4 và bổ sung các bộ điều tần; Tối ưu hóa hệ thống nồi hơi và hơi nước; Lắp đặt hệ thống thu hồi nhiệt thải để phát điện; Tối ưu hóa hệ thống khí nén; Lắp đặt hệ thống giám sát và quản lý năng lượng. Cụ thể, hệ thống thu hồi nhiệt thải và tối ưu hóa lò nung giúp nhà máy thép TKNL 22%, nâng cấp hệ thống động cơ và lắp đặt bộ biến tần giúp nhà máy xi măng TKNL 18%, tối ưu hóa hệ thống hơi và thu hồi nhiệt trong quá trình sản xuất giúp nhà máy dệt may TKNL 25%.

Đối với công trình xây dựng để nâng cao hiệu quả năng lượng cần tối ưu hóa hệ thống sưởi ấm, thông gió và điều hòa không khí (HVAC) gồm máy làm lạnh hiệu suất cao, máy bơm nhiệt, hệ thống VRF, bộ tiết kiệm và điều khiển thông minh; Chiếu sáng hiệu suất cao bằng cách sử dụng đèn LED và cảm biến, điều khiển ánh sáng thông minh; Cải tiến lớp vỏ tòa nhà với lớp cách nhiệt, cửa sổ hiệu suất cao; Giám sát và kiểm soát năng lượng; Sử dụng thiết bị hiệu suất cao. Trong đó, cải tạo hệ thống HVAC và thay thế đèn LED kết hợp điều khiển thông minh giúp tòa nhà văn phòng TKNL 32%; Hệ thống quản lý tòa nhà (BMS) và hệ thống thu hồi nhiệt giúp khách sạn tiết kiệm năng lượng 28%; Cải tạo vỏ học công trình, HVAC và chiếu sáng giúp trung tâm thương mại TKNL 35%.

TS Lê Hải Hưng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉ ra 3 hình thức chuyển dịch năng lượng ngoài phát điện gồm: Thứ nhất, thay nhiên liệu đầu vào không phải là năng lượng hóa thạch: Sử dụng biomass thay thế than, dầu FO trong các lò hơi công nghiệp; Sử dụng nhiên liệu sinh học (xăng E5, E10, dầu B5, B10) trong giao thông vận tải, nông nghiệp, phát điện. Thứ hai, điện hóa các lĩnh vực sử dụng năng lượng: Chuyển dịch trong giao thông, xe máy, ô tô điện thay cho xe xăng, diesel; Thay thế các máy móc nông nghiệp, xây dựng chạy dầu sang chạy điện; Thay thế lò đốt than, dầu bằng lò điện cảm ứng, điện trở, vi sóng… Thứ ba, sử dụng thiết bị hiệu suất năng lượng cao: bếp điện, bếp từ thay cho bếp than, bếp gas trong nấu nướng; Máy bơm nhiệt, thay cho hệ thống làm lạnh hoặc sưởi ấm; Thay thế đèn truyền thống bằng đèn LED.

"Để tiến tới Net-Zero chỉ chuyển dịch năng lượng chưa đủ mà phải thay đổi hành vi sử dụng năng lượng trong mọi lĩnh vực sản xuất và đời sống. Gồm sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bằng cách ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ để tăng hiệu quả sử dụng năng lượng, và trồng rừng, chống phá rừng để mở rộng bể hấp thụ khi nhà kính, tận dụng biomass thay cho nhiên liệu hóa thạch” - TS Lê Hải Hưng nhấn mạnh.