Hà Nội cần có một “Giao lộ cảm xúc”

Ngày nay, TP đang dần hình thành một hệ thống tàu điện hiện đại phục vụ giao thông công cộng, và sẽ thật ý nghĩa nếu có một “Giao lộ cảm xúc” giữa tàu điện xưa trong ký ức và đường sắt đô thị (ĐSĐT) ngày nay.

Hà Nội đã từng có một hệ thống tàu điện mặt đất (Tramway) tồn tại trong gần một thế kỷ, từ năm 1900 - 1990. Khi đó người Pháp quy hoạch TP với quy mô đến 2 triệu dân, đồng thời xây dựng hệ thống tàu điện “leng keng” để phục vụ đi lại. Từ ga trung tâm ở bờ hồ Hoàn Kiếm, các tuyến đường tàu điện mặt đất tỏa ra 6 ngả là 6 cửa ngõ kết nối nông thôn với nội thành, gồm: Yên Phụ, chợ Bưởi, Cầu Giấy, Hà Đông, chợ Mơ; Vọng.

Với chiều dài khoảng 50km, 1 depot đặt ở phố Thụy Khuê bây giờ, tàu điện phát triển mạnh nhất ở nước ta vào những năm 1930 - 1940, thời kỳ hưng thịnh nhất, tàu điện vận chuyển trên 40 triệu lượt hành khách/năm. Không chỉ là một phương tiện vận tải công cộng đơn thuần, tàu điện Bờ Hồ còn là một nét văn hóa đặc trưng, đẹp dịu dàng và gần gũi với người Hà Nội.

Song song với những ký ức ngọt ngào của “tiếng leng keng tàu điện phố vắng”, Hà Nội cũng đang dần hình thành những tuyến ĐSĐT mới. Với những tố chất khỏe khoắn, mạnh mẽ, ưu việt, ĐSĐT mới sẽ trở thành xương sống của vận tải công cộng trong TP.

Mỗi chuyến tàu có thể chở hàng nghìn người, đi trên cao hoặc đi ngầm. Nếu đã từng ngồi trên một chuyến tàu điện trên cao, hẳn ai cũng hiểu cảm giác được đắm chìm vào không gian muôn màu với những góc nhìn rộng, bao quát từng khu vực tàu đi qua.

Ở nhiều nước phát triển như: Liên bang Nga, Nhật Bản, Liên bang Đức… nhà ga tàu điện ngầm vừa phục vụ vận tải, vừa là những công trình kiến trúc đẹp, vừa là nơi trú ẩn an toàn cho người dân khi cần thiết.

Quá trình xây dựng các dự án ĐSĐT hiện đại còn rất nhiều khó khăn trong khi những điều kỳ thú về ĐSĐT hiện đại chưa được mấy người biết tới. Bởi vậy, cùng với những hoài niệm đẹp về tàu điện khi xưa, Hà Nội cũng rất cần lưu lại những dấu ấn của ĐSĐT hiện đại. Và cách tốt nhất là tạo nên một “Giao lộ leng keng”, nơi hoài niệm và hiện tại gặp nhau, đan xen, hòa quyện, tạo nên một bức tranh toàn cảnh ĐSĐT của Thủ đô.

Giao lộ này có thể trở thành điểm nhấn văn hóa vô cùng đặc sắc của Hà Nội, góp phần xây dựng hình ảnh TP vì hòa bình, văn minh và thanh lịch, mang lại cho Thủ đô không chỉ những vị khách du lịch, mà là cả sự bất ngờ và sau đó là lòng tự hào cho chính người dân đang sống.

Việc tạo nên một “Giao lộ cảm xúc” giữa tàu điện mặt đất trong quá khứ và tàu điện hiện đại hoàn toàn có thể thực hiện được với những điều kiện sẵn có, hạn chế tối đa chi phí đầu tư.

Hiện nay, các nhà ga ĐSĐT đều được thiết kế với 2 hoặc 3 tầng cơ bản. Cụ thể, tầng 1 - tầng trung chuyển (nơi đón tiếp hành khách, bán vé, soát vé); tầng 2 - tầng kỹ thuật; tầng 3 - tầng ke ga. Kích thước ga ngầm là 150m x 21,4m. Các tầng trung chuyển thường có diện tích khoảng trên 3.200m2, chức năng sử dụng là đón tiếp hành khách từ các khu vực xung quanh xuống ga để tham gia ĐSĐT, nơi bán vé, soát vé lên tầu, có thể kết hợp với các mục đích kinh doanh và dịch vụ khi đơn vị sử dụng có phương án sử dụng mặt bằng hợp lý.

Có thể tận dụng một phần diện tích của tầng trung chuyển tại một nhà ga thích hợp để tạo nên không gian văn hóa tàu điện. Vấn đề cần quan tâm nhất là “Giao lộ” này nên đặt ở ga nào? Thiết nghĩ, không một nhà ga nào phù hợp để lưu giữ ký ức, quảng bá nét đẹp của tàu điện leng keng đến người dân và du khách hơn Ga Bờ Hồ của tuyến ĐSĐT số 2: Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo. Bởi nhà ga này nằm ở vị trí đắc địa nhất, nơi mà bất cứ người dân hay du khách nào cũng muốn tới khi đến Hà Nội. Hơn nữa, Bờ Hồ vốn tự nó đã là nơi giao thoa giữa lịch sử - hiện tại và tương lai của Hà Nội, nơi được coi là trái tim của Thủ đô.

Theo thiết kế, Nhà ga C9 - Ga Bờ Hồ, tuyến ĐSĐT số 2 sẽ nằm ngay bên dưới đường Đinh Tiên Hoàng, phía trước cửa Tổng Công ty Điện lực. Tầng 1 - tầng trung chuyển nhà ga này có tổng diện tích khoảng 3.403m2. Nếu bố trí hợp lý, có thể sử dụng khoảng 1/3 diện tích tầng này để làm nơi trưng bày các hiện vật của quá khứ, hiện tại, vừa giúp người dân hiểu và gần gũi hơn với tàu điện hiện đại, vừa lưu giữ những ký ức đẹp về một thời tàu điện xưa, sẽ rất khả thi.

“Giao lộ leng keng” sẽ gồm tổng hòa các yếu tố: Hiện vật; hình ảnh; âm thanh, ánh sáng. Ngoài một khu vực cố định để trưng bày các hình ảnh, hiện vật, khu vực này còn có thể được trang trí bằng những bức bích hoạ, tái hiện không gian văn hóa gắn liền với tàu điện.

Thậm chí tiếng leng keng của tàu điện xưa cũng có thể được hồi sinh trên tàu điện hiện đại ngày nay. Với một tổng thể màu sắc, thanh âm, hình khối, chắc chắn đây sẽ là nơi mang đến nhiều cảm xúc, thu hút được sự chú ý và tình cảm của Nhân dân, du khách đối với Hà Nội. Theo kế hoạch, dự án sẽ bắt đầu triển khai từ đầu năm 2021. Trong quá trình triển khai, Ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội sẽ đưa vào dự toán kinh phí thực hiện của dự án và nguồn vốn ngân sách của TP.