Hà Nội lập lại kỷ cương vệ sinh môi trường

Bước chuyển mạnh về tư duy quản lý

Quyết định số 69/2025/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong tổ chức công tác duy trì vệ sinh môi trường. Theo đó, từ ngày 1/12/2025, toàn bộ 30 gói thầu vệ sinh môi trường trước đây do quận, huyện quản lý được chuyển giao nguyên trạng cho 126 xã, phường trực tiếp làm chủ đầu tư.

Đây không chỉ là sự điều chỉnh về mặt kỹ thuật quản lý, mà là sự định vị lại vai trò của chính quyền cơ sở trong bài toán môi trường. Từ chỗ chỉ phối hợp, nay xã, phường trở thành đầu mối chịu trách nhiệm toàn diện, từ giám sát chất lượng, nghiệm thu khối lượng đến thanh toán kinh phí.

Thực hiện chỉ đạo của UBND TP, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã tổ chức bàn giao toàn bộ hồ sơ pháp lý, hồ sơ khối lượng, hồ sơ thanh toán, hồ sơ hạ tầng kỹ thuật của 30 gói thầu cho các xã, phường. Song song với đó, các đơn vị kỹ thuật đã hoàn thành phân khai khối lượng chi tiết duy trì vệ sinh môi trường đến từng địa bàn cụ thể.

Để bảo đảm không bị “đứt gãy” trong giai đoạn chuyển tiếp, TP đã tạm cấp hơn 211 tỷ đồng cho ngân sách các xã, phường để thực hiện duy trì vệ sinh môi trường trong tháng 12/2025, giúp các địa phương không bị động khi tiếp nhận nhiệm vụ mới, nhất là trong bối cảnh cuối năm lượng rác sinh hoạt tăng cao.

Theo các chuyên gia môi trường, việc TP Hà Nội phân cấp vệ sinh môi trường lần này tạo ra bước chuyển mạnh mẽ về tư duy quản lý. Nếu trước đây rác thải được quản lý tập trung ở cấp quận, huyện, thì nay được chia nhỏ về từng xã, phường. Quyền được trao nhiều hơn, đồng nghĩa với trách nhiệm cũng nặng nề hơn.

Thực tế đặt ra những áp lực lớn đối với chính quyền cơ sở. Chẳng hạn như năng lực quản lý hợp đồng. Phần lớn cán bộ cấp xã vốn chưa quen trực tiếp điều hành các gói thầu dịch vụ công quy mô lớn. Từ việc giám sát khối lượng, kiểm tra chất lượng đến nghiệm thu, thanh toán… đều là những nhiệm vụ mới, phức tạp, đòi hỏi tính chuyên môn cao. Tiếp đến, áp lực về tiến độ lựa chọn nhà thầu cho năm 2026.

Không để gián đoạn công tác vệ sinh môi trường

Theo hướng dẫn của các sở, ngành, ngay sau khi tiếp nhận khối lượng duy trì vệ sinh môi trường giai đoạn 2026-2030, các xã, phường phải khẩn trương lập dự toán, xây dựng hồ sơ mời thầu, tổ chức lựa chọn nhà thầu hoặc đặt hàng theo đúng quy định.

Nếu chậm trễ, nguy cơ gián đoạn thu gom rác hoàn toàn có thể xảy ra. Bên cạnh đó, sức ép đến từ người dân. Khi xã, phường là chủ đầu tư, mọi vấn đề tồn tại về rác thải, mùi hôi, nước rác rò rỉ, điểm tập kết không hợp lý… sẽ được người dân phản ánh trực tiếp tới chính quyền cơ sở.

Tuy vậy, chính áp lực đó cũng là động lực buộc bộ máy cơ sở phải vận hành thực chất hơn, sát dân hơn. Phân cấp, nếu được làm đúng, sẽ giúp chính quyền cấp xã linh hoạt hơn trong tổ chức thu gom, điều chỉnh thời gian, tuyến đường cho phù hợp với thực tế từng khu dân cư.

Một trong những yêu cầu xuyên suốt được TP đặt ra là: Dù chuyển đổi mô hình quản lý, công tác vệ sinh môi trường tuyệt đối không được phép gián đoạn. Thực tế quá trình bàn giao cho thấy, phát sinh không ít tình huống pháp lý phức tạp. Có gói thầu còn thời hạn đến hết năm 2026, nhưng phải chấm dứt sớm để đồng bộ theo mô hình mới. Có gói thầu kết thúc vào ngày 31/12/2025, trong khi chủ đầu tư cấp xã chưa kịp hoàn tất lựa chọn đơn vị thực hiện cho năm sau.

Trước những “điểm nghẽn” này, các sở, ngành đã hướng dẫn cụ thể cơ chế sửa đổi, gia hạn, thanh lý hợp đồng theo đúng quy định của pháp luật, trên tinh thần bảo đảm liên tục dịch vụ, chặt chẽ pháp lý, không tạo kẽ hở tiêu cực.

Ở góc độ cơ quan quản lý, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn cho biết, nếu trước đây rác thải do quận, huyện quản lý tập trung thì nay từng xã, phường trở thành chủ đầu tư, chịu trách nhiệm toàn diện từ khối lượng, chất lượng đến tiến độ thu gom. Phân cấp không phải để chia việc mà để siết trách nhiệm đến tận địa bàn phát sinh rác.

Đồng thời, toàn bộ khối lượng duy trì vệ sinh môi trường giai đoạn 2026-2030 đã được xây dựng xong và bàn giao cho các địa phương làm cơ sở tổ chức đấu thầu, đặt hàng. “TP sẽ tăng cường hậu kiểm. Xã, phường nào để tồn đọng rác, gây ô nhiễm kéo dài sẽ phải chịu trách nhiệm trước UBND TP, không còn cơ chế đẩy lên quận, huyện như trước” - ông Nguyễn Minh Tấn nhấn mạnh.