Hà Nội tiên phong kiến tạo mô hình tăng trưởng mới: Động lực từ tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo
Kinhtedothi - Đại hội Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025–2030, mở ra tầm nhìn mới cho Thủ đô trong kỷ nguyên chuyển đổi sâu rộng của đất nước. Với mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân trên 11%/năm, cùng định hướng phát triển nhanh, bền vững, gắn với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, Hà Nội đang đứng trước cơ hội, đồng thời là thách thức để xác lập một mô hình tăng trưởng hoàn toàn mới dựa trên tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Trao đổi tại Tọa đàm “Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với các đơn vị của TP tổ chức sáng 22/10, các chuyên gia kinh tế đã phân tích, làm rõ hơn những mô hình kinh tế mới, các động lực then chốt dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo để tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2026 - 2030 đạt từ 11,0%/năm trở lên.
Đặt mục tiêu tăng trưởng 2 con số
Trong những năm qua, Hà Nội luôn khẳng định vị thế là đầu tàu tăng trưởng của khu vực phía Bắc và là trung tâm động lực của cả nước. GRDP của Thủ đô chiếm khoảng 17% GDP quốc gia, đóng góp gần 20% ngân sách Trung ương, tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2021–2025 đạt khoảng 7,5%/năm – cao hơn mức bình quân cả nước. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng dịch vụ – công nghiệp – nông nghiệp, năng suất lao động tăng bình quân 6,5%/năm, thu nhập bình quân đầu người năm 2025 ước đạt hơn 7.000 USD.
Quang cảnh Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025–2030.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, mô hình tăng trưởng hiện tại của Hà Nội đang dần chạm trần. Tăng trưởng vẫn dựa nhiều vào vốn đầu tư, hạ tầng, bất động sản và dịch vụ truyền thống, trong khi năng suất tổng hợp (TFP) – thước đo của hiệu quả, sáng tạo và đổi mới chỉ đóng góp khoảng 40% vào tăng trưởng, thấp hơn đáng kể so với các thành phố lớn trong khu vực như Bangkok hay Seoul. Dư địa mở rộng từ quỹ đất, dân số và lao động giá rẻ ngày càng hạn hẹp.
Ngoài ra, Hà Nội đang đối diện những vấn đề đặc thù của một đô thị siêu lớn: ùn tắc, ô nhiễm, quá tải hạ tầng, thiếu không gian sáng tạo, năng lực đổi mới còn yếu, khu vực kinh tế tri thức chưa phát triển mạnh. Sự kết nối giữa DN với viện nghiên cứu, trường đại học vẫn lỏng lẻo; trong khi đó, các cơ chế khuyến khích DN đầu tư cho nghiên cứu – phát triển (R&D) còn thiếu hấp dẫn.
Với vai trò Thủ đô, yêu cầu đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới đặt ra nhiệm vụ ngày càng cao đối với Hà Nội trong đi trước, đi đầu, thúc đẩy đột phá, qua đó tạo nguồn lực mới, động lực mới trong phát triển. Để tiên phong đột phá trong kỷ nguyên mới, Hà Nội đã xác định, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế.
Phát biểu tại toạ đàm, Uỷ viên Ban Thường vụ Thành uỷ Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền khẳng định, Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra trong bối cảnh Hà Nội đứng trước yêu cầu phát triển mới, phải tiên phong, đột phá trong kỷ nguyên chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Mục tiêu tăng trưởng GRDP trên 11%/năm đòi hỏi mô hình phát triển hoàn toàn mới, dựa trên năng suất, tri thức và công nghệ, chứ không thể tiếp tục dựa vào mở rộng đầu tư hay khai thác tài nguyên...
Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền phát biểu tại Tọa đàm “Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới” ngày 22/10
Nghị quyết Đại hội đặt ra những chỉ tiêu đầy khát vọng: GRDP bình quân đầu người đạt 12.000 USD vào năm 2030, kinh tế số chiếm 40% GRDP, công nghiệp văn hóa chiếm 8%, năng suất lao động tăng 7-8%/năm. Để hiện thực hóa, Hà Nội xác định 3 khâu đột phá: hoàn thiện thể chế, phát triển nhân lực chất lượng cao và đầu tư hạ tầng đồng bộ, thông minh. Song để các mục tiêu đó đi vào cuộc sống, Hà Nội phải tìm ra “mô hình tăng trưởng mới” phù hợp với đặc thù của một Thủ đô tri thức, hiện đại và sáng tạo.
Chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang tăng trưởng dựa trên năng suất và tri thức
Để xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu, đô thị thông minh, kết nối toàn cầu, có sức hấp dẫn trong khu vực và quốc tế, trao đổi tại toạ đàm, TS Nguyễn Đức Kiên – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định, những năm gần đây Hà Nội đã có nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội, song mô hình tăng trưởng theo chiều rộng đã bộc lộ giới hạn. “Động lực tăng trưởng của Hà Nội trong giai đoạn tới phải chuyển sang chiều sâu – tức là dựa vào đổi mới sáng tạo, năng suất tổng hợp và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp” - TS Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng 11%/năm, Hà Nội không thể chỉ dựa vào mở rộng đầu tư công hay phát triển hạ tầng. Tốc độ tăng trưởng cao chỉ có thể duy trì nếu Thủ đô đi bằng con đường đổi mới công nghệ và chuyển đổi số toàn diện.
TS Nguyễn Đức Kiên đề xuất, Hà Nội cần tập trung xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh, trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, DN là trung tâm, và các viện – trường là nguồn lực tri thức. Chính quyền TP phải có chính sách tài chính ưu đãi cho DN đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới sản phẩm, công nghệ, cũng như tạo điều kiện cho startup công nghệ phát triển.
“Hà Nội có hơn 80% viện nghiên cứu và trường đại học lớn nhất cả nước. Nếu biết kết nối và khai thác hiệu quả, Thủ đô có thể trở thành trung tâm sáng tạo của Việt Nam. Vấn đề không phải là thiếu tri thức, mà là chưa có cơ chế chuyển hóa tri thức thành giá trị kinh tế” – TS Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh.
TS Nguyễn Đức Kiên đưa ra khuyến nghị, TP cần Quỹ đầu tư hỗ trợ công nghệ và chuyển đổi số. Để giải quyết vấn đề này, Hà Nội nên thành lập quỹ đầu tư đặc thù, hỗ trợ DN ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số. Quỹ đầu tư này hoạt động linh hoạt, chấp nhận rủi ro cần thiết, khác với ngân sách nhà nước bị ràng buộc bởi quy định hiệu quả. Theo thống kê quốc tế, khoảng 97% startup thất bại, nhưng 3% thành công có thể bù đắp phần còn lại. Đây là điều kiện cần để tạo “vườn ươm đổi mới” cho Thủ đô Hà Nội.
Bên cạnh đó, Hà Nội cần cơ chế đặc thù cho hạ tầng công nghiệp và nhà ở xã hội, TP nên xây dựng các khu công nghiệp chuyên biệt phục vụ DN khởi nghiệp công nghệ theo tinh thần “cho thuê, không cấp phát”. TP có thể hỗ trợ giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, sau đó cho doanh nghiệp thuê lại. Đây là cách nhiều quốc gia áp dụng để thu hút đầu tư nhưng vẫn giữ quyền kiểm soát quỹ đất.
Về nhà ở xã hội, Thủ đô Hà Nội cần xem đây là tài sản chiến lược, cho thuê ưu đãi để thu hút nhân lực chất lượng cao. Mô hình này đã được áp dụng tại Hàn Quốc, với chính sách nhà ở gắn liền cơ sở giáo dục, hỗ trợ người lao động gắn bó lâu dài. Hà Nội có thể vận dụng linh hoạt kinh nghiệm này.
Xác định rõ lợi thế, khai mở các không gian mới để Thủ đô phát triển xứng tầm
Khẳng định sứ mệnh của Thủ đô Hà Nội là đi đầu, dẫn dắt cả nước, PGS.TS Trần Đình Thiên - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, Hà Nội còn có một sứ mệnh khác nữa là dẫn dắt cả nước vươn lên, cạnh tranh quốc tế, đua tranh với thế giới. Do đó, Hà Nội không nên đặt vấn đề là cạnh tranh với bất cứ địa phương nào trong nước mà phải đi đầu, dẫn dắt và lan tỏa phát triển.
PGS.TS Trần Đình Thiên - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam chia sẻ tại Tọa đàm “Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới” ngày 22/10.
Bởi nếu Hà Nội đi đầu cả nước vẫn chưa đủ, chưa đảm bảo cho Việt Nam thoát khỏi tụt hậu. Hà Nội phải đảm bảo sứ mệnh dẫn dắt sức cạnh tranh của Việt Nam với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Đặc biệt, Hà Nội phải mở ra tầm nhìn mới, đua tranh, sánh vai với thế giới.
Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, xét về tổng thể, Hà Nội phải đánh giá lại tiềm năng lợi thế của Hà Nội. Những tiềm năng, lợi thế thay đổi như thế nào? có tính đặc sắc, đặc biệt, khác biệt ra sao? Khi nhận diện đúng lợi thế, thì cùng với việc nắm được xu thế, mới xác định được là những cái lựa chọn ưu tiên của Hà Nội là những gì?
Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói là mở ra không gian phát triển có nghĩa là Hà Nội cùng với cả nước chuyển sang một giai đoạn mới. Như vậy, mở ra không gian phát triển của Hà Nội chính là lợi thế đặc sắc, đặc biệt vô đối của Thủ đô.
Thực tế, hiện nay, không gian phát triển của Hà Nội vẫn chủ yếu ở mặt đất nên mới xảy ra những bất cập như ngập lụt, ùn tắc giao thông, giá nhà đất cao... Không gian này cần được giải quyết tất cả những ách tắc đang diễn ra. Cùng với đó, Hà Nội cần phải khẩn trương khai mở các không gian khác đó là: không gian các dòng sông, không gian trên cao, không gian ngầm, không gian số, không gian văn hóa.
Cụ thể, về không gian văn hóa, Hà Nội phải đi đầu, lan tỏa vùng văn hóa Bắc Kỳ, là đặc sắc của nhân loại, là cốt lõi của phát triển công nghiệp văn hóa, phát huy tối đa truyền thống, bản sắc văn hóa - lịch sử phong phú, hào hùng.
Về không gian các dòng sông, Hà Nội cần chú trọng công tác quy hoạch hai bờ sông Hồng không chỉ giải quyết bài toán giao thông mà còn mở ra cơ hội phát triển các khu đô thị sinh thái, không gian văn hóa và du lịch, biến dòng sông thành “trục xanh” biểu tượng của Thủ đô.
Một góc Khu công nghệ cao Hòa Lạc. Ảnh minh họa
Về không gian ngầm -một đặc trưng của đô thị hiện đại, văn minh để giải quyết những vấn đề đất đai. Không gian ngầm cần được đa dạng hóa về chức năng, từ hoàn thiện mạng lưới giao thông ngầm để giảm xung đột giao thông mặt đất và kết nối thông suốt giữa đường sắt đô thị, xe buýt với lối đi bộ, đến xây dựng bãi đỗ xe ngầm tập trung tại các khu trung tâm, nhà ga, bệnh viện, trường học nhằm giải quyết tình trạng thiếu chỗ đỗ, giảm chiếm dụng vỉa hè; đồng thời khai thác không gian dưới lòng đất cho trung tâm thương mại, văn hóa và các dịch vụ công cộng, vừa tạo điểm nhấn đô thị, vừa tối ưu hóa quỹ đất hiện hữu.
Một nhiệm vụ nữa là Hà Nội phải xây dựng được những trung tâm sáng tạo như Khu công nghệ cao Hòa Lạc. Đây là một thách thức rất lớn đối với Hà Nội, nhưng cũng là cơ hội để Hà Nội có ưu thế đua tranh với quốc tế về đổi mới sáng tạo. Để làm được việc này, cần cách tiếp cận mới, cần chiến lược phát triển mang toàn cầu.
"Tựu chung lại, Hà Nội cần xác định lại lợi thế, vị thế để hướng tới không chỉ là đầu tàu kinh tế của cả nước, mà còn là trung tâm đổi mới sáng tạo và giao lưu văn hóa của khu vực, góp phần đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045" - PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.
Kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo – nền tảng cho tăng trưởng bền vững
TS Nguyễn Minh Phong - nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội cho rằng, nếu coi công nghiệp và dịch vụ là hai “chân kiềng” truyền thống của kinh tế Hà Nội, thì tri thức và công nghệ phải trở thành “chân kiềng thứ ba” để bảo đảm sự ổn định và bền vững.
TS Nguyễn Minh Phong - nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội chia sẻ tại Tọa đàm “Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới” ngày 22/10.
Theo TS Nguyễn Minh Phong, Hà Nội có tiềm năng rất lớn để hình thành trung tâm kinh tế tri thức và công nghệ cao của cả nước, bởi đây là nơi hội tụ hơn 80% nhân lực khoa học, 70% trường đại học, hàng trăm viện nghiên cứu, trung tâm công nghệ, khu công nghệ cao Hòa Lạc. Thách thức của Hà Nội không phải là thiếu nghiên cứu khoa học, mà là thiếu cơ chế kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu – sản xuất – thị trường.
Để khắc phục điểm nghẽn này, TS Nguyễn Minh Phong đề xuất Hà Nội phải đầu tư mạnh vào mạng lưới trung tâm chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo, hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu mở phục vụ nghiên cứu – phát triển, đồng thời khuyến khích DN ứng dụng khoa học vào sản xuất và quản trị.
Cùng với đó, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh phải trở thành hai trụ cột song hành của kinh tế tri thức. “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ số trong quản lý đô thị, sản xuất và dịch vụ sẽ giúp Hà Nội nâng cao năng suất, giảm chi phí, đồng thời tạo ra ngành nghề mới. Bên cạnh đó, phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn, không phát thải sẽ giúp TP đạt được mục tiêu phát triển bền vững” – TS Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh.
Theo ông, để thúc đẩy kinh tế tri thức, Hà Nội cần phát triển thị trường chất xám – nơi nhà khoa học và DN có thể trao đổi, mua bán, chia sẻ công nghệ. TP cũng nên triển khai các chương trình “đặt hàng nghiên cứu” cho DN hoặc “đấu thầu đổi mới sáng tạo” cho các dự án công, qua đó thương mại hóa kết quả khoa học, rút ngắn khoảng cách từ ý tưởng đến thị trường.
Cần đột phá thể chế, hạ tầng số
Từ những phân tích trên, các chuyên gia thống nhất, Hà Nội cần tập trung vào 3 trụ cột chiến lược để kiến tạo mô hình tăng trưởng mới dựa trên tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Hoạt động sản xuất tại Khu công nghiệp Nội Bài, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng
Thứ nhất là đột phá thể chế. Hà Nội cần có cơ chế đặc thù để thử nghiệm mô hình phát triển mới – từ sandbox công nghệ, cơ chế tài chính linh hoạt, đến phân cấp mạnh trong quản lý đầu tư và khởi nghiệp sáng tạo. Cơ chế này sẽ tạo “không gian chính sách mở”, giúp các ý tưởng đột phá được thử nghiệm và nhân rộng nhanh chóng.
Thứ hai là hạ tầng thông minh và hạ tầng số. TP phải đầu tư mạnh vào dữ liệu mở, chính quyền điện tử, đô thị thông minh và giao thông công cộng hiện đại, kết nối liên vùng. Khi đó, Hà Nội không chỉ là trung tâm hành chính - chính trị mà còn là trung tâm công nghệ, sáng tạo của cả nước.
Thứ ba là nguồn nhân lực chất lượng cao và tinh thần sáng tạo. Phát triển con người không chỉ là đào tạo kỹ năng số, mà còn là khơi dậy tư duy sáng tạo, khát vọng đổi mới trong mọi tầng lớp từ doanh nhân, công chức, nhà khoa học đến người dân. Hà Nội cần cơ chế thu hút nhân tài, khuyến khích hợp tác quốc tế, đồng thời xây dựng môi trường sống và làm việc hấp dẫn cho lực lượng tri thức trẻ.
TS Nguyễn Đức Kiên khẳng định: “Đầu tư cho khoa học và công nghệ không phải là chi phí, mà là động lực tăng trưởng. Chỉ khi Hà Nội đặt tri thức vào trung tâm của chính sách, TP mới có thể đi nhanh và bền vững”.
Còn theo TS Nguyễn Minh Phong, Hà Nội phải trở thành trung tâm của kinh tế tri thức Việt Nam – nơi tri thức được thương mại hóa, công nghệ được lan tỏa và đổi mới sáng tạo trở thành văn hóa phát triển.
Hà Nội - trung tâm của mô hình tăng trưởng tri thức trong kỷ nguyên mới
Nhìn lại lịch sử hơn nghìn năm, Hà Nội luôn là nơi khởi nguồn của văn minh, trí tuệ và đổi mới. Trong kỷ nguyên kinh tế số và kinh tế tri thức, vai trò đó càng trở nên rõ nét hơn. Hà Nội không chỉ phải đi nhanh hơn, mà còn phải đi khác, đi bằng tri thức, công nghệ và con người sáng tạo.
Mục tiêu tăng trưởng 11%/năm không chỉ là thách thức, mà còn là lời hiệu triệu hành động, đòi hỏi sự quyết tâm của toàn bộ hệ thống chính trị, DN, viện, trường và người dân. Nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp về thể chế, hạ tầng và nhân lực, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu tiên phong của Việt Nam trong xây dựng mô hình tăng trưởng mới – thông minh, sáng tạo, và bền vững.
Một Thủ đô “văn hiến – kết nối toàn cầu – phát triển hài hòa và sáng tạo” không chỉ là tầm nhìn của Nghị quyết Đại hội XVIII, mà còn là khát vọng chung của hơn 10 triệu người dân Hà Nội hôm nay. Từ tri thức và công nghệ, Hà Nội sẽ viết tiếp hành trình trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của Việt Nam và khu vực – nơi mỗi ý tưởng đều có cơ hội trở thành động lực phát triển, và mỗi công dân đều được truyền cảm hứng kiến tạo tương lai.
Triển khai thi hành Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo
Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới
![[Live] Toạ đàm: Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới](https://resource.kinhtedothi.vn/resources2025/1/users/58/5cd643c7ec1c6142380d-1761093564.jpg)
