Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục được xác định là đô thị đặc biệt

Tại phiên họp, các thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đọc Tờ trình Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị, và Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình đọc Tờ trình Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính. Đây là hai nội dung có mối liên hệ chặt chẽ, tác động trực tiếp đến cấu trúc không gian phát triển, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hai cấp và định hướng quản trị quốc gia trong giai đoạn mới.

Trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết về phân loại đô thị - một nội dung được đánh giá là mang tính nền tảng cho công tác quy hoạch, quản lý và phát triển đô thị trong bối cảnh mới, Bộ trưởng Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo Nghị quyết được xây dựng trên cơ sở quán triệt đầy đủ chủ trương của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 06 của Bộ Chính trị về phát triển đô thị bền vững và các kết luận mới của Trung ương liên quan đến sắp xếp đơn vị hành chính, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Tờ trình có điểm đáng lưu ý việc đổi mới cách tiếp cận trong phân loại đô thị, thay vì gắn đô thị với một đơn vị hành chính cụ thể như trước đây, dự thảo xác định đô thị trên cơ sở không gian phát triển, tính chất, chức năng, vai trò và vị trí trong hệ thống đô thị quốc gia, phản ánh đúng thực tiễn đô thị hóa lan tỏa, đa trung tâm và liên kết vùng ngày càng rõ nét.

Hệ thống đô thị quốc gia được sắp xếp lại, rút gọn từ 6 loại xuống còn 4 loại: Đô thị đặc biệt, đô thị loại I, loại II và loại III. Việc rút gọn này không chỉ nhằm đơn giản hóa quản lý mà còn thể hiện rõ hơn vai trò, vị trí của từng đô thị trong hệ thống quốc gia và cấp tỉnh. Trong đó, Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục được xác định là đô thị đặc biệt, còn các thành phố trực thuộc Trung ương được xếp là đô thị loại I.

Cùng với đó, dự thảo Nghị quyết đã tinh gọn hệ thống tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đô thị, tập trung vào ba nhóm tiêu chí lớn: Vai trò - vị trí - điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; mức độ đô thị hóa; trình độ phát triển hạ tầng, tổ chức không gian đô thị.

Cũng theo dự thảo, Bộ Xây dựng thực hiện thẩm quyền công nhận đô thị loại I, trong khi UBND cấp tỉnh được giao công nhận đô thị loại II và loại III trong phạm vi địa phương. Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ tăng tính chủ động cho địa phương, đồng thời giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản trị đô thị.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, dự thảo Nghị quyết đã được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn nhưng vẫn bảo đảm quá trình tổng kết thực tiễn, lấy ý kiến rộng rãi của các bộ, ngành, địa phương và chuyên gia. Chính phủ đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua Nghị quyết để tạo cơ sở pháp lý ổn định, lâu dài cho công tác phát triển đô thị trong giai đoạn mới.

Trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình khẳng định, sự cần thiết ban hành Nghị quyết xuất phát từ yêu cầu đổi mới tư duy về xây dựng hệ thống đơn vị hành chính theo Kết luận số 212 của Bộ Chính trị, cũng như những biến động lớn về số lượng, quy mô đơn vị hành chính sau đợt sắp xếp năm 2025. Trong bối cảnh đó, các tiêu chuẩn hiện hành tại Nghị quyết số 1211 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bộc lộ nhiều điểm không còn phù hợp, cần được điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước.

Dự thảo Nghị quyết mới gồm 3 chương, 12 điều. Một trong những nội dung trọng tâm là xây dựng lại hệ thống tiêu chuẩn đối với các loại đơn vị hành chính, bảo đảm vừa kế thừa quy định hiện hành, vừa có điều chỉnh phù hợp với bối cảnh mới.

Đối với đơn vị hành chính nông thôn, dự thảo tiếp tục giữ các tiêu chuẩn về quy mô dân số và diện tích tự nhiên; bổ sung tiêu chuẩn về định hướng phát triển kinh tế - xã hội theo hướng nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững.

Đối với đơn vị hành chính đô thị, tiêu chuẩn đối với thành phố trực thuộc Trung ương được nâng lên cả về quy mô dân số, diện tích tự nhiên lẫn yêu cầu về vị trí, chức năng và trình độ phát triển hạ tầng đô thị. Tỷ lệ đô thị hóa tối thiểu được xác định từ 45% trở lên; tỷ lệ phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã được điều chỉnh theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với thực tiễn sau sắp xếp.

Đối với phường, dự thảo Nghị quyết điều chỉnh mạnh về quy mô dân số, tăng gấp hai đến ba lần so với trước, trong khi vẫn giữ tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối thiểu. Đáng chú ý, dự thảo không quy định phường phải gắn với loại đô thị cụ thể, thể hiện rõ quan điểm không giới hạn đô thị là một đơn vị hành chính, phù hợp với định hướng chung của Trung ương...

Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, cần thống nhất nguyên tắc, việc ban hành hai nghị quyết là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu quản lý, phát triển kinh tế - xã hội, chứ không phải ban hành để sắp xếp tiếp, chia tách, sáp nhập tiếp đơn vị hành chính. "Chúng ta vừa sắp xếp tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và hiện đang có 34 tỉnh, thành phố... Hiện nay Đảng, Nhà nước chưa có chủ trương sắp xếp tiếp đơn vị hành chính trong những năm tới" - Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định.

Sau phần phát biểu ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua về mặt nguyên tắc với cả hai nghị quyết này, giao cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục hoàn thiện dự thảo, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để ban hành.