Hà Tĩnh: tôn vinh công trạng Hoàng giáp Vũ Diệm

Mảnh đất Hà Tĩnh sản sinh ra nhiều danh nhân khoa bảng, nhiều bậc hiền tài có công trạng to lớn đối với đất nước, quê hương. Trong đó có Hoàng giáp Vũ Diệm, cuộc đời và sự nghiệp của ông là biểu tượng sáng ngời về trí tuệ, đức độ và lòng phụng sự Nhân dân. 

Vũ Diệm (có tài liệu chép là Võ Diệm) sinh năm Ất Dậu (1705), niên hiệu Chính Hòa thứ 26 tại làng Thổ Vượng, huyện Thiên Lộc, nay là xã Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ông xuất thân trong một gia đình khoa bảng, thân phụ là Vũ Tuyển, đỗ Hương giải, từng làm Tri phủ rồi Tham nghị Hưng Hóa, nổi tiếng thanh liêm, chính trực.

Từ nhỏ, Vũ Diệm nổi tiếng thông minh, hiếu học, năm lên 13 tuổi dự các kỳ khảo hạch đều đỗ đầu. Năm Kỷ Dậu (1729), Vũ Diệm thi Hương đỗ Giải nguyên; đến năm Vĩnh Khánh thứ 4 (1732) tiếp tục đỗ đầu kỳ thi Hương lần nữa, được bổ làm Thị nội văn chức. Đến khoa Kỷ Mùi (1739), ông vào thi Hội, đỗ ba trường, vào thi Đình được ban danh hiệu Đình nguyên Hoàng giáp - vinh dự lớn lao của bậc sĩ tử. 

Sau khi đỗ đạt, Vũ Diệm được bổ làm Hàn lâm Thị chế, rồi Đông các Hiệu thư, sau đó sung bộ tham mưu, giúp Tổng binh Hải An dẹp loạn do Nguyễn Cừ cầm đầu. Lập công lớn, ông được thăng Đông các Đại học sĩ, rồi Thiêm sai phủ liêu ứng vụ trong phủ Chúa Trịnh. Sau đó, ông lại chỉ huy quân dẹp loạn ở Quỳnh Lưu (Nghệ An) do Ngô Vũ Xương, Nông Văn Huy cầm đầu. Sau khi lập chiến công, được thăng chuyển làm Đốc đồng Kinh Bắc. 

Trong thời gian trấn nhậm Nghệ An, khi vùng Hưng Nguyên bị bão lụt lớn, Vũ Diệm không rời đi mà ở lại cùng dân đào kênh, chống úng, cứu đói, ngày đêm không quản vất vả. Nhân dân cảm phục tôn kính gọi ông là “Quan Hoàng” - biểu tượng của vị quan thanh liêm, gần dân, thương dân.

Sống trong thời loạn, giữ chức vụ cao trong triều, nhưng Vũ Diệm vẫn thanh liêm, chính trực, lấy đạo nghĩa làm trọng. Ông quan niệm người làm quan phải “lấy dân làm gốc”, phải học để hành, để giúp đời. Hình ảnh người Hoàng giáp tài hoa, tận tụy, giản dị ấy trở thành tấm gương sáng cho hậu thế.

Với những đóng góp to lớn cho đất nước, Nhân dân, sau khi mất Vũ Diệm được lập đền thờ tại quê hương và một số nơi ông từng nhậm chức. Ngày 8/8/2005, Nhà thờ Hoàng giáp Vũ Diệm được UBND tỉnh Hà Tĩnh xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. 

Kỷ niệm 320 năm năm sinh Hoàng giáp Vũ Diệm (1705 - 2025) là dịp để Đảng bộ, Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh nói chung, vùng quê Can Lộc và gia đình, dòng họ nói riêng tri ân bậc hiền tài, khơi dậy, gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống quê hương. Cuộc đời và sự nghiệp của Hoàng giáp Vũ Diệm mãi tỏa sáng trí tuệ, nhân nghĩa, lòng trung hiếu bao dung, trở thành niềm tự hào để các thế hệ hôm nay và mai sau nỗ lực phấn đấu vươn lên đóng góp công sức, trí tuệ, xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.