Đền Chợ Củi được xây dựng từ thời nhà Lê, thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh, Ngũ vị tôn quan và Quang Hoàng Mười, được dân gian truyền tụng rất linh thiêng, huyền bí. Đây là công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, cổ kính và được xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia vào năm 1993.
Trước năm 2013, đền Chợ Củi do UBND xã Xuân Hồng và một số hộ dân xung quanh khu vực đền tự quản lý, hoạt động tín ngưỡng chủ yếu còn mang tính tự phát. Đến năm 2014, UBND huyện Nghi Xuân thành lập Ban Quản lý Di tích đền Chợ Củi, gồm: 1 Trưởng ban, 2 phó Trưởng ban, trong đó ông Nguyễn Sỹ Quý làm thủ nhang và là Phó Trưởng ban.
Tuy nhiên, qúa trình hoạt động Ban Quản lý Di tích đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập về công tác quản lý nhân sự, tài chính, sử dụng tiền công đức, công tác đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông…Để công tác quản lý di tích lịch sử cấp Quốc gia đền Chợ Củi phát huy hiệu quả, UBND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị thanh tra, chấn chỉnh và xử lý dứt điểm những tồn tại.
Tại kết luận thanh tra số 07/KL-UBND của UBND tỉnh ngày 5/1/2024 khẳng định: Ban Quản lý di tích đền Chợ Củi không thể hiện được vai trò quản lý, không thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ như trong đề án được UBND tỉnh Hà Tĩnh phê duyệt.
Quá trình hoạt động, Ban Quản lý di tích chưa đảm bảo công tác quản lý về nhân sự, việc phân công nhiệm vụ chưa kịp thời, không thực hiện đầy đủ việc ký hợp đồng lao động và các chế độ đối với người lao động; là đơn vị sự nghiệp có thu nhưng hằng năm đơn vị chưa lập dự toán và báo cáo quyết toán tài chính, sổ sách và chứng từ kế toán chưa thực hiện đầy đủ theo quy định.
Số tiền công đức của gia đình “thủ nhang” thu được từ năm 2014 đến hết 31/12/2022 là 37,124 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến thời điểm thanh tra, hộ “thủ nhang” còn nợ số tiền 3 tỷ đồng. Ngoài ra, kết luận thanh tra cũng đã chỉ ra một số tồn tại về bãi đỗ xe, khu dịch vụ còn lộn xộn, tắc nghẽn giao thông, nguy cơ cháy nổ rất cao và ảnh hưởng đến an ninh trật tự xung quanh khu vực đền.
Sau kết luận thanh tra, UBND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị các Sở, ngành liên quan, UBND huyện Nghi Xuân khắc phục, giải quyết dứt điểm những tồn tại, hạn chế, tăng cường công tác quản lý nhà nước nhằm phát huy tốt các giá trị của di tích đền Chợ Củi, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của người dân; tiến hành kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan, đồng thời chấm dứt việc khoán công tác quản lý tiền công đức đối với hộ gia đình thủ nhang (đến hết ngày 5/1/2024).
Đối với gia đình “thủ nhang”, Nguyễn Sỹ Qúy UBND tỉnh đề nghị phải chấm dứt việc chiếm hữu, quản lý khu vực nội tự của đền Chợ Củi, bàn giao cho Ban Quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân chậm nhất là ngày 15/1/2024. Nếu gia đình “thủ nhang” không thực hiện bàn giao theo đúng thời hạn, UBND huyện Nghi Xuân sẽ tổ chức cưỡng chế và thực hiện quản lý toàn bộ di tích đền Chợ Củi theo quy định của pháp luật.
