Di tích Hải Vân Quan được xây dựng từ đời nhà Trần và được trùng tu dưới thời vua Minh Mạng (1826) dưới dạng cửa ải phòng thủ. Công trình nằm ở độ cao 490m so với mực nước biển trên vùng giáp ranh giữa thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế và phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng.
Đây là di tích có nhiều giá trị về mặt lịch sử và kiến trúc nghệ thuật. Phía bắc của cổng Hải Vân Quan hướng về Thừa Thiên - Huế đề ba chữ "Hải Vân Quan", phía nam hướng về TP Đà Nẵng đề "Thiên hạ đệ nhất hùng quan". Đây không chỉ là vị trí phòng thủ quan trọng của cửa ngõ phía nam Kinh thành Huế mà còn là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam.
Tuy nhiên, trong thời gian qua, Hải Vân Quan xuống cấp nghiêm trọng vì chưa được phân định địa giới hành chính giữa tỉnh Thừa Thiên - Huế và TP Đà Nẵng. Do đó, trách nhiệm bảo vệ cũng không rõ thuộc về bên nào.
Việc Hải Vân Quan được xếp hạng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia sẽ tạo cơ sở cho việc phục hồi, tu bổ, tôn tạo cũng như phát huy giá trị danh thắng được mệnh danh là Thiên hạ đệ nhất hùng quan này.
