Hành trình báo chí số: Cá nhân hóa để giữ chân độc giả

Từ hành trình tiếp cận người đọc đến chăm sóc độc giả trung thành, cá nhân hóa được nhìn nhận không chỉ là xu hướng mà còn là lối đi tất yếu để báo chí tồn tại và phát triển bền vững.

Trong tham luận tại phiên thảo luận, ông Bùi Trung Hiếu - chuyên gia công nghệ thông tin đến từ Công ty TNHH Giải pháp phần mềm MFITE nhận định rằng, trong bối cảnh thông tin bùng nổ hiện nay, cá nhân hóa nội dung đang trở thành một nhu cầu bắt buộc đối với báo chí và truyền thông số. Theo ông Hiếu, 3 nguyên nhân lớn đang thúc đẩy xu hướng này phát triển mạnh mẽ. Đó là sự gia tăng dữ liệu người dùng, áp lực cạnh tranh từ mạng xã hội và yêu cầu nâng cao trải nghiệm cá nhân hóa nhằm tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh.

Lượng dữ liệu người dùng phát sinh từ báo chí điện tử, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến đang ở mức khổng lồ, khiến các phương pháp phân phối nội dung truyền thống không còn phù hợp. Người dùng hiện nay kỳ vọng được phục vụ theo sở thích, nhu cầu và thói quen riêng. Trong khi đó, các nền tảng như Facebook hay TikTok đã cá nhân hóa trải nghiệm từ lâu, khiến độc giả quen với việc được "gợi ý đúng gu", còn báo chí vẫn phần lớn theo mô hình phát nội dung đại trà. Sự chênh lệch này đang khiến báo chí mất đi sự chủ động trong cuộc cạnh tranh giữ chân độc giả.

Quan trọng hơn, việc cá nhân hóa còn mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc giữ chân người dùng. Khi nội dung hiển thị phù hợp, độc giả sẽ ở lại lâu hơn, truy cập thường xuyên hơn, kéo theo các chỉ số quan trọng như lượt xem, thời gian trên trang, tỷ lệ tương tác đều tăng. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị thương hiệu mà còn thúc đẩy doanh thu quảng cáo - một nguồn lực sống còn của báo chí số.

Theo ông Bùi Trung Hiếu, hiện nay có 4 hướng tiếp cận chính trong quá trình cá nhân hóa nội dung. Một là cá nhân hóa chủ động, khi người dùng tự cung cấp thông tin về sở thích, hệ thống sẽ đưa ra các gợi ý phù hợp. Hai là cá nhân hóa thụ động, tức hệ thống theo dõi hành vi người dùng để đề xuất nội dung, hình thức này đang rất phổ biến vì có độ chính xác cao. Ba là cá nhân hóa theo ngữ cảnh và xu hướng, khi nội dung được điều chỉnh theo thời điểm, địa điểm hoặc các chủ đề "nóng" trong cộng đồng. Và cuối cùng là cá nhân hóa bằng trí tuệ nhân tạo và học máy, cho phép hệ thống tự động phân tích và đưa ra gợi ý riêng biệt cho từng người đọc, giúp mỗi độc giả có một trải nghiệm hoàn toàn cá nhân hóa, không trùng lặp.

Quá trình áp dụng cá nhân hóa, theo ông Hiếu cần triển khai theo từng bước. Ban đầu, các tòa soạn có thể sử dụng mô hình gợi ý đơn giản để thu thập dữ liệu người dùng. Khi đã tích lũy được lượng dữ liệu đủ lớn, có thể huấn luyện mô hình học máy để thực hiện cá nhân hóa theo nhóm. Và sau cùng, tiến tới cá nhân hóa một - một, nơi mỗi độc giả sẽ nhận được nội dung phù hợp nhất theo thời gian thực. Điều đáng chú ý là rào cản về chi phí công nghệ - từng là vấn đề lớn thì hiện nay đã giảm đáng kể, cho phép các tòa soạn có thể triển khai nếu có chiến lược đầu tư phù hợp.

Ở góc độ người làm báo, nhà báo Lê Xuân Trung - Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi trẻ nhận định rằng, trong thời đại số, làm báo không chỉ còn là sản xuất nội dung, mà là hành trình đi tìm độc giả. Khác với trước đây, khi người đọc chủ động tìm đến báo chí, thì nay, chính báo chí phải chủ động tiếp cận và giữ chân người đọc, đặc biệt là nhóm độc giả trung thành - những người quay lại thường xuyên, gắn bó với sản phẩm và sẵn sàng trở thành cộng đồng ủng hộ lâu dài.

Theo ông Trung, để phục vụ tốt độc giả, trước hết phải hiểu rõ họ là ai, đang ở đâu, có đặc điểm nhân khẩu học ra sao và thói quen đọc như thế nào. Từ đó mới có thể xây dựng nội dung phù hợp và chiến lược tương tác hiệu quả. Quá trình này cần được thực hiện qua ba bước căn bản: khảo sát, phân loại và chăm sóc độc giả. Trong đó, khảo sát được thực hiện qua bảng hỏi trực tiếp trên báo điện tử, sau đó phân loại độc giả theo độ tuổi, giới tính, phương thức truy cập, thiết bị sử dụng. Từ cơ sở dữ liệu này, các bộ phận chuyên trách sẽ xây dựng kế hoạch chăm sóc độc giả như gửi bản tin định kỳ, gợi ý nội dung theo sở thích, tạo chương trình tương tác, khuyến khích phản hồi và đặc biệt là xây dựng chính sách dành riêng cho độc giả thành viên.

Nhà báo Lê Xuân Trung cũng đề xuất cần phân chia độc giả theo mức độ trung thành để có cách tiếp cận phù hợp. Ban đầu là độc giả vô danh, tức những người truy cập không định kỳ và chưa để lại dấu vết nhận diện. Sau đó là độc giả thường xuyên, là nhóm ghé thăm hàng tuần. Tiếp đến là độc giả trung thành - những người truy cập hàng ngày và có xu hướng tương tác nhiều hơn. Cuối cùng là độc giả thành viên - người dùng đã đăng ký tài khoản, cung cấp thông tin cá nhân và sẵn sàng tham gia vào cộng đồng bạn đọc của báo.

Mục tiêu cuối cùng là chuyển hóa dần từ độc giả vô danh sang thành viên trung thành - như cách mà các doanh nghiệp chăm sóc khách hàng trung thành, và thậm chí còn hơn thế nữa.

Cũng theo ông Trung, ở giai đoạn phát triển hiện nay, cá nhân hóa không chỉ là kỹ thuật gợi ý nội dung, mà còn là chiến lược dài hạn để xây dựng mối quan hệ hai chiều với người đọc. Việc "gửi đúng người - đúng nội dung - đúng thời điểm" là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Điều khó hơn và cũng là mục tiêu cao nhất, chính là tạo dựng sự tin tưởng, thói quen gắn bó của độc giả, thông qua việc chăm sóc, lắng nghe và phản hồi thường xuyên.

Từ những chia sẻ tại phiên 9, có thể thấy rõ rằng hành trình của báo chí số không chỉ là số hóa quy trình sản xuất hay nâng cấp nền tảng công nghệ, mà quan trọng hơn là thay đổi tư duy phục vụ. Từ chỗ phát nội dung đại trà sang phục vụ từng người đọc cụ thể, từ chỗ tập trung vào lưu lượng sang tập trung vào chất lượng tương tác, từ chỗ đơn phương phát ngôn sang đối thoại hai chiều - tất cả đang đòi hỏi báo chí phải thay đổi toàn diện.