Hành vi cố tình tung tin giả về mưa lũ có thể bị xử lý hình sự 

Tin giả lan nhanh, người dùng “vô tình” tiếp tay

Đầu tháng 11 vừa qua, Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự TP Huế đã có công văn yêu cầu chấn chỉnh hoạt động đăng tải thông tin về tình hình thiên tai trên mạng xã hội và một số phương tiện truyền thông. Theo đó, bên cạnh những thông tin kịp thời phản ánh diễn biến mưa lũ, công tác cứu trợ, góp phần quan trọng trong phòng chống thiên tai, cơ quan chức năng cũng phát hiện một số trang mạng xã hội đăng tải hình ảnh, nội dung sai sự thật, phóng đại mức độ ảnh hưởng của mưa lũ, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo, điều hành.

Không chỉ ở Huế, thời gian qua, Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Công an Đăk Lăk đã phát hiện 52 tài khoản mạng xã hội đăng tải, chia sẻ thông tin, hình ảnh, video chưa được kiểm chứng, thiếu dữ liệu, có dấu hiệu sai sự thật.

Các tài khoản này lợi dụng tình hình mưa lũ diễn biến phức tạp tại các xã phía Đông Đăk Lăk (Phú Yên cũ) để tung tin thất thiệt, đăng hình ảnh cắt ghép lên mạng xã hội, gây hoang mang. Cảnh sát đã gọi hỏi, răn đe và yêu cầu cam đoan, cam kết 17 trường hợp; xử phạt hành chính 5 trường hợp với tổng số tiền 37,5 triệu đồng. Phòng An ninh mạng cũng yêu cầu 30 tài khoản gỡ bài viết sai sự thật.

Trước đó, mạng xã hội lan truyền video một phụ nữ chia sẻ "một xã chết hàng trăm người". Lãnh đạo UBND tỉnh Đăk Lăk và xã Hòa Thịnh đã bác bỏ thông tin này. Làm việc với cảnh sát, người phụ nữ cho biết trong lúc đi tiếp tế, cứu trợ bà con vùng lũ, thấy nhiều cảnh thương tâm và "nghe người này người kia đồn" nên chia sẻ khi chưa kiểm chứng, không kiểm soát được cảm xúc. Bà không biết việc mình nói bị ghi hình rồi đưa lên mạng.

Trong guồng quay của mạng xã hội, thông tin thường được tiếp nhận và chia sẻ theo cảm xúc. Không ít người chia sẻ tin chỉ dựa trên tiêu đề giật gân mà không kiểm chứng, vô tình trở thành mắt xích lan truyền tin giả.

Trao đổi với PV Báo Kinh tế & Đô thị, luật sư Phạm Ngọc Hải, Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng, cho biết: hành vi đăng tải hoặc chia sẻ thông tin sai sự thật diễn ra khi người dùng “biết hoặc không có căn cứ để xác thực nhưng vẫn lan truyền nội dung chưa được kiểm chứng”. Hành vi này xâm phạm trực tiếp quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, đồng thời gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự.

“Luật An ninh mạng năm 2018 nghiêm cấm hành vi đưa thông tin sai sự thật gây ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế – xã hội hoặc gây khó khăn cho cơ quan nhà nước. Đây là hành vi nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tin của người dân”- luật sư Hải nhấn mạnh.

Luật sư Hải cũng cho rằng tin giả không chỉ đơn thuần là thông tin sai lệch mà còn có thể trở thành “chất xúc tác cho các xung đột xã hội”, đặc biệt trong các thời điểm nhạy cảm như thiên tai, bầu cử, dịch bệnh hoặc các vụ việc liên quan đến an ninh trật tự.

Luật sư Hải phân tích: “Tin giả có sức lan tỏa gấp nhiều lần tin thật bởi nó đánh vào tâm lý tò mò và cảm xúc mạnh của người dùng mạng xã hội. Chỉ cần một thông tin xuyên tạc được chia sẻ rộng rãi, nó có thể làm thay đổi nhận thức của hàng nghìn, thậm chí hàng triệu người trong thời gian rất ngắn. Hậu quả không chỉ dừng lại ở việc một cá nhân bị xúc phạm mà có thể gây ra làn sóng bất mãn, kích động và chia rẽ cộng đồng.”

Luật sư Hải cảnh báo thêm: việc tiếp tay lan truyền tin giả – dù vô tình hay cố ý – đều có thể bị xử lý theo pháp luật, bởi “pháp luật không phân biệt người phát tán vì mục đích xấu hay vì thiếu hiểu biết; chỉ cần hành vi gây hậu quả thì đều phải chịu trách nhiệm”.

Tài khoản ảo không còn là “vùng an toàn”

Theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, xuyên tạc trên mạng xã hội có thể bị phạt 10-20 triệu đồng và buộc gỡ bỏ nội dung vi phạm. Trong trường hợp nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 288 Bộ luật Hình sự, mức phạt tù tối đa 7 năm hoặc phạt tiền lên đến 1 tỷ đồng.

Luật cũng quy định rõ: người chia sẻ lại tin giả cũng bị xử lý tương tự người đăng tải ban đầu. Đây là điểm nhiều người dùng không hề hay biết. Không ít người tin rằng dùng tài khoản ảo sẽ giúp họ né tránh được trách nhiệm. Tuy nhiên, Nghị định 147/2024/NĐ-CP yêu cầu các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới phải xác thực tài khoản bằng số điện thoại của người dùng tại Việt Nam. Khi các thuê bao đã được định danh, tài khoản ảo không còn là lá chắn cho hành vi vi phạm.

Luật sư Phạm Ngọc Hải khẳng định: “Dù dùng tên giả hay tài khoản ảo, cơ quan chức năng hoàn toàn có thể xác định danh tính thật bằng biện pháp nghiệp vụ. Không ai có thể ẩn mình mãi sau một cái tên ảo.” Người dân chỉ nên chia sẻ thông tin từ nguồn đáng tin cậy. Không lan truyền thông tin giật gân, thiếu kiểm chứng. Phối hợp báo cáo nội dung sai sự thật cho cơ quan chức năng. Tôn trọng pháp luật và tôn trọng quyền lợi của người khác trên không gian mạng.

Trong xã hội số, mỗi hành động trên mạng đều để lại dấu vết. Một cú nhấp chuột có thể mang lại giá trị tích cực, nhưng cũng có thể gây ra tổn hại khôn lường. Tin giả chỉ tồn tại khi có người tiếp tay. Vì vậy, để xây dựng một không gian mạng văn minh và an toàn, mỗi người dùng cần tỉnh táo, trách nhiệm và ý thức hơn trước khi “chia sẻ”.

Ngày 23/11, Bộ Công an phát cảnh báo về tình trạng tin giả, video, hình ảnh AI ngụy tạo trên mạng xã hội liên quan đến mưa lũ miền Trung. Theo Bộ Công an, bên cạnh thông tin tích cực, chia sẻ với khó khăn bà con vùng lũ, xuất hiện các trường hợp thay vì đồng cảm, lại lợi dụng sự việc phát tán các thông tin sai sự thật.

Đặc biệt là tin giả tạo bởi AI với tần suất liên tục nhằm mục đích xuyên tạc, công kích chính quyền, lực lượng chức năng trong công tác khắc phục, xử lý. Một số khác lợi dụng tình hình, bịa đặt thông tin hàng nghìn người thiệt mạng, hàng chục nghìn người chưa được ứng cứu để câu view, kêu gọi ủng hộ nhằm trục lợi.

Bộ Công an đánh giá hành vi này "gây nhiễu loạn thông tin, phức tạp tình hình, gây hoang mang đối với người dân, đặc biệt là bà con vùng lũ lụt". Cũng theo Bộ Công an, những thông tin giả này lan truyền rất nhanh, vượt xa khả năng tiếp cận của thông tin chính thống, làm ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức của người dân và gây khó khăn cho công tác chỉ đạo, điều hành của các lực lượng tại hiện trường.

Bộ Công an khuyến cáo mỗi người dùng hãy thật tỉnh táo khi xem và chia sẻ thông tin. Đồng thời cần lên án mạnh mẽ hành vi tung tin thất thiệt, lợi dụng AI ngụy tạo nội dung gây hoang mang dư luận, cản trở những nỗ lực cứu trợ đang được triển khai từng giờ của lực lượng chức năng. Ngoài ra tích cực chung tay lan tỏa những thông tin chính xác, góp phần hỗ trợ bà con vùng lũ vượt qua giai đoạn khó khăn này.

"Đối với các hành vi trực tiếp hay tiếp tay đưa tin sai sự thật, lực lượng công an đang triển khai đồng bộ các biện pháp công tác nghiệp vụ và kỹ thuật để phát hiện, rà quét, xác minh.

Những trường hợp chia sẻ do thiếu hiểu biết được nhắc nhở hoặc xử phạt theo quy định. Riêng các đối tượng cố tình tung tin giả, xuyên tạc, gây hậu quả nghiêm trọng hoặc nhằm mục đích chống phá sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, kể cả xử lý hình sự" - Bộ Công an nhấn mạnh.