Chuyên gia y tế khuyến cáo, việc sử dụng thảo dược tràn lan, bừa bãi không có hướng dẫn cụ thể của người có chuyên môn rất dễ dẫn tới những hậu quả khôn lường.
Nhiều ca ngộ độc vì tự dùng rượu ngâm thảo dược
Mới đây, Bệnh viện (BV) Đa khoa tỉnh Điện Biên đã tiếp nhận và điều trị cho 2 bệnh nhân trong một gia đình bị ngộ độc củ ấu tàu. Theo lời kể của gia đình, khi đang ăn cơm tối cùng gia đình, các bệnh nhân có uống nhầm 3 chén rượu ngâm củ ấu tàu. Sau một giờ, bệnh nhân nôn nhiều, tê lưỡi, khó chịu và được đưa vào viện. Qua khi thăm khám lâm sàng, các bác sĩ chẩn đoán, bệnh nhân bị ngộ độc aconitin do uống rượu ngâm củ ấu tàu với tình trạng rối loạn nhịp tim nặng. Bệnh nhân được điều trị thải độc, sử dụng thuốc chống loạn nhịp.
Theo bác sĩ Hồ Duy Khánh - Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, BV Đa khoa tỉnh Điện Biên, củ ấu tàu (còn gọi là phụ tử, ô đầu, củ gấu rừng) là vị thuốc có độc tính, thường được ngâm thành rượu thuốc để xoa bóp. Tuy nhiên, đã có không ít trường hợp người dân bị ngộ độc do uống rượu ngâm củ ấu tàu.
“Chất độc aconitin trong rễ và củ ấu tàu rất độc. Do đó, người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng nấu cháo hay uống rượu ngâm củ ấu tàu. Nếu chẳng may nuốt phải các triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện sớm, người bệnh có cảm giác tê bì quanh miệng, môi, lưỡi, đầu chi, nôn. Trường hợp nặng hơn là các rối loạn tim mạch, thần kinh nguy hiểm đến tính mạng như rối loạn nhịp tim, co giật, tụt huyết áp dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu không được cấp cứu kịp thời” – bác sĩ Khánh lưu ý.
Trước đó, vào đầu tháng 5, Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai đã điều trị cho hai bệnh nhân nam giới 50 tuổi và 60 tuổi nhập viện do bị ngộ độc sau khi uống một loại rượu ngâm với rễ cây tự đào trên rừng về để chữa đau lưng, đau khớp gối. Trong đó, có trường hợp ông Trương Văn Đ. (60 tuổi, ở Nghệ An). Trước nhập viện, nghe theo lời mách của một “bà dân tộc”, ông Đ. lên rừng đào rễ cây về ngâm rượu uống chữa bệnh xương khớp tại nhà.
Sau 10 ngày sử dụng rượu tự ngâm khoảng 50 ml/ngày, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng chóng mặt, choáng váng, buồn nôn, huyết áp tăng cao. Bệnh nhân được gia đình đưa đến bệnh viện địa phương cấp cứu nhưng tình trạng càng tăng nặng, xuất hiện cơn co quắp chân tay khoảng 30 phút nên bệnh nhân đã được chuyển lên tuyến cao hơn và tiếp tục được chuyển đến Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai (Hà Nội).
Cũng bị ngộ độc do uống rượu ngâm rễ cây rừng đang điều trị tại Trung tâm Chống độc là bệnh nhân Lê Bá T. (50 tuổi, ở Nghệ An). Khoảng 5 ngày trước khi phải nhập viện, bệnh nhân T. uống rượu ngâm rễ cây rừng theo lời mách để chữa bệnh xương khớp, liều dùng khoảng 150 ml/ngày.
Không nên tùy tiện sử dụng
TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai cho biết, 2 bệnh nhân trên sau khi uống được 5 ngày đều có biểu hiện chóng mặt, buồn nôn, ù tai, khó thở, thở nhanh và đến viện trong tình trạng toan chuyển hóa nặng, hôn mê, có tổn thương não.
Xét nghiệm mẫu rượu bệnh nhân mang đến và xét nghiệm máu của bệnh nhân phát hiện Salicylate có nguồn gốc từ rễ cây. Đây là một loại thuốc giảm đau có trong nhiều loại cây cỏ tự nhiên, có thể được dùng để chữa giảm đau, tuy nhiên nó có độc tính nhất định nếu việc kiểm soát không đảm bảo về liều lượng, cách dùng. Do đó, nếu người dân uống các loại rượu ngâm một cách “thoải mái” như thế này rất dễ bị ngộ độc.
Đây là hai trường hợp dễ phát hiện, có thể xử lý được, tuy nhiên sẽ có nhiều trường hợp phức tạp khác bởi trong tự nhiên có quá nhiều hợp chất, các chất khác nhau mà chúng ta không biết. Ngộ độc Salicylate có thể dẫn đến những hậu quả nặng nề cho sức khỏe. Bệnh nhân chóng mặt, buồn nôn, ù tai, co giật, hôn mê, tụt huyết áp, có tổn thương não và tổn thương thận, rất dễ bị tử vong.
“Hiện nay việc ngâm rượu để xoa bóp và uống tại nhà rất phổ biến. Để đảm bảo an toàn khi sử dụng, bác sĩ khuyến cáo, dù là thảo dược nhưng cũng là thuốc bởi trong đó có nhiều hoạt chất khác nhau mà chúng ta không biết hết được. Do đó, việc ngâm hàm lượng bao nhiêu, sử dụng như thế nào cũng cần có sự tư vấn của bác sĩ. Nếu chúng ta sử dụng một cách vô tư, thoải mái như hiện nay thì rất dễ gây ngộ độc, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của chính mình và người thân” - TS Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo.
Theo các chuyên gia y tế, việc ngâm rượu từ thực vật cũng như động vật cũng phải có sự chỉ định của các bác sĩ đông y. Rượu thuốc phải uống như thuốc, uống theo chỉ định và với liều lượng nhất định. Với các loài cây, con vật, côn trùng, nếu dùng đúng sẽ là vị thuốc hay. Ngược lại, nếu dùng bừa bãi không đúng cách thì sẽ gây độc, nhất là với loài cây, cỏ hoang dã thường có chứa độc tố tác hại lên thần kinh, tim mạch, hô hấp…, thậm chí dẫn đến tử vong.
Rượu ngâm an toàn cần tuân thủ 2 yếu tố. Đó là rượu phải rõ nguồn gốc, đúng độ và nguyên liệu ngâm rượu phải rõ ràng, đúng tên, đúng loại, có nguồn gốc, không chứa độc tố. Người dân tuyệt đối không được dùng rượu chứa cồn công nghiệp (methanol) không rõ nguồn gốc để ngâm. Khi có biểu hiện ngộ độc rượu ngâm với rễ hay củ cây rừng, cần nhanh chóng gây nôn cho bệnh nhân, sau đó khẩn trương đưa tới BV cấp cứu. Gia đình tuyệt đối không để người bị ngộ độc ở nhà để tự theo dõi và điều trị.
Người dân không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn; không được uống rượu ngâm củ ấu tàu; các loại rượu ngâm củ ấu tàu dùng để xoa bóp phải được dán nhãn rõ ràng, cất giữ cẩn thận, tránh xa tầm tay trẻ em. Khi người dân uống nhầm hoặc có biểu hiện ngộ độc, bệnh nhân cần được nhanh chóng đưa đến bệnh viện để xử trí kịp thời.
Bác sĩ Hồ Duy Khánh - Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, BV Đa khoa tỉnh Điện Biên
