Hòa giải viên là những người có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, sống gương mẫu ở các thôn, tổ dân phố. Họ có khả năng vận động, thuyết phục Nhân dân chấp hành pháp luật, có tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình tham gia công tác hòa giải ở cơ sở, được bầu, chọn công khai, dân chủ trong cộng đồng và có quyết định công nhận của UBND cấp xã. Để nâng cao năng lực hoạt động của đội ngũ hòa giải viên, các địa phương đã có nhiều cách làm sáng tạo như tổ chức thi hòa giải viên giỏi (TP Hà Nội), ban hành Quy định tiếp nhận, xử lý thông tin qua đường dây nóng về hoạt động hòa giải ở cơ sở (tỉnh Tây Ninh); duy trì nền nếp mỗi tháng từng tổ hòa giải họp một lần và định kỳ 3 tháng, cán bộ theo dõi công tác hòa giải của xã họp giao ban cùng các tổ hòa giải để trao đổi nghiệp vụ (tỉnh Bắc Giang)…
Nhằm thúc đẩy công tác hòa giải ở cơ sở ngày càng phát triển, hoạt động hiệu quả, đáp ứng tình hình mới của đất nước, một số địa phương cũng đã tổ chức làm điểm các mô hình tổ hòa giải ở cơ sở. Từ đó, nhân rộng trong phạm vi tỉnh, TP như mô hình “Tổ hòa giải 5 tốt” ở Hà Nội, mô hình “Tổ hòa giải điển hình tiên tiến” ở tỉnh Lạng Sơn, mô hình Chủ tịch UBND cấp xã phải chứng kiến hoặc ký cam kết việc thỏa thuận hòa giải thành là đúng pháp luật ở tỉnh Quảng Bình… Nhờ đó, hoạt động hòa giải ở cơ sở đã đi vào nền nếp, thống nhất, hiệu quả và tiếp tục khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống xã hội.
Theo Bộ Tư pháp, nhờ hòa giải thành, số lượng các vụ, việc không phải đưa ra giải quyết tại cơ quan Nhà nước đã tiết kiệm được thời gian, công sức, tiền của cho Nhân dân, giảm tải công việc cho các cơ quan tư pháp và giảm bớt gánh nặng chi tiêu cho ngân sách Nhà nước. Thông qua công tác hòa giải, những tranh chấp, bất đồng mới phát sinh tại cơ sở đã được giải quyết kịp thời, dứt điểm, không để tranh chấp kéo dài, khó xử lý, hạn chế đáng kể tình trạng khiếu kiện ra cơ quan Nhà nước, khiếu kiện vượt cấp; góp phần giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Hoạt động hòa giải cũng đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác phổ biến giáo dục pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật trong cộng đồng dân cư và tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế.
Bên cạnh kết quả đạt được, Bộ Tư pháp nhận định, công tác hòa giải vẫn còn những tồn tại, hạn chế. Hoạt động hòa giải đôi khi còn mang tính hình thức, chiếu lệ, thụ động, thậm chí hành chính hóa. Một số hòa giải viên còn thiếu kinh nghiệm sống, kỹ năng hòa giải ở cơ sở… Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp kiến nghị UBND các tỉnh, TP tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức thực hiện Luật Hòa giải ở cơ sở, thường xuyên củng cố kiện toàn đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở, tăng cường tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho hòa giải viên, tăng cường đầu tư kinh phí cho hoạt động của tổ hòa giải và chi trả thù lao theo vụ việc theo quy định của pháp luật.
