Tết Trung thu xưa tại Kinh thành Thăng Long
Tết Trung thu là một trong bốn lễ tết lớn nhất của người Việt, diễn ra vào giữa mùa Thu, ngày rằm tháng 8 Âm lịch, ngày trăng tròn và sáng nhất trong năm. Tết Trung thu có nguồn gốc từ một nghi lễ nông nghiệp. Thời xa xưa, người nông dân thường ngắm trăng, tiên đoán thời tiết, dự đoán mùa màng “Muốn ăn lúa tháng Năm, trông trăng rằm tháng Tám”.
Theo Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội: Ngay từ thời Lý, Trung thu đã trở thành một lễ hội mang tính quốc gia, diễn ra đồng thời ở trong chốn cung đình và ngoài dân gian. Văn bia Sùng Thiện Diên Linh (1121) cho biết, dưới thời vua Lý Nhân Tông trị vì, tiết Trung thu được triều đình tổ chức rất long trọng. Ngoài các nghi lễ quan trọng của hoàng gia, nhà vua còn mở hội ba ngày cho Nhân dân vui chơi.
Khắp nơi trong kinh thành Thăng Long đều được trang hoàng gấm vóc, đèn hoa lộng lẫy. Đến các triều đại phong kiến sau, Trung thu vẫn là lễ tiết quan trọng của hoàng tộc và đất nước. Ngoài dân gian truyền thống, các gia đình thường ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, buổi tối bày cỗ thưởng trăng.
Theo Nhà sử học Lê Văn Lan: “Trong cung đình xưa, Tết Trung thu có nhiều hoạt động ý nghĩa. Triều Lý, Trung thu là lễ hội do nhà vua tổ chức với hoạt động cúng tổ tiên, đua thuyền, diễn rối nước, rối cạn. Thời Trần, các nhà quý tộc uống rượu, ngâm thơ đạo xem phong cảnh. Đến thời Lê Trung Hưng, những mô tả lịch sử là ngày hội trong phủ Chúa Trịnh được trang hoàng lộng lẫy bằng hàng ngàn chiếc đèn tạo nên một đêm Trung thu lung linh đầy màu sắc. Trong dân gian, ngày Tết Trung thu cũng trở nên rực rỡ với tục chơi đèn, phá cỗ trông trăng...”.
Gìn giữ văn hoá truyền thống
Nhận thức được tầm quan trọng của những giá trị văn hóa phi vật thể đó, hàng năm vào dịp tết Trung thu, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức các chương trình phục vụ các cháu thiếu nhi, Nhân dân thủ đô và du khách bốn phương như: “Vui Trung thu" năm 2018; “Trống hội trăng Thu” năm 2019; “Lung linh trăng rằm” năm 2020; “Trung thu sum vầy” năm 2021; “Đèn lung linh” năm 2022.
Đến với chương trình Vui Tết Trung thu 2023 với chủ đề “Vui Tết Trung thu” tại Hoàng thành Thăng Long, các em nhỏ và du khách sẽ được tham gia các hoạt động bổ ích và lý thú như: Thăm quan không gian trưng bày các loại đèn Trung thu cổ truyền dưới hình thức là các gian hàng trên phố cổ xưa. Dựa trên các nguồn tư liệu quí của các nhà nghiên cứu nước ngoài như Henri Oger, Albert Kant; bảo tàng Quai Branly (Pháp)…
Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã phối hợp với nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Bách cùng nghệ nhân các làng nghề chuyên làm đèn Trung thu xưa ở phố cổ (Hà Nội), Thanh Oai (Hà Nội), Báo Đáp (Nam Định), Đông Hồ (Bắc Ninh)... phục dựng các mẫu đèn cổ đã bị thất truyền từ những nguyên liệu truyền thống giấy dó, giấy nhiễu, giấy bóng kính, nan tre, mây, hồ dán. Nổi bật nhất là đèn cá chép hóa long, đèn cá chép trông trăng, đèn cua sống, đèn cua chín, đèn thỏ, đèn bướm, đèn tôm, đèn quả đào, quả lựu, đèn trống.
Bên cạnh đó, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội tiếp tục duy trì các gian hàng bày đồ chơi Trung thu truyền thống như: Ông tiến sĩ giấy, ông đánh gậy trông trăng, mặt nạ giấy bồi, đầu sư tử, trống ếch, trống bỏi, tàu thủy sắt tây, thỏ đánh trống, tò he, thiên nga nhồi bông... Thời gian trưng bày bắt đầu từ ngày 15/9.
Ngoài ra, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội còn tổ chức các hoạt động trải nghiệm tương tác bổ ích cho các em nhỏ như làm đèn Trung thu (đèn ông sao, đèn thỏ, đèn cù), làm bánh Trung thu, tô vẽ mặt nạ giấy bồi, diều giấy và biểu diễn nghệ thuật múa sư tử đặc sắc. Thời gian trải nghiệm, tương tác từ ngày 16 - 24/9 tại khu vực Nhà N31. Chương trình biểu diễn nghệ thuật múa sư tử vào các khung giờ: 10 giờ; 11 giờ; 15 giờ; 16 giờ các ngày 16,17, 23, 24/9.
Nhờ các hoạt động đặc sắc, nhất là các hoạt động trải nghiệm thú vị, vào mỗi dịp Trung thu, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội thu hút nhiều lượt khách đến tham quan. Điều này cho thấy giới trẻ hiện nay vẫn yêu mến, muốn khám phá, tìm hiểu các nét đẹp văn hóa truyền thống, cho dù đã từng có thời gian, không ít trò chơi dân gian đã mai một.
