Hoạt động thiện nguyện - hướng đến chuyên nghiệp hóa, đúng luật

Việc công khai, minh bạch hoạt động thiện nguyện không chỉ đem lại niềm tin cho các nhà hảo tâm khi mà họ đã “chọn mặt gửi vàng” để giúp đỡ, hỗ trợ những người khốn khó... Tuy nhiên, với hàng loạt vụ lùm xùm xung quanh hoạt động thiện nguyện của các nghệ sĩ, cần tính đến những giải pháp căn cơ, dài lâu, chuyên nghiệp hóa hoạt động cứu trợ.

Bài 1: Khi nghệ sĩ đang tự đánh mất niềm tin

Với tài năng, nỗ lực trong hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp của mình, các nghệ sĩ đã gây dựng nên tên tuổi và có được sự yêu mến của công chúng. Thế nhưng, trên thực tế có không ít nghệ sĩ lại đang tự “đánh mất mình” khi đứng ra kêu gọi cứu trợ, từ thiện nhưng thiếu minh bạch. Điều này khiến khán giả, các nhà hảo tâm hụt hẫng, phẫn nộ vì cho rằng niềm tin trao gửi đã và đang bị phản bội.

“Dậy sóng” dư luận vì thiện nguyện

Tâm điểm của dư luận trong những ngày qua là vấn đề minh bạch tiền từ thiện của ca sĩ Thủy Tiên. Thủy Tiên được biết đến là một trong những nữ nghệ sĩ rất tích cực làm từ thiện, đặc biệt là trong đợt cứu trợ lũ lụt miền Trung cuối năm 2020. Hàng nghìn người đã cùng chung tay, gửi tiền từ thiện vào tài khoản của Thủy Tiên khi cô lên tiếng kêu gọi. Nữ ca sĩ từng lặn lội đến từng địa phương, thậm chí chấp nhận nguy hiểm đi bè vào giữa tâm lũ để cứu trợ. Và cũng chính hình ảnh đó khiến rất nhiều người cảm động.

Tuy nhiên, mới đây có thông tin cho rằng số tiền từ thiện thực chất gửi vào tài khoản của Thủy Tiên lên tới 320 tỷ đồng, chênh lệch rất nhiều so với con số 178 tỷ đồng mà cô công khai trước đó. Một số cư dân mạng phát hiện, Thủy Tiên có tới 3 tài khoản trong cùng một ngân hàng. Truy vết bài đăng kêu gọi từ thiện của Thủy Tiên cho thấy, cô từng đăng 2 số tài khoản khác nhau cùng tên mình để quyên góp…

Trước cơn thịnh nộ của dư luận, Thủy Tiên đã bật khóc khi livestream để giải thích. Và chính chồng nữ ca sĩ (cựu cầu thủ Công Vinh) đã phải ra mặt để tiếp lời vợ và khẳng định khi dịch bệnh được kiểm soát, vợ chồng anh sẽ đến ngân hàng sao kê tài khoản và livestream cho công chúng.

Trước đó, nghệ sĩ Hoài Linh hồi tháng 5/2021 cũng thừa nhận chậm giải ngân số tiền hơn 14 tỷ đồng mà anh đã kêu gọi để hỗ trợ người dân miền Trung. Hoài Linh đứng ra kêu gọi, tiếp nhận tiền từ thiện từ thời điểm năm 2020 nhưng đến tháng 5/2021, sau một số "lùm xùm" trên mạng, nghệ sĩ Hoài Linh đã thừa nhận chưa giải ngân số tiền này. Sau đó không lâu, nghệ sĩ Hoài Linh cùng ê-kíp của mình đã giải ngân "cấp tốc" số tiền này.

Mới đây, về vấn đề “sao kê chiếu mệnh”, nghệ sĩ Trấn Thành tạo hiệu ứng sao kê khi tung ra nghìn trang sao kê tài khoản từ thiện quyên góp ủng hộ đồng bào miền Trung năm 2020. Còn Đại Nghĩa, bà Ngọc Hương (mẹ ca sĩ Hồ Ngọc Hà) cũng phân bua, trình sao kê. Cựu người mẫu Trang Trần cũng đã chủ động tung ra sao kê cho hơn 100 ngày kêu gọi làm bếp ăn miễn phí, dù trước đó lớn tiếng thách thức dư luận và tuyên bố không sao kê… Ngoài ra, còn không ít những lùm xùm liên quan đến hoạt động thiện nguyện của một số các nghệ sĩ nổi tiếng khác.

Xói mòn lòng tin công chúng!

Đánh giá về hoạt động thiện nguyện của nghệ sĩ, luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho hay: “Việc huy động nguồn lực đóng góp từ xã hội là “điểm sáng” khi có những cá nhân nghệ sĩ quyên góp được cả chục, cả trăm tỷ đồng. Nhưng việc tổ chức và điều phối các nguồn lực cứu trợ lại thiếu hẳn độ sâu, độ bền... Thậm chí, có những cá nhân đã làm xói mòn lòng tin của công chúng và tạo ra những rối loạn không đáng có”.

Luật sư Diệp Năng Bình phân tích, tại Điều 5 Nghị định 64/2008/NĐ-CP quy định về các tổ chức, đơn vị được vận động, tiếp nhận: Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam; cơ quan thông tin đại chúng của T.Ư, địa phương; Ủy ban MTTQ Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ các cấp ở địa phương. Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện quy định tại Nghị định 148/2007/NĐ-CP. Các tổ chức, đơn vị ở T.Ư và địa phương được Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam cho phép. Ngoài các tổ chức, đơn vị nêu trên, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ.

Các tổ chức, cá nhân khi hỗ trợ trực tiếp cho các hộ gia đình, cá nhân bị nạn cần phối hợp với chính quyền địa phương hoặc thông báo cho chính quyền địa phương biết khoản đã hỗ trợ cho từng hộ gia đình, cá nhân để địa phương có chính sách, phương án cân đối mức hỗ trợ hợp lý cho các hộ gia đình, cá nhân bị nạn trên địa bàn từ nguồn tiền, hàng cứu trợ của địa phương cho phù hợp. “Như vậy, pháp luật đã quy định những đơn vị nào được vận động, tiếp nhận và tổ chức cá nhân hỗ trợ trực tiếp. Cũng có thể bạn ủy quyền cho ai đó mà bạn tin tưởng tuy nhiên vế còn lại là người kia không được kêu gọi, vận động” - luật sư Diệp Năng Bình chia sẻ.

Tại Điều 2, Nghị định này cũng nêu rõ: Chỉ thực hiện khi thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng xảy ra làm thiệt hại lớn về người, tài sản của Nhân dân. Phải được thực hiện tập trung, kịp thời, đúng mục đích, đúng đối tượng, công khai và chỉ đạo thống nhất, bảo đảm tất cả nguồn tiền, hàng đều được chuyển đến cho các cá nhân, hộ gia đình và địa phương bị thiệt hại và quốc gia khác bị thiên tai. Nghiêm cấm sử dụng sai mục đích dưới bất kỳ hình thức nào. Như vậy pháp luật cũng đã yêu cầu phải công khai, minh bạch.

“Giả sử chúng ta nhờ một ai đó ủng hộ một số tiền cho người bị thiên tai, dịch bệnh thì giữa chúng ta và người đấy đã hình thành một ủy quyền. Đương nhiên, người ủy quyền phải thực hiện theo đúng yêu cầu của chúng ta. Việc chi sai mục đích cho dù dưới mục đích nào khi không có sự đồng ý của chúng ta đều không được phép. Trong trường hợp này có thể xử lý về hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Còn nếu người ấy ngay từ đầu đứng ra kêu gọi sau đó không thực hiện thì có thể xử lý hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản người khác” - luật sư Diệp Năng Bình cho hay.