Theo truyền thuyết vào đời Hùng Vương thứ 6, khi Thánh Gióng trên đường đuổi giặc Ân đi qua thôn Lương Quy thì rất đông trai làng theo ông đánh giặc. Để kịp cho các chàng trai của quê hương được ăn uống no nê trước lúc ra trận, các bô lão trong làng đã họp bàn khẩn cấp, chỉ huy mọi người tích cực chuẩn bị nấu cơm để khao quân.
Cuộc thi được tổ chức tại sân đình, có 4 giáp trong làng: Đông, Tây, Nam, Bắc tham dự. Mỗi giáp cử 5 chàng trai khỏe mạnh...
Được quê hương cổ vũ, 50 chàng trai hăng hái lên đường cùng Phù Đổng Thiên Vương đánh giặc. Sau khi chiến thắng trở về, ba chàng trai giỏi nhất được triều đình phong tước “ Tam vị Đức Đại Vương”. Cũng từ đấy hội nấu cơm thi ra đời và được bảo tồn cho đến ngày nay. Vào ngày 6/2 âm lịch hàng năm, nhân dân Xuân Nộn và khách thập phương đến tổ chức lễ hội cúng tế “Tam vị Đại Vương”.
Nét độc đáo của hội thổi cơm thi là phải biểu diễn bằng kỹ thuật điêu luyện, vốn kinh nghiệm để tạo ra lửa nhanh trong thời gian ngắn nhất. Khi đã có lửa, các chàng trai thi bắt gà được ban tổ chức thả ra để làm thịt lễ thánh.