Hướng đi cho một đô thị hạnh phúc

Tại Tọa đàm “Để hiện thực những mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, văn minh, hạnh phúc và phát triển bứt phá trong kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với các đơn vị của TP tổ chức sáng 22/10 tại phường Tây Hồ, PGS.TS Trần Đình Thiên – Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và KTS Phạm Thanh Tùng - Ủy viên Ban Thường vụ, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cùng chia sẻ nhiều quan điểm đáng chú ý về định hướng quy hoạch và quản trị đô thị Hà Nội trong giai đoạn mới.

Tầm nhìn phát triển Thủ đô

Hà Nội đang bước vào giai đoạn có ý nghĩa đặc biệt, khi nhiều định hướng lớn về quy hoạch, hạ tầng và không gian đô thị được rà soát, chuẩn bị điều chỉnh cho phù hợp với mục tiêu phát triển đến năm 2045, tầm nhìn 2065. Với vị thế trung tâm chính trị, hành chính quốc gia, Hà Nội không chỉ phải đi đầu trong nước, mà còn cần đóng vai trò đầu tàu nâng sức cạnh tranh quốc gia trong quá trình hội nhập quốc tế.

PGS.TS Trần Đình Thiên, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nhìn nhận rằng: Hà Nội cần định vị lại vai trò của mình trong cấu trúc phát triển quốc gia. “Hà Nội không nên đặt vấn đề là cạnh tranh với bất kỳ địa phương nào trong nước, mà phải đi đầu, dẫn dắt và lan tỏa phát triển. Nhưng đi đầu cả nước vẫn chưa đủ; Hà Nội phải đảm bảo sứ mệnh dẫn dắt sức cạnh tranh của Việt Nam với khu vực và thế giới” – PGS. TS Trần Đình Thiên chia sẻ.

Theo PGS. TS Trần Đình Thiên, đây không chỉ là câu chuyện về quy mô, mà là yêu cầu đổi mới mô hình phát triển, dựa trên những lợi thế đặc trưng của Thủ đô về văn hóa, tri thức và sáng tạo. Khi những giá trị ấy được cụ thể hóa bằng quy hoạch và quản lý hiệu quả, Hà Nội sẽ có năng lực tạo động lực lan tỏa, không chỉ cho vùng Thủ đô mà cho cả đất nước.

Một trong những yêu cầu lớn đặt ra cho quy hoạch Hà Nội hiện nay là tổ chức lại không gian phát triển, phù hợp với quy mô dân số và hạ tầng. Việc mở rộng không gian không chỉ để giải tỏa áp lực dân cư mà còn nhằm tạo động lực cho phát triển bền vững. PGS.TS Trần Đình Thiên phân tích, hiện không gian phát triển của Hà Nội vẫn chủ yếu ở mặt đất, nên mới tồn tại nhiều hạn chế như ngập úng, tắc nghẽn giao thông, giá đất cao, thiếu công viên, không gian công cộng. Đã đến lúc Hà Nội phải khai mở những không gian phát triển mới, đó là lợi thế đặc sắc và đặc biệt của Thủ đô.

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, năm loại không gian cần được Hà Nội ưu tiên khai thác gồm: không gian các dòng sông, đặc biệt là sông Hồng, để hình thành các khu đô thị sinh thái, không gian văn hóa và du lịch; không gian ngầm, dành cho giao thông, bãi đỗ xe, thương mại và dịch vụ công cộng; không gian trên cao, gắn với giao thông đô thị và hạ tầng kỹ thuật; không gian sáng tạo, tập trung tại các trung tâm đổi mới như Hòa Lạc; không gian số, mở ra khả năng quản lý và kết nối vô hạn trong thời đại công nghệ.

Cùng về vấn đề này, trao đổi tại toạ đàm, KTS Phạm Thanh Tùng, Ủy viên Ban Thường vụ, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, quy hoạch không gian Hà Nội cần xem sông Hồng như trục phát triển xanh và trục cảnh quan trung tâm của Thủ đô. Điều quan trọng không phải là thời điểm khởi công, mà là cách tổ chức thực hiện, để sông Hồng thực sự trở thành không gian sinh thái và văn hóa của Hà Nội.

Đồ án quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng đã được phê duyệt là cơ sở pháp lý quan trọng, nhưng việc triển khai cần được điều phối đồng bộ, gắn kết giữa các dự án đã có và những quy hoạch mới bằng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo. Hai chuyên gia cũng thống nhất rằng, việc phát triển hai bên sông cần cơ chế quản lý liên vùng, có thể thông qua Ủy ban liên vùng quản lý sông Hồng, để đảm bảo thống nhất về nguồn nước, môi trường và cảnh quan.

Hạ tầng là nền tảng của quy hoạch hiện đại

Với mục tiêu đến năm 2030, Hà Nội là Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, xanh, thông minh, việc thực hiện hiệu quả các đồ án quy hoạch với “tầm nhìn mới - tư duy mới toàn cầu, tư duy Thủ đô và hành động Hà Nội” có ý nghĩa rất quan trọng để hiện thực những mục tiêu Nghị quyết Đại hội lần thứ XVIII Đảng bộ TP Hà Nội đã đề ra trong xây dựng đô thị thông minh, hiện đại. Hà Nội cũng đang đứng trước những cơ hội và thách thức để hiện thực hoá tầm nhìn và tư duy mới trong quy hoạch Thủ đô, xây dựng Hà Nội trở thành đô thị hiện đại, thông minh và kết nối.

Theo KTS Phạm Thanh Tùng, một đô thị lớn chỉ thực sự hiện đại khi có hạ tầng đủ năng lực dẫn dắt phát triển. Hà Nội hiện đã mở rộng không gian, nhưng hạ tầng vẫn là khâu hạn chế. KTS Phạm Thanh Tùng nhấn mạnh, hạ tầng phải được coi là trục xương sống của quy hoạch, không thể đi sau các dự án đầu tư. “Không thể chỉ mở rộng đường, xây thêm nhà cao tầng mà khi mưa xuống lại không biết nước thoát đi đâu” – KTS Phạm Thanh Tùng chia sẻ.

Theo ông, quy hoạch hạ tầng Hà Nội cần chuyển từ ứng phó sang chủ động dẫn dắt. Cụ thể, quy hoạch phải được tính toán đồng bộ về thoát nước, giao thông, cấp điện, môi trường và cảnh quan. Đặc biệt, Hà Nội nên nghiên cứu mô hình “thành phố bọt biển”, nơi hệ thống hồ điều hòa, công viên và kênh mương được kết nối để hấp thụ, điều tiết nước mưa tự nhiên, vừa giảm ngập vừa cải thiện vi khí hậu. Bên cạnh đó, ông cho rằng cần khôi phục vai trò của hệ thống hồ và kênh thủy lợi nội đô vốn là đặc trưng “thành phố sông hồ” của Hà Nội.

"Trục cảnh quan sông Hồng hiện được định hướng trở thành không gian phát triển xanh, bền vững. Nhưng để sông Hồng thực sự là “trục xanh” của Thủ đô, cần một cơ chế quản trị thống nhất và đủ quyền lực, vì đây không chỉ là câu chuyện quy hoạch, mà còn là an ninh nguồn nước, tài nguyên và văn hóa. Dọc hai bên sông Hồng có hàng trăm ngôi chùa, làng nghề, di tích – tất cả tạo nên tầng văn hóa sâu dày của Hà Nội. Vì vậy, quy hoạch sông Hồng phải đặt trong tầm nhìn văn hóa, không thể chỉ nhìn ở khía cạnh sử dụng đất hay kỹ thuật. Ngay cả những bãi ven sông – thay vì bị lấn chiếm, sử dụng tạm bợ – hoàn toàn có thể trở thành không gian sinh thái, cảnh quan hoặc khu vực tưởng niệm đặc thù, nếu được quy hoạch đúng hướng"- KTS Phạm Thanh Tùng nêu quan điểm.

Ở góc độ kinh tế đô thị, PGS.TS Trần Đình Thiên bổ sung, phát triển không gian ngầm là yêu cầu cấp thiết. “Hà Nội chưa có không gian ngầm, trong khi đây là đặc trưng không thể thiếu của đô thị văn minh. Cần phát triển giao thông ngầm, bãi đỗ xe, trung tâm thương mại và dịch vụ văn hóa dưới lòng đất để giảm áp lực mặt đất và tận dụng quỹ đất hiệu quả,” ông nói.

Những phân tích này cho thấy, quy hoạch đô thị Hà Nội trong giai đoạn tới phải gắn chặt với hạ tầng, coi hạ tầng là yếu tố định hướng, chứ không chỉ là phần kỹ thuật hỗ trợ. Khi hạ tầng được đồng bộ, quản lý đô thị sẽ hiệu quả, còn người dân sẽ thực sự cảm nhận được chất lượng sống được cải thiện.

Con đường đến “Thành phố hạnh phúc”

Phát triển Hà Nội không chỉ hướng tới tăng trưởng, mà còn là quá trình xây dựng một không gian sống có bản sắc và chất lượng. Văn hóa phải trở thành yếu tố cấu thành của quy hoạch, chứ không chỉ là phần trang trí cho đô thị.

Theo KTS Phạm Thanh Tùng, việc Đại hội Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII lần đầu tiên đưa ra mục tiêu “Thành phố hạnh phúc” là bước tiến quan trọng. Điều đó thể hiện chuyển biến từ quy hoạch vật chất sang quy hoạch đời sống con người. "Tôi rất tâm đắc với định hướng xây dựng Hà Nội là “Thành phố hạnh phúc”. Nếu TP Hồ Chí Minh là “Thành phố nghĩa tình”, Đà Nẵng là “Thành phố đáng sống”, thì Hà Nội với bề dày văn hiến cần hướng tới “Thành phố hạnh phúc”, nơi con người cảm nhận được sự bình yên và tự hào khi sống" -KTS Phạm Thanh Tùng nói. Đồng thời cho rằng, hạnh phúc không nằm ở ngôi nhà to hay tiện nghi vật chất, mà ở môi trường sống an toàn, trong lành, giao thông thuận tiện, người dân được tiếp cận dịch vụ dễ dàng. Khi quy hoạch gắn với văn hóa, hạ tầng gắn với con người, và quản trị hướng tới hạnh phúc, Hà Nội sẽ trở thành đô thị thông minh có linh hồn, một Thành phố Hạnh phúc đúng nghĩa, bên cạnh những đô thị đáng sống và nghĩa tình khác của Việt Nam.

Hướng tới đó, Hà Nội có thể áp dụng mô hình “đô thị 15 phút”, để từ đó cư dân có thể tiếp cận đầy đủ tiện ích thiết yếu trong phạm vi ngắn. Đây là cách quy hoạch giúp tiết kiệm năng lượng, giảm áp lực giao thông và tăng khả năng tương tác xã hội.

PGS.TS Trần Đình Thiên cũng cho rằng, quy hoạch văn hóa phải gắn liền với phát triển công nghiệp sáng tạo. Hà Nội cần xác định rõ vai trò trung tâm của mình trong mạng lưới văn hóa vùng đồng bằng sông Hồng, phát huy lợi thế của phố cổ, Hồ Tây, sông Hồng, các làng nghề và khu di sản để hình thành không gian sáng tạo có sức lan tỏa. “Hà Nội phải trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và giao lưu văn hóa của khu vực” - PGS.TS Trần Đình Thiên nói.

Trích dẫn

Trích dẫn 1

Theo KTS Phạm Thanh Tùng: “Muốn xây dựng Hà Nội văn minh, hiện đại và hạnh phúc, điều quan trọng là tổ chức tốt công tác quản lý và phát triển đô thị, lấy con người làm trung tâm và văn hóa làm nền tảng”.

Văn hóa khi được tích hợp trong quy hoạch sẽ tạo ra một đô thị có chiều sâu, có bản sắc và có khả năng thích ứng. Đó cũng là nền tảng để hình thành Thành phố hạnh phúc, nơi người dân được sống trong môi trường hài hòa, văn minh và an toàn. Hà Nội đang có cơ hội để định hình mô hình đô thị của tương lai: một Thủ đô đa tầng, đa không gian, phát triển bằng khoa học, được quản lý bằng công nghệ và nuôi dưỡng bởi văn hóa.