Kéo co – từ di sản nhân loại đến “thương hiệu” văn hóa Long Biên

Di sản bước ra từ... hồ sơ UNESCO

Không khí lễ hội tại đền Trấn Vũ được khởi đầu bằng nghi lễ dâng hương, tế Thánh trang trọng, tiếp đó là những màn trống hội, lân – sư – rồng, múa, hát dân gian và phần trình diễn kéo co sôi động của các cộng đồng: kéo co ngồi đền Trấn Vũ (Hà Nội), kéo co Hòa Loan, Hương Canh (Phú Thọ), kéo co Hữu Chấp (Bắc Ninh), kéo mỏ Xuân Lai, Ngải Khê (Hà Nội), kéo co của đồng bào Tày, Giáy (Lào Cai)… cùng các đoàn bạn quốc tế.

Trong phát biểu khai mạc, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Long Biên Nguyễn Mạnh Hà nhấn mạnh vai trò của di sản trong phát triển hiện nay: “Di sản văn hóa, đặc biệt là di sản văn hóa phi vật thể luôn là nguồn tài nguyên vô giá, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội của mỗi địa phương, mỗi quốc gia và mỗi dân tộc. Di sản không chỉ thể hiện truyền thống, bản sắc văn hóa mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững hôm nay và mai sau”.

Từ quan điểm đó, chương trình giao lưu không chỉ dừng ở việc tái hiện nghi lễ, trò chơi, mà còn là thông điệp về cách đưa di sản đến gần hơn với cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ, thông qua hoạt động trải nghiệm, giao lưu trực tiếp giữa các đội kéo co và người xem.

Với Long Biên, “Nghi lễ, trò chơi kéo co” không chỉ là niềm tự hào chung của cả nước khi được UNESCO ghi danh năm 2015, mà còn là vinh dự đặc biệt của địa phương – nơi gìn giữ hình thức kéo co ngồi tiêu biểu tại đền Trấn Vũ. Ông Nguyễn Mạnh Hà khẳng định, “Năm 2015, ‘Nghi lễ và Trò chơi Kéo co’ được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Cùng với niềm tự hào của cả nước, đây cũng là niềm vinh dự đặc biệt của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân phường Long Biên – nơi gìn giữ hình thức kéo co ngồi tiêu biểu tại Đền Trấn Vũ.”

Từ dấu mốc này, phường Long Biên đã triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản: phục dựng nghi thức kéo co trong lễ hội truyền thống; đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá; phối hợp nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học; chú trọng giáo dục thế hệ trẻ; đồng thời bảo vệ không gian văn hóa quần thể đền Trấn Vũ – chùa Cự Linh – đình Ngọc Trì.

Tinh thần ấy cũng phù hợp với mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô, coi di sản là chất liệu cốt lõi để xây dựng các sản phẩm văn hóa sáng tạo, du lịch văn hóa, góp phần nâng cao vị thế Hà Nội trong khu vực và trên thế giới.

Kết nối mạng lưới cộng đồng, mở rộng không gian đối thoại

Sự kiện tại đền Trấn Vũ cũng là dịp quy tụ các nghệ nhân và đại diện cộng đồng kéo co trong nước, cùng bạn bè quốc tế. Ông Nguyễn Mạnh Hà chia sẻ “Tại sự kiện đặc biệt này, chúng ta vinh dự được đón tiếp các nghệ nhân và đại diện cộng đồng kéo co đến từ nhiều địa phương trong cả nước. Đặc biệt, sự tham gia của đại diện và thành viên các cộng đồng kéo co đến từ ba quốc gia Hàn Quốc, Campuchia và Philippines đã mang đến không khí giao lưu quốc tế gắn kết, thể hiện tinh thần hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm trong bảo tồn di sản.”

Không gian giao lưu ấy không chỉ làm phong phú thêm trải nghiệm của người xem, mà còn củng cố mạng lưới các cộng đồng di sản kéo co, tạo nền tảng để hình thành những hoạt động trao đổi chuyên môn, nghiên cứu, truyền dạy, du lịch văn hóa trong tương lai.

Nhìn từ góc độ ngoại giao văn hóa, đây cũng là cơ hội để Việt Nam giới thiệu di sản của mình, đồng thời tiếp thu kinh nghiệm gìn giữ di sản từ các nước bạn, hướng tới mục tiêu chung là bảo vệ kho tàng di sản nhân loại.

Khoảnh khắc những sợi dây kéo co được căng lên, tiếng trống hội dồn dập, tiếng hò reo rộn rã cũng là lúc thông điệp của chương trình trở nên trực quan, dễ cảm nhất. Kết thúc bài phát biểu, Bí thư Đảng ủy phường Long Biên “cũng bày tỏ kỳ vọng về tương lai của Long Biên trên bản đồ du lịch văn hóa Thủ đô “Bằng tất cả sự trân trọng, mến khách của người Long Biên, tôi thực sự tin tưởng rằng Chương trình giao lưu trình diễn Nghi lễ và Trò chơi Kéo co hôm nay sẽ để lại trong lòng quý vị những ấn tượng sâu sắc… và đây sẽ là sự khởi đầu đầy ý nghĩa trong tương lai, phường Long Biên sẽ trở thành điểm hẹn, điểm đến quen thuộc và thân thiện của đông đảo du khách trong nước và quốc tế.”

Từ những sợi dây kéo co căng tràn khí thế lễ hội, có thể thấy rõ một tầm nhìn dài hơi: biến di sản thành sợi dây kết nối cộng đồng, gắn kết các vùng đất và các quốc gia, đồng thời tạo nên bản sắc riêng của một Long Biên văn hiến, hiện đại, giàu lòng mến khách.