Khẳng định giá trị lịch sử di tích chiến thắng Ngọc Hồi qua Tọa đàm khoa học

Tham dự Tọa đàm có đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội; đại diện Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch); các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu lịch sử – văn hóa; đại diện các sở, ban, ngành của Thành phố; lãnh đạo huyện Thanh Trì (cũ), cùng lãnh đạo xã Ngọc Hồi, lãnh đạo phường Đống Đa, cán bộ, đảng viên và đông đảo Nhân dân địa phương.

Khẳng định giá trị lịch sử đặc biệt của địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi

Phát biểu đề dẫn chương trình Tọa đàm, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Ngọc Hồi Nguyễn Xuân Phong nhấn mạnh: di tích lịch sử địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) là địa danh ghi dấu một trong những trận đánh quyết định, vang dội nhất của Hoàng đế Quang Trung – Nguyễn Huệ và nghĩa quân Tây Sơn trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Thanh. Trận đánh tại đồn Ngọc Hồi đã góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Ngọc Hồi – Đống Đa, đánh tan đội quân xâm lược do Tổng đốc Lưỡng Quảng Tôn Sĩ Nghị chỉ huy, bảo vệ nền độc lập, chủ quyền của dân tộc.

Chiến thắng Ngọc Hồi không chỉ là biểu tượng rực rỡ của tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của Nhân dân Việt Nam, mà còn thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật quân sự Việt Nam cuối thế kỷ XVIII, làm phong phú thêm kho tàng lý luận và thực tiễn quân sự trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Với ý nghĩa lịch sử to lớn đó, năm 1989, nhân dịp kỷ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa, Tượng đài chiến thắng Ngọc Hồi với hình tượng biểu trưng “Ba mũi tên đồng” đã được xây dựng, trở thành điểm nhấn văn hóa – lịch sử quan trọng của địa phương. Đến năm 2019, di tích địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) được UBND TP Hà Nội xếp hạng là di tích lịch sử cấp Thành phố tại Quyết định số 90/QĐ-UBND, tiếp tục khẳng định giá trị và vị thế của di tích trong hệ thống di sản văn hóa Thủ đô.

Hiện nay, tổng thể di tích có diện tích khoảng 6.959,2m², gồm hai khu vực thuộc địa giới hành chính xã Ngọc Hồi và xã Thanh Trì. Qua thời gian sử dụng, cùng với tác động của điều kiện tự nhiên và xã hội, nhiều hạng mục công trình của di tích đã xuống cấp, ảnh hưởng đến việc bảo tồn giá trị lịch sử cũng như nhu cầu tham quan, sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của Nhân dân.

Trước thực trạng đó, ngày 24/01/2024, UBND huyện Thanh Trì (cũ) đã phê duyệt Dự án tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) với tổng mức đầu tư 76 tỷ đồng. Dự án bao gồm nhiều hạng mục quan trọng như: quy hoạch lại tổng thể khu di tích; tu bổ, tôn tạo các công trình kiến trúc hiện có; xây dựng nhà trưng bày, cổng chính, miếu thờ, nhà đón tiếp; hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật, cảnh quan cây xanh đồng bộ.

Đặc biệt, di tích còn nhận được sự quan tâm, chung tay hỗ trợ đầy ý nghĩa của nhiều tổ chức, cá nhân, tiêu biểu là đôi voi đá mang biểu tượng nghĩa quân Tây Sơn do xã Tây Sơn, tỉnh Gia Lai – quê hương của Hoàng đế Quang Trung – gửi tặng để trưng bày trong khuôn viên di tích.

Tọa đàm khoa học – cơ sở quan trọng hướng tới xếp hạng di tích cấp Quốc gia

Tại Tọa đàm, các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu đã tập trung trao đổi, phân tích, làm rõ các tư liệu lịch sử, địa danh, hiện vật liên quan đến địa điểm đồn Ngọc Hồi trong chiến dịch mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789). Nhiều tham luận đã cung cấp thêm luận cứ khoa học, góp phần củng cố cơ sở xác định vị trí, phạm vi khoanh vùng bảo vệ di tích, đáp ứng yêu cầu của Cục Di sản văn hóa.

Các ý kiến đều thống nhất đánh giá: Di tích lịch sử Địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) hội tụ đầy đủ các giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học; có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Thủ đô Hà Nội và cả nước. Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, các chuyên gia, nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều ý kiến xác đáng.

Theo PGS.TS Nguyễn Quốc Hùng – nguyên Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa: Địa điểm Chiến thắng Ngọc Hồi không chỉ có ý nghĩa về mặt lịch sử mà còn là nơi hội tụ các giá trị truyền thống, thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước và ý chí kiên cường của Nhân dân. Các lễ hội, nghi lễ được tổ chức tại di tích đã trở thành nét đẹp văn hóa, góp phần gắn kết cộng đồng và giáo dục các thế hệ trẻ về truyền thống uống nước nhớ nguồn. Để nâng tầm giá trị lịch sử của di tích, việc gắn kết di tích này trong chuỗi các di tích liên quan đến chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) là vô cùng quan trọng.

Còn theo TS Nguyễn Ngọc Quý – Nghiên cứu viên chính Viện Khảo cổ: Việc khoanh vùng di tích với diện tích 6.959,2m² như hiện nay, có khuôn viên ranh giới rõ ràng là phù hợp với những tư liệu lịch sử và khảo cổ, đồng thời hài hòa với tổng thể quy hoạch đô thị Hà Nội ở khu vực xã Ngọc Hồi hiện nay. Vì thế, cần sớm nâng tầm di tích địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) từ Di tích lịch sử cấp Thành phố thành Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Đồng thời, cần có kế hoạch nâng tầm hệ thống di tích chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa thành Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt.

Phó Chủ tịch UBND xã Ngọc Hồi Tạ Đăng Doanh cho biết: Việc đề nghị xếp hạng di tích cấp Quốc gia đối với địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi trên nguyên tắc bảo tồn nguyên trạng, tôn trọng các yếu tố gốc và thực hiện đầy đủ việc khoanh vùng bảo vệ là hoàn toàn phù hợp với yêu cầu bảo vệ di sản trong bối cảnh hiện nay. Quá trình nâng cấp xếp hạng không làm biến đổi không gian lịch sử của di tích mà trái lại sẽ góp phần hoàn thiện khung pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích một cách khoa học, hiệu quả và lâu dài.

Tại buổi Tọa đàm, PGS.TS Trần Đức Cường – Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Sử học khẳng định: Trong lịch sử dựng nước và giữ nước, nước ta trải qua khoảng 15-16 cuộc chiến tranh, trong đó trận Ngọc Hồi là một trong những chiến thắng rất vinh quang. Đây là chiến công vang dội của quân và dân ta trong thời kỳ Tây Sơn. Việc tổ chức Tọa đàm khoa học là bước đi cần thiết, đúng hướng, thể hiện trách nhiệm của các cấp, các ngành và địa phương trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc.

Kết luận buổi Tọa đàm, bà Phạm Thị Lan Anh – Trưởng phòng Quản lý Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội khẳng định: Kết quả Tọa đàm sẽ là cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng để xã Ngọc Hồi phối hợp với các cơ quan chức năng hoàn thiện hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích lịch sử địa điểm chiến thắng Ngọc Hồi mùa Xuân năm Kỷ Dậu (1789) ở cấp Quốc gia. Đại diện Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đề nghị xã Ngọc Hồi tiếp thu tất cả các ý kiến của các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu để bổ sung vào hồ sơ trình các cấp trong thời gian tới.

Việc đề nghị nâng cấp xếp hạng di tích không chỉ là mong muốn của cấp ủy, chính quyền địa phương, mà còn là nguyện vọng chính đáng, tha thiết của Nhân dân xã Ngọc Hồi nhằm bảo tồn, tôn vinh giá trị lịch sử của quê hương, giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ hôm nay và mai sau.