Khảo sát tại khu tập thể Thành Công: Cơ chế minh bạch và đảm bảo lợi ích người dân là chìa khóa thành công trong cải tạo chung cư cũ

Sáng nay (12/7), đoàn khảo sát của Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội do Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Đàm Văn Huân chủ trì đã tiến hành khảo sát thực tế Khu tập thể Thành Công và làm việc tại UBND phường Thành Công (quận Ba Đình). Cuộc khảo sát được tiến hành để phục vụ Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Đề án “Cải tạo xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn TP Hà Nội”.

Cùng tham gia đoàn có đại diện một số sở, ngành TP, chuyên gia, nhà khoa học, đại diện người dân các tòa chung cư tại phường Thành Công…

Chủ tịch UBND phường Thành Công Ngô Ngọc Lâm cho hay, trên địa bàn phường hiện có 87 nhà tập thể, gồm 4.684 căn hộ, cao 2-5 tầng, xây dựng từ những năm 1970-1980, kết cấu đa phần là tường gạch chịu lực, thi công bằng phương pháp thủ công và nhà kết cấu bê tông lắp ghép. Hầu hết căn hộ đã được bán cho các hộ dân theo Nghị định 61/CP, trong đó nhiều tòa đến nay đã xuống cấp. Trước đây UBND TP giao Công ty TNHH MTV quản lý và phát triển nhà Hà Nội quản lý và thực hiện duy tu, sửa chữa phần sở hữu chung trong các nhà chung cư cũ. Tuy nhiên, sau khi các hộ mua nhà theo Nghị định 61/CP, việc cải tạo chủ yếu do các hộ tự làm, nên chỉ mang tính cục bộ tạm thời cho từng khối nhà, chưa đáp ứng được nguyện vọng người dân cũng như công năng sử dụng, quy hoạch, kiến trúc, cảnh quan.

Theo ông Ngô Ngọc Lâm, xen kẽ trong các chung cư cũ còn có những công trình nhà ở thấp tầng, đa phần hộ dân tại tầng 1 tự ý xây nhà trên đất lưu không. Diện tích căn hộ tại các chung cư cũ đa số nhỏ hơn 30m2 không thỏa mãn diện tích ở, đến nay không đáp ứng được tình trạng gia tăng dân số, dẫn đến cơi nới tự phát, hư hại kết cấu công trình và HTKT, hình thức kiến trúc cảnh quan bên ngoài bị phá vỡ. Phần lớn công trình HTKT trong các chung cư cũ bị xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu sử dụng và tiêu chuẩn cụ thể.

Hằng năm, UBND phường đã phối hợp các phòng, ban chuyên môn quận rà soát, hiện trên địa bàn có 14 nhà tập thể 5 tầng có mức độ nguy hiểm cao (E6, E7, E3, E9, E4, B6, B4, A1, H6, H7, G6A+G6B, D1, D3, D7), trong khi chỉ 2 tòa chung cư đã được xây mới là tòa tháp Thành Công (xây năm 2013) và nhà C1 Thành Công (xây năm 2010 nhưng cuối năm 2020 mới đưa vào sử dụng).

Từ thực trạng đó, UBND phường đề nghị TP sớm có kế hoạch tổng thể cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn TP nói chung và phường Thành Công nói riêng. Trước mắt, nên áp dụng cơ chế chính sách đặc thù trong công tác hỗ trợ đền bù đối với các nhà tập thể được xác định nhà nguy hiểm có nguy cơ sụp đổ (cụ thể như nhà G6A Thành Công) và xây dựng kế hoạch kiểm định toàn bộ nhà tập thể cũ trên địa bàn phường, để từ đó có lộ trình cải tạo xây mới nhà tập thể cũ nhằm đáp ứng đời sống dân sinh.

Cùng đó, cần cơ chế chính sách đền bù diện tích tái định cư quy định rõ mức tối thiểu và tối đa (với khu vực phường Thành Công nên áp dụng tối thiểu hệ số K=2 trở lên) và nên áp dụng tái định cư tại chỗ, tránh tình trạng xáo trộn đời sống sinh hoạt các hộ dân. Ngoài ra, kiến nghị việc xây dựng mới chung cư cần đáp ứng được các quy chuẩn mới về đô thị cũng như có kết nối đồng bộ với các khu vực xung quanh, tránh tăng số lượng cư dân, dẫn tới quá tải cơ sở hạ tầng giao thông và hạ tầng xã hội.

Tại cuộc khảo sát, đại diện người dân Khu tập thể Thành Công cũng bày tỏ nguyện vọng trước vấn đề này. Theo ông Trần Công Dân, trú tại nhà G3, nhiều tòa nhà rất xuống cấp, như nhà E phải gia cường gia cố rất nhiều. Khách quan về cơ chế chính sách chưa thông thoáng, quy hoạch về dân số chưa chuẩn, chủ trương đã có từ rất lâu mà chưa thực hiện được... khiến người dân ngày càng mất niềm tin. "Nhà nước cần xem xét lại cơ chế chính sách, quy hoạch dân số và giảm các loại thuế cho nhà đầu tư để họ có điều kiện triển khai thực hiện. Cần hài hòa lợi ích giữa Nhà nước - doanh nghiệp và người dân, mà “chìa khóa” mở được nút thắt này nằm trong tay Nhà nước. Trong thực hiện Đề án, làm sao người dân được định cư tại chỗ là yếu tố rất quan trọng tạo nên thành công” - ông Trần Công Dân bày tỏ.

Trong khi đó, ông Đào Xuân Dụ, trú tại nhà G19 đề nghị, với những tòa nhà đã quá xuống cấp thì phương án tối ưu là đập đi xây lại hoàn toàn. Như nhà G6A lẽ ra năm 2016 được kết luận là nguy hiểm cấp độ D, cần yêu cầu người dân di dời ngay để xây lại, nhưng sau khi có một số ý kiến thì dự án lại bị trì hoãn, khiến nhiều người dân nghi ngờ về kết luận này. TP cũng cần hỗ trợ cho đơn vị thi công, tránh nợ đọng gây kéo dài dự án.

“Mấu chốt là cơ chế chính sách chưa rõ ràng, việc thực hiện cơ chế cho người dân và cho nhà đầu tư bị kéo dài, trong khi kiểm tra giám sát không chặt chẽ. Cơ chế chính sách minh bạch, tiện ích cho người dân được đảm bảo chính là chìa khóa mang lại thành công cho việc cải tạo xây dựng lại các chung cư cũ tại TP” - ông Đào Xuân Dụ thẳng thắn nói.

Đại diện người dân nhà C4 thì đề xuất, chỉ cần 70-80% người dân đồng thuận là có thể triển khai dự án, chứ không cần đợi đến 100%. Lãnh đạo cũng cần lắng nghe nguyện vọng và đặt mình vào vị trí người dân.

Trước những kiến nghị cụ thể của chính quyền và người dân phường Thành Công, đại diện Sở Xây dựng đã giải đáp cụ thể nhiều vấn đề, đặc biệt cho biết: Về kiến nghị liên quan công tác đền bù tái định cư, UBND TP đã giao Sở Xây dựng tham mưu TP góp ý với Bộ Xây dựng trong quá trình sửa đổi Nghị định 101/2015/NĐ-CP về cải tạo xây dựng lại nhà chung cư. Trong đó, dự thảo Nghị định mới đang trình Chính phủ và sắp được ban hành sẽ đáp ứng cơ bản nguyện vọng người dân về cơ chế chính sách đền bù, đã quy định hệ số K từ 1 đến 2, cho thấy đã tiến sát nhu cầu người dân.

Một số ý kiến chuyên gia, nhà khoa học phát biểu tại đây cho rằng, cần có sự phân cấp cho quận, huyện làm những việc gì trong thực hiện Đề án này. Với kiến nghị được tái định cư tại chỗ cũng cần xem xét, theo đó trong cơ chế này cần có độ mở, tùy tình hình từng khu vực, nhu cầu người dân…

Phó Giám đốc Sở QH-KT Hà Nội Nguyễn Trọng Kỳ Anh khẳng định, chủ trương cải tạo xây dựng lại chung cư cũ đến nay cho thấy cơ bản đã có sự đồng thuận giữa Nhà nước và người dân, song với vai trò tham mưu, Sở nhận trách nhiệm chưa có ý kiến tham mưu xác đáng cho TP về công tác này. Hà Nội qua gần 20 năm chỉ mới giải quyết được gần 1% nhu cầu cải tạo chung cư cũ cho thấy cơ chế chính sách thực sự chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn. TP cũng đã xác định việc làm quy hoạch phải đầu tiên trong công tác này.

“Nhà nước cần là trọng tài giữa lợi ích của người dân và của nhà đầu tư tham gia triển khai các dự án này. Sở QH-KT sẽ tham khảo những phương án tích cực và ý kiến trước đây của người dân qua điều tra xã hội học để báo cáo TP, cố gắng để người dân có diện tích ở như mong muốn và theo quy hoạch. Khu Thành Công là 1 trong 3 khu chung cư cũ đã được Sở đề xuất triển khai thí điểm tại TP trong thực hiện Đề án này” - ông Nguyễn Trọng Kỳ Anh nêu rõ.

Thay mặt Đoàn khảo sát, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội Đàm Văn Huân nhấn mạnh, trên địa bàn TP có hơn 1.500 chung cư thuộc diện chung cư cũ, những năm qua TP đã triển khai không ít giải pháp thực hiện cải tạo các chung cư này, đến nay đã cải tạo nâng cấp được 19 chung cư và chuẩn bị đầu tư 25 chung cư - vẫn là con số quá nhỏ so với nhu cầu thực tế. Khảo sát tại Khu tập thể Thành Công cho thấy đã xuống cấp rất nghiêm trọng, nhiều hộ không còn ở đây. Hiện Chính phủ đang thông qua dự thảo sửa đổi Nghị định 101, Thủ tướng sắp ký ban hành Nghị định thay thế, được kỳ vọng sẽ có nhiều cơ chế chính sách đột phá đáp ứng nhu cầu người dân trong cải tạo xây dựng lại chung cư cũ.

Theo ông Đàm Văn Huân, riêng với TP Hà Nội, nhằm đảm bảo an toàn cho các hộ dân sống tại chung cư cũ, góp phần cải thiện bộ mặt đô thị TP, giải quyết phần nào bức xúc của các hộ dân, UBND TP đầu tháng 8 tới sẽ thông qua dự thảo Đề án cải tạo xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn TP. Ủy ban MTTQ TP thực hiện cuộc khảo sát này nhằm lắng nghe ý kiến của chính quyền và người dân không chỉ tại các chung cư cũ mà cả tại khu vực xung quanh. Cần có cách nhìn mới, cách tiếp cận mới, cộng với Nghị định mới của Chính phủ, thì mới mong giải quyết được vấn đề cải tạo xây dựng lại các chung cư cũ tại TP.

"Quan điểm của MTTQ TP là cần chuyển đổi theo hướng không chỉ là “vận động Nhân dân”, phải thực hiện tái thiết đô thị, có thể thu hồi để xây dựng cải tạo lại nếu chung cư đó đã xuống cấp nguy hiểm, mà không cần có sự đồng ý của tất cả hộ dân. Về vấn đề hệ số K, chúng tôi sẽ kiến nghị theo phương án tối đa đến hệ số 2 nhưng tùy vị trí, cần xem xét có nơi thấp hơn. Việc lựa chọn chủ đầu tư cũng cần phát huy vai trò của Nhà nước, tổ chức đấu thầu trên tiêu chí năng lực và đóng góp của chủ đầu tư cho Nhà nước… MTTQ TP kiên quyết lần này phải tìm được cách tiếp cận, cách làm mới về cải tạo xây dựng lại chung cư cũ để đề xuất TP, với phương châm không xung đột giữa lợi ích giữa các bên, Nhà nước phải đứng ra thực hiện tốt trách nhiệm của mình với cư dân và DN”.

Thay mặt lãnh đạo chính quyền địa phương tiếp thu các ý kiến tại buổi khảo sát, Phó Chủ tịch UBND quận Ba Đình Nguyễn Trung Dũng cũng đề nghị, để triển khai Đề án này, có thể cho các hộ được tái định cư tại chỗ hoặc gần nơi ở cũ, gần hay xa thì Đề án cần tính toán hệ số cho phù hợp, đảm bảo quyền lợi người dân, tránh bức xúc. Đồng thời, nên cụ thể thời gian triển khai, đi kèm với quy chế thưởng phạt cho nhà đầu tư thực hiện; tính toán việc phân nhóm phân kỳ đầu tư và ưu tiên những nhà chung cư theo cấp độ nguy hiểm, trong đó tiêu chí nguy hiểm đến tính mạng con người cần được ưu tiên hàng đầu.