Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – động lực trung tâm cho phát triển đất nước

Buổi lễ có sự tham dự của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đại diện các Bộ, ngành, địa phương, cùng hơn 2.700 đại biểu, trong đó có gần 2.000 cán bộ hưu trí thuộc hai ngành qua nhiều thời kỳ. Sự kiện trở thành dịp đặc biệt để tri ân các thế hệ lãnh đạo, kỹ sư, nhà khoa học đã góp phần đặt nền móng, xây dựng và phát triển ngành trong suốt chặng đường lịch sử đầy biến động nhưng cũng vô cùng vẻ vang của đất nước.

Thành tựu khẳng định bản lĩnh

Trải qua 80 năm hình thành ngành Bưu chính Viễn thông và 66 năm phát triển ngành Khoa học & Công nghệ, hai lĩnh vực này đã in dấu trên nhiều mốc son lịch sử của dân tộc. Từ “mạch máu thông tin” trong kháng chiến đến những công trình mang tầm vóc quốc gia, rồi cuộc cách mạng số và hội nhập toàn cầu, BCVT và KH&CN luôn khẳng định vai trò trụ cột, động lực trung tâm của sự phát triển.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Trong bất kỳ giai đoạn nào, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo luôn là vũ khí sắc bén, là trụ cột phát triển. Bước vào giai đoạn mới, chúng ta phải nuôi dưỡng khát vọng, khơi dậy sáng tạo, để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thật sự trở thành động lực trung tâm, là đột phá chiến lược đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, vươn tầm quốc gia hùng cường”.

Ngay từ những ngày đầu cách mạng, thông tin liên lạc đã trở thành sợi dây kết nối tiền tuyến với hậu phương. Những cột dây hữu tuyến dài hàng nghìn km ở Điện Biên Phủ, tín hiệu moóc-xơ trong rừng sâu hay những bưu tá băng bom đạn đã góp phần quyết định thắng lợi. Cùng thời gian ấy, các nhà khoa học Việt Nam để lại dấu ấn đặc biệt: GS. Trần Đại Nghĩa chế tạo súng Bazooka, SKZ; GS. Đặng Văn Ngữ sản xuất Penicillin cứu sống hàng vạn thương binh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, các kỹ sư sáng tạo cải tiến vũ khí, trong đó có tên lửa SAM-2 thành “rồng lửa Thăng Long”, góp phần làm nên chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”. Dưới lòng sông, đội đặc nhiệm GK1 vô hiệu hóa thủy lôi, giữ vững tuyến vận tải chiến lược. Ngành nông nghiệp cũng được tiếp sức bởi công trình giống lúa IR8 của GS. Bùi Huy Đáp, góp phần bảo đảm hậu phương vững chắc.

Sau ngày thống nhất, BCVT nhanh chóng khôi phục với tuyến vi ba Bắc – Nam, trạm vệ tinh Hoa Sen I – mở cánh cửa đầu tiên kết nối thế giới. KH&CN đặt nền móng với bản đồ địa chất, lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, hay sự kiện Anh hùng Phạm Tuân bay vào vũ trụ – niềm tự hào của dân tộc.

Thời kỳ Đổi mới ghi dấu bước ngoặt “đi tắt, đón đầu” khi Internet chính thức vào Việt Nam năm 1997, mở cánh cửa tri thức toàn cầu. Các công trình thế kỷ như đường dây 500kV Bắc – Nam, thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu thể hiện năng lực KH&CN trong giải quyết các bài toán chiến lược về năng lượng.

Bước sang thế kỷ XXI, hàng loạt thành tựu đột phá được ghi nhận: phóng thành công VINASAT-1 và 2, làm chủ công nghệ 5G “Make in Vietnam”, đưa Việt Nam từ quốc gia thiếu ăn trở thành cường quốc xuất khẩu gạo. Trong y học, kỹ thuật ghép tạng, sản xuất vắc-xin đạt chuẩn quốc tế cứu sống hàng nghìn bệnh nhân. Trong khoa học xã hội, nghiên cứu đã góp phần đưa Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Từ năm 2020 đến nay, chuyển đổi số trở thành trọng tâm. Việt Nam vươn lên top 13 - 18 thế giới về hạ tầng Internet, vận hành trung tâm dữ liệu quốc gia đầu tiên. 84 nền tảng số quốc gia được triển khai, hàng triệu hồ sơ dịch vụ công trực tuyến được xử lý. Kinh tế số đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng; xuất khẩu phần cứng, điện tử vượt 111 tỷ USD. Gần 78.000 doanh nghiệp công nghệ số hình thành, trở thành “xương sống” của kinh tế tri thức.

Xã hội số cũng đạt kết quả rõ rệt: hơn 22 triệu chứng thư số được cấp, trên 36% dân số trưởng thành sở hữu chữ ký số. Những bước tiến này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ công mà còn mở ra không gian phát triển mới cho người dân và doanh nghiệp.

Thể chế mới, động lực mới

Tháng 3/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết hợp nhất Bộ KH&CN và Bộ Thông tin & Truyền thông, tạo nên một bộ mới tinh gọn, thống nhất quản lý về KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chỉ trong 4 tháng đầu tiên, Bộ đã trình và được Quốc hội thông qua 5 đạo luật lớn, trong đó có Luật KH,CN&ĐMST, Luật Công nghiệp công nghệ số.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, hợp nhất hai Bộ không chỉ tinh gọn bộ máy mà còn hội tụ sức mạnh, tạo nên một trung tâm thống nhất để triển khai các chính sách KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chúng tôi quyết tâm biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh quốc gia, xây dựng hành lang pháp lý để khoa học và công nghệ thật sự trở thành động lực trung tâm.

Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN, Bộ hiện đang gấp rút hoàn thiện thêm 5 dự án luật khác, trong đó có Luật Chuyển đổi số và Luật Trí tuệ nhân tạo – những công cụ pháp lý quan trọng để đón đầu xu thế phát triển mới.

Tại Lễ kỷ niệm, Tổng Bí thư Tô Lâm ghi nhận và biểu dương những thành tựu nổi bật của ngành BCVT và KH&CN trong suốt 8 thập kỷ qua, đồng thời yêu cầu ngành phải tiếp tục giữ vững vai trò tiên phong. “Các đồng chí cần biến khó khăn thành cơ hội, dám chấp nhận rủi ro có kiểm soát, để KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành trụ cột phát triển, góp phần đưa đất nước vươn tầm quốc gia phát triển, hùng cường” – Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.

Huân chương Lao động hạng Nhất dành cho Bộ KH&CN, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất trao tặng Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chính là sự khẳng định, ghi nhận cho những đóng góp quan trọng của ngành trong giai đoạn vừa qua.

Kỷ niệm 80 năm và 66 năm không chỉ là dịp ôn lại truyền thống mà còn là lời cam kết cho hành trình phía trước: thế hệ hôm nay tiếp tục viết tiếp trang sử vẻ vang bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự.