| Lễ hội đền Trung |
Tín ngưỡng thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn không chỉ thực hiện ở ba ngôi đền trên núi Ba Vì mà còn bao trùm một vùng không gian văn hóa rộng lớn khu vực Đồng bằng Bắc bộ, trong đó đậm đặc nhất là vùng Xứ Đoài (mà vùng lõi là huyện Ba Vì). Thực tế cho thấy chỉ tính trên địa bàn huyện Ba Vì có gần 400 di tích, thì trong đó có trên 100 di tích thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn với rất nhiều di tích được xếp hạng cấp Quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và cấp TP. Điều đó phần nào khẳng định công trạng to lớn của Ngài đối với Nhân dân, đất nước.
Ngài không chỉ là Vị Thành hoàng bảo trợ cho làng xã mà còn được nhân dân suy tôn là Đệ Nhất Phúc Thần, Thượng đẳng tối linh thần và là vị Anh hùng dân tộc, anh hùng khai điền trị thủy, anh hùng khai sáng văn hoá của dân tộc ta từ thủa dựng nước. Với giá trị di sản văn hóa to lớn đó, ngày 30/1/2018, Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh đã được Bộ VHTT&DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Theo truyền thuyết của nhân dân địa phương, hàng năm vào ngày mùng 6 tháng 11 âm lịch là ngày hóa của Đức Thánh Tản Viên Sơn để nhớ tới công lao, ân đức của Ngài, huyện Ba Vì đã tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm nhằm giáo dục lòng yêu nước, đạo lý uống nước nhớ nguồn cho các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
| Lễ dâng hương tại Đền Thượng |
Trước đây, kỷ niệm ngày hóa của Đức Thánh chưa tổ chức lễ dâng hương một cách bài bản và quy mô như hiện nay, chỉ thắp hương, dâng lễ đơn giản, chưa tạo được sức ảnh hưởng và thu hút Nhân dân đến dâng lễ và chiêm bái. Do vậy, Huyện Ba Vì thống nhất chỉ đạo sẽ duy trì hàng năm, Lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa của Đức Thánh Tản Viên Sơn tại di tích lịch sử văn hóa quốc gia Đền Thượng. Và năm nay 2020, huyện Ba Vì sẽ ổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn vào chính ngày 6 tháng 11 năm Canh Tý (tức ngày 19 tháng 12 năm 2020) theo tương truyền Nhân dân đã duy trì từ lâu. Với đầy đủ nghi lễ: Khai mạc, rước kiệu lễ từ cốt 1.100 (Vườn quốc gia) lên Đền Thượng cốt 1.200, tấu sớ, dâng Chúc văn với nghi thức truyền thống và với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa, đây sẽ là hoạt động tín ngưỡng điển hình về tục thờ Tản Viên Sơn Thánh.
