Không gian xanh sông Hồng giữa lòng Hà Nội

Định hướng này sẽ là điểm tựa để đưa con sông Hồng chảy giữa lòng Hà Nội, trở thành điểm nhấn đặc sắc của đô thị Hà Nội trong tương lai.

Lấy lại vai trò, vị trí của dòng sông Hồng

Trong lịch sử phát triển, Hà Nội là TP gắn liền với những dòng sông, trong đó sông Hồng lớn nhất. GS.TS Nguyễn Quang Ngọc - Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam khẳng định, trong suốt quá trình lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, dòng sông Hồng luôn là nơi quy tụ mọi nguồn lực, là đặc trưng nhất cho văn hóa ở thời đại quốc gia Đại Việt mà trung tâm của nó là văn hóa Thăng Long.

Sông Hồng đóng vai trò quyết định trong toàn bộ quá trình hình thành và biến đổi của vùng châu thổ, đặc biệt là khu vực Hà Nội - trung tâm của châu thổ.

Cũng theo GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, trong thời Pháp thuộc và thời kỳ bao cấp, hệ thống giao thông, giao thương đường thủy và các dòng sông Hồng, Tô Lịch, Kim Ngưu không được khai thác, sử dụng.

Dòng sông Hồng được người Hà Nội đời đời thuần dưỡng và chung sống đã mất đi vẻ thân thiện, hài hòa của một dòng chủ đạo lịch sử, kinh tế, văn hóa Thủ đô, trở thành chướng ngại vật khổng lồ cho bước đường phát triển đô thị Hà Nội.

Thế nhưng gần đây, do có các đập thủy điện điều tiết được các dòng nước, kinh tế thị trường phát triển, yêu cầu mở rộng ra hai bên dòng sông thành nhu cầu bức thiết, dần dần chúng ta nhận thức lại vai trò, vị trí của dòng sông Hồng.

Nhằm xóa nhòa sự ngăn cách về không gian, tận dụng và phát huy tiềm năng quỹ đất hai bên bờ sông Hồng, đưa dòng sông trở thành nhân tố phát triển của Thủ đô “văn hiến - văn minh - hiện đại”, trong vòng 20 năm nay, khu vực sông Hồng luôn được TP Hà Nội quan tâm nghiên cứu trong các chương trình, đề án, dự án hợp tác, đồ án quy hoạch liên quan.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam cho biết, chủ trương quy hoạch sông Hồng trở thành trục cảnh quan trung tâm TP đã có từ lâu với sự tham gia của các chuyên gia trong và ngoài nước, thể hiện qua 20 dự án lớn nhỏ khác nhau nhưng đến nay chưa thực hiện được. Nguyên nhân chính do hành lang thoát lũ vẫn còn nhiều vướng mắc, bên cạnh đó đòi hỏi nguồn lực rất lớn.

Sau thời gian hoàn thiện các trình tự, thủ tục để hội tụ đầy đủ cơ sở pháp lý, năm 2022, TP Hà Nội chính thức phê duyệt hai quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng. Theo đại diện Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội (đơn vị lập quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng), đồ án đã đặt nền móng phát triển TP Hà Nội theo hướng “nhìn sông, tựa núi” thay vì “quay lưng” vào dòng sông như hiện tại.

Đồng thời, tiếp nối những giá trị văn hóa, nghệ thuật trong lịch sử hình thành và phát triển đô thị Việt Nam là gắn môi trường sống của con người với cảnh quan thiên nhiên.

Theo định hướng quy hoạch, phân khu đô thị sông Hồng có chức năng chính là không gian thoát lũ. Đồng thời, đây cũng được quy hoạch là trục không gian đặc trưng cây xanh mặt nước, văn hóa lịch sử, cảnh quan chủ đạo của đô thị trung tâm, với chức năng chính: công trình công cộng, công viên cây xanh, văn hóa, dịch vụ du lịch, giải trí biểu tượng của Thủ đô.

“Trên tinh thần kế thừa những nghiên cứu trước đó, quy hoạch sông Hồng được TP Hà Nội phê duyệt năm 2022 phải được xem như dấu ấn của quá trình phát triển trong giai đoạn hiện nay với sự quan tâm đồng bộ, không những về kinh tế mà còn khai thác các giá trị văn hóa, lịch sử; nhận diện đầy đủ quỹ di sản còn lại hai bên sông. Ngoài ra, trong bối cảnh mới phải áp dụng khoa học công nghệ nhằm ổn định dòng chảy, đời sống dân cư. Đặc biệt, cần có có sự tham gia tích cực của các bộ, ngành tháo gỡ những vướng mắc thì quy hoạch sông Hồng là trục không gian xanh cảnh quan trung tâm TP mới sớm trở thành hiện thực” - TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm nêu.

Trung tâm xanh của quy hoạch Hà Nội

Hà Nội đang xây dựng Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và lập điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.

Về định hướng tại các quy hoạch này, ngoài 2 TP trực thuộc và 3 khu vực không gian (không gian ngầm, không gian xanh, không gian công cộng), TP dự kiến xác định 5 trục không gian phát triển quan trọng, gồm: Trục không gian sông Hồng, lấy sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm; Trục không gian Hồ Tây - Ba Vì kết nối giữa đô thị trung tâm với các đô thị vệ tinh; Trục không gian Hồ Tây - Cổ Loa xác lập không gian kiểm soát, đặc biệt là tổ hợp các khu chức năng công cộng gắn với các công trình biểu tượng; Trục không gian Nhật Tân - Nội Bài là trục đô thị thông minh; Trục không gian phía Nam kết nối không gian sinh thái với cụm du lịch tâm linh tại Mỹ Đức và Hà Nam.

Đối với định hướng quy hoạch trục không gian sông Hồng, đại diện Viện Quy hoạch đô thị nông thôn quốc gia (đơn vị tư vấn lập quy hoạch Thủ đô) đưa ra đề xuất, xây dựng trục không gian cảnh quan sông Hồng gắn với kế hoạch phát triển đô thị phía Bắc và phía Nam sông Hồng với lộ trình từng giai đoạn.

Trước mắt ưu tiên phát triển các giải pháp về không gian xanh sinh thái, cung cấp các tiện ích, dịch vụ cộng đồng cho người dân đô thị. Xây dựng hạ tầng giao thông tiếp cận gồm giao thông dọc sông, cầu qua sông, tuyến đường thủy dọc sông… gắn với các giải pháp bảo đảm hành lang thoát lũ và thích ứng với điều kiện thủy văn của sông. Phát triển những tổ hợp kiến trúc điểm nhấn dọc sông Hồng, đồng thời với kiểm soát chặt sự chuyển đổi các khu vực hiện hữu. Kết nối không gian sinh thái sông Hồng với hệ thống các tuyến sông, mặt nước đô thị.

Phó Viện trưởng Phụ trách Viện Quy hoạch đô thị nông thôn quốc gia, KTS Phạm Thị Nhâm nhìn nhận, để phát triển không gian hai bờ sồng Hồng một cách bền vững, trong quy hoạch giai đoạn tới phải tôn trọng tối đa tính thuận thiên, thuận theo các dòng chảy của sông Hồng, hạn chế bê tông hóa và không chất tải hạ tầng quá lớn hai bên bờ.

Khu vực bãi sông tạo ra chuỗi các công viên, vườn hoa lớn giữa lòng Thủ đô để người dân dễ dàng tiếp cận, thụ hưởng. Hình thành những con đường thân thiện, có cây xanh, mặt nước cho người đi bộ, đi xe đạp. Bên cạnh đó, sông Hồng phải là dải lưới quảng trường mở, không gian hội tụ những lễ hội lớn dành cho cư dân Thủ đô. Đặc biệt, có giải pháp, chiến lược phát triển nhà ở hai bên sông Hồng nhằm tôn vinh giá trị lịch sử, văn hóa của dòng sông.

Trong khi đó, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, TS Nguyễn Đình Dương chia sẻ, quy hoạch cần nhấn mạnh, nâng tầm sông Hồng không chỉ là trục xanh mà đây là vùng xanh, lõi xanh, trung tâm xanh của quy hoạch Hà Nội mở rộng và của cả Vùng Thủ đô. Các quỹ đất dành cho phát triển đô thị phải có giải pháp quản lý chặt chẽ ngay từ đầu. Có như vậy không gian hai bên sông Hồng mới phát triển một cách bền vững, thật sự là trung tâm xanh, khu vực cân bằng sinh thái cho TP Hà Nội và cả Vùng Thủ đô.